Με αστερίσκους Ντράγκι η τιτλοποίηση δανείων

Το πολύ-αναμενόμενο και πολύ-αναβαλλόμενο νομοσχέδιο που διέπει τη διαδικασία τιτλοποίησης δανείων (γνωστή ως securitization) υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για εξέταση και έκφραση γνώμης. Παρόλο που η ΕΚΤ γενικότερα τάσσεται υπέρ της δημιουργίας του σχετικού πλαισίου, εντούτοις, στην άποψη που υπογράφει ο πρόεδρος της, Μάριο Ντράγκι, καταγράφονται αρκετές αδυναμίες που εντοπίζει η εποπτική Αρχή στο προτεινόμενο νομοσχέδιο και οι οποίες αν δεν διαφοροποιηθούν θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε γενικότερη αποδυνάμωση του πλαισίου. 

Αρχικά η ΕΚΤ εκφράζει τους προβληματισμούς της ως προς την εξουσία της ΚΤΚ να αντιτάσσεται εκ των προτέρων σε ορισμένη τιτλοποίηση, σημειώνοντας, αφενός, ότι αυτό δεν συνηθίζεται στις ευρωπαϊκές αγορές τιτλοποιήσεων και, αφετέρου, ότι δεν αποσαφηνίζεται ο λόγος ανάθεσης της συγκεκριμένης εξουσίας στην ΚΤΚ. Ειδικότερα, η διάταξη του σχεδίου νόμου που υποχρεώνει την ΚΤΚ να εξετάζει αν η τιτλοποίηση επηρεάζει την ομαλή λειτουργία της σχετικής αγοράς στην Κύπρο φαίνεται μάλλον ασαφής και θα ήταν χρήσιμη η αποσαφήνισή της. Η ΕΚΤ σημειώνει επίσης ότι σκοπός των διατάξεων του σχεδίου νόμου που αφορούν τις διαδικασίες γνωστοποίησης μπορεί να είναι η διευκόλυνση της ΚΤΚ στην αξιολόγηση της συμμόρφωσης συγκεκριμένων υπόχρεων οντοτήτων, π.χ. των ΟΕΣΤ (Οντότητα Ειδικού Σκοπού για Τιτλοποίηση) και διαχειριστών, με τις οικείες κανονιστικές απαιτήσεις. Εάν όντως αυτός είναι ο σκοπός, η ΕΚΤ προτείνει να διευκρινιστεί στο σχέδιο νόμου ότι η υποβολή των εγγράφων και στοιχείων αφορά τις κανονιστικές αυτές απαιτήσεις και ότι η μη συμμόρφωση των εν λόγω οντοτήτων με τις συγκεκριμένες διατάξεις μπορεί να οδηγήσει σε άρνηση της ΚΤΚ να τους χορηγήσει άδεια προκειμένου να προβούν σε τιτλοποίηση. Η διευκρίνιση αυτή θα μειώσει τις πιθανότητες ασαφειών στην αξιολόγηση των πλεονεκτημάτων κάθε περίπτωσης τιτλοποίησης. Σε περίπτωση που η υπό εξέταση διάταξη διατηρηθεί, και δεδομένου ότι το σχέδιο νόμου πρόκειται να έχει εφαρμογή και σε τιτλοποιήσεις που πραγματοποιούνται από πιστωτικά ιδρύματα άμεσα εποπτευόμενα από την ΕΚΤ , είναι αναγκαίο να αποφευχθεί τυχόν αλληλεπικάλυψη μεταξύ των αρμοδιοτήτων της τελευταίας και της ΚΤΚ.

Διαβάστε ακόμα: Πώς κινήθηκαν οι ασφαλιστικές το 2017

Σιωπηλά η μεταβίβαση
Η θέσπιση υποχρέωσης της μεταβιβάζουσας οντότητας να ενημερώνει τους υποκείμενους δανειολήπτες, τους παρόχους εξασφαλίσεων και τους εγγυητές σαράντα πέντε ημέρες πριν από την προτεινόμενη μεταβίβαση των δανείων σε ΟΕΣΤ προβληματίζει, σχολιάζει η ΕΚΤ. Μια τέτοια υποχρέωση, σημειώνεται, δεν συνάδει με τη συνήθη πρακτική που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη με τα οποία η ΕΚΤ διαθέτει εμπειρία σε θέματα τιτλοποιήσεων εξυπηρετούμενων περιουσιακών στοιχείων μέσω πραγματικής πώλησης. Τα εξυπηρετούμενα περιουσιακά στοιχεία που τιτλοποιούνται μέσω πραγματικής πώλησης είναι εξ ορισμού ελεύθερα μεταβιβάσιμα και με βάση την εμπειρία της ΕΚΤ η μεταβίβασή τους γίνεται «σιωπηλά», υπό την έννοια ότι δεν γνωστοποιείται στους δανειολήπτες. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η αποτελεσματικότητα της τιτλοποίησης έγκειται κατά μείζονα λόγο στη δυνατότητα μεταβίβασης μεγάλων χαρτοφυλακίων ανοιγμάτων που συχνά αφορούν χιλιάδες δανειολήπτες, χωρίς τα διοικητικά έξοδα που συνεπάγεται η ειδοποίησή τους δι’ αλληλογραφίας ως προϋπόθεση του νομίμου της μεταβίβασης. Ο δανειολήπτης συνήθως ειδοποιείται μόνον σε περιπτώσεις αφερεγγυότητας ή άλλου σοβαρού πιστωτικού γεγονότος που πλήττει τη μεταβιβάζουσα οντότητα. Η θέσπιση υποχρέωσης γνωστοποίησης θα επιβάρυνε υπερβολικά και άσκοπα τις μεταβιβάζουσες οντότητες όσον αφορά στην οργάνωση των λειτουργιών και τη διαχείριση των πόρων τους, ενώ ενέχει και τον κίνδυνο δημιουργίας εμποδίων στην ομαλή διεκπεραίωση των τιτλοποιήσεων.

Η ΕΚΤ αντιλαμβάνεται ότι η εισαγωγή αυτής της υποχρέωσης στο σχέδιο νόμου σκοπό έχει να αντικατοπτρίσει παρόμοια διάταξη του κυπριακού νόμου 169(I)/2015 περί αγοραπωλησίας πιστωτικών διευκολύνσεων (σ.σ. πώληση δανείων) και για συναφή θέματα, ο οποίος, σε αντίθεση με το σχέδιο νόμου, παρέχει ρητά σε δανειολήπτες και εγγυητές το δικαίωμα υποβολής πρότασης εξαγοράς της πιστωτικής διευκόλυνσης. Πάντως, στην περίπτωση που οι δανειολήπτες υπό τιτλοποίηση δανείων επιθυμούν προσαρμογή της ρύθμισης των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών τους λόγω της τιτλοποίησης, περιλαμβανομένης της πρόωρης αποπληρωμής των δανείων τους, θα μπορούσαν κατ’ αρχήν να το επιτύχουν και μετά την τιτλοποίηση, στο μέτρο που το επιτρέπουν οι οικείες δανειακές συμβάσεις. Επομένως, η πρόβλεψη συντομότερης προθεσμίας προειδοποίησης ή ακόμη και εκ των υστέρων κοινοποίησης με δημοσίευση στην επίσημη εφημερίδα της Κύπρου, όπως π.χ. προβλέπει ο ιταλικός νόμος του 1999 περί τιτλοποιήσεων και, συγκεκριμένα, το άρθρο 4 παράγραφος 2 αυτού, θα μπορούσε να αποτελέσει εναλλακτική λύση. Τούτο θα μπορούσε να συνδυαστεί με την παροχή σε κάθε δανειολήπτη του δικαιώματος να λαμβάνει, κατόπιν αιτήματος, τις πληροφορίες του άρθρου 16 παράγραφος 2 του σχεδίου νόμου.

Αγκαθι ακόμα το cross-collateralisation
Η ΕΚΤ αντιλαμβάνεται ότι είναι αρκετά σύνηθες τα κυπριακά πιστωτικά ιδρύματα να χρησιμοποιούν το ίδιο περιουσιακό στοιχείο ως εξασφάλιση για τη χορήγηση περισσότερων διευκολύνσεων στον ίδιο δανειολήπτη (πολλαπλή κάλυψη, γνωστή ως «cross-collateralisation»), ως επί το πλείστον ακίνητη περιουσία. Ωστόσο, στις περιπτώσεις που η μεταβιβάζουσα οντότητα προτίθεται να τιτλοποιήσει τμήμα μόνον του ανοίγματός της έναντι ορισμένων οφειλετών, μπορεί να υπάρξει περίπτωση συρροής νομικών δικαιωμάτων της εν λόγω οντότητας και της ΟΕΣΤ επί της ίδιας εξασφάλισης. Στις περιπτώσεις αυτές στις οποίες, για παράδειγμα, μεταβιβάζουσα οντότητα και ΟΕΣΤ ενδέχεται να ακολουθούν διαφορετική στρατηγική ανάκτησης, προτείνεται η αποφυγή αντιπαραθέσεων, καθυστερήσεων ή και αδράνειας στη μεταξύ τους σχέση. Η ομαλή λειτουργία των τιτλοποιήσεων στις οποίες ενδέχεται να συντρέχει πολλαπλή κάλυψη μπορεί να διασφαλιστεί α) με την ενσωμάτωση στο σχέδιο νόμου κανόνων διευθέτησης τέτοιων διαφορών στο πλαίσιο αναγκαστικής εκτέλεσης ή β) με την αντιμετώπιση των εν λόγω κινδύνων κατά την έναρξη της τιτλοποίησης μέσω της συνομολόγησης συμβατικών ρυθμίσεων μεταξύ των μερών.

Αναποτελεσματικότητα λόγω συμψηφισμών 
Σημειώνεται ακόμη ότι το σχέδιο νόμου παρέχει τη δυνατότητα θωράκισης έναντι πιθανής μείωσης των περιουσιακών στοιχείων της ΟΕΣΤ λόγω δικαιώματος συμψηφισμού του οφειλέτη. Εν προκειμένω προβλέπει τον περιορισμό των επιπτώσεων του δικαιώματος του οφειλέτη να συμψηφίζει πιστωτικά υπόλοιπα που τηρεί στη μεταβιβάζουσα οντότητα με ανοίγματά του που περιλαμβάνονται στην τιτλοποίηση μέσω της δέσμευσης υπέρ της ΟΕΣΤ περιουσιακών στοιχείων ίσης τουλάχιστον αξίας με το ποσό που υπόκειται σε δικαίωμα συμψηφισμού. Η ΕΚΤ αντιλαμβάνεται ότι, παρόλο που ο συμψηφισμός αποτελεί δικαίωμα και όχι υποχρέωση του οφειλέτη και στο βαθμό που αφορά ανοίγματα μεταβιβαζόμενα στο πλαίσιο τιτλοποίησης, ο διαχειριστής υποχρεούται να λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα περιστολής όταν γεννάται τέτοιο δικαίωμα κατά την τιτλοποίηση ή υφίσταται ήδη. Η κατά το σχέδιο νόμου υποχρέωση εξασφάλισης στο ακέραιο των υποχρεώσεων που απορρέουν από τον κίνδυνο συμψηφισμού πρόκειται να καταστήσει τις τιτλοποιήσεις εξαιρετικά αναποτελεσματικές για τις μεταβιβάζουσες οντότητες, μειώνοντας τα κίνητρα χρήσης τους ως εργαλείου χρηματοδότησης, σχολιάζει έντονα η εποπτική αρχή.

Τα στοιχεία του ενεργητικού που δεσμεύονται προς αντιστάθμιση του κινδύνου συμψηφισμού στο πλαίσιο της τιτλοποίησης πρόκειται να χρησιμοποιούνται αποκλειστικά προς αποκατάσταση τυχόν ζημίας των ομολογιούχων, χωρίς να θίγουν καθόλου τα δικαιώματα ή τη θέση των υποκείμενων οφειλετών. Έτσι, παρέχεται στους επενδυτές της τιτλοποίησης επιπλέον προστασία. Ωστόσο, αυτό μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα δαπανηρό, καθιστώντας την τιτλοποίηση μη συμφέρουσα οικονομικά τόσο για τις μεταβιβάζουσες οντότητες όσο και για τους επενδυτές. Σε άλλα κράτη μέλη αυτός ο τύπος προστασίας συνίσταται συνήθως σε έναν εμπορικό συμβιβασμό υπό τη μορφή δημιουργίας μερικού αποθεματικού που λαμβάνεται υπόψη στη συνολική διαβάθμιση και στα ασφάλιστρα κινδύνου, δηλαδή στο επιτόκιο των τίτλων έκδοσης της ΟΕΣΤ.

Παρόλο που η λήψη μέτρων περιστολής ενδέχεται να είναι αναγκαία για την προστασία των ομολογιούχων, λειτουργεί αποτελεσματικότερα η ελευθερία των μεταβιβαζουσών οντοτήτων και των επενδυτών να συνάπτουν μεταξύ τους εμπορικές συμφωνίες καθορίζοντας το κατάλληλο επίπεδο προστασίας έναντι του κινδύνου συμψηφισμού που απαιτεί η κάθε συναλλαγή, χωρίς να βλάπτεται η οικονομική λειτουργία της εν γένει τιτλοποίησης στην κυπριακή αγορά. Για τους λόγους αυτούς προτείνεται η διαγραφή από το σχέδιο νόμου της παραγράφου 2 του άρθρου 17 σχετικά με την υποχρέωση της μεταβιβάζουσας οντότητας να εξασφαλίζει υπέρ της ΟΕΣΤ τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το δικαίωμα συμψηφισμού.  Εντούτοις, στην περίπτωση που στο πλαίσιο της τιτλοποίησης συνάπτεται εμπορική συμφωνία για την παροχή πρόσθετης εξασφάλισης από τη μεταβιβάζουσα οντότητα, η ΕΚΤ συνιστά την προστασία της αποτελεσματικότητας της συμφωνίας από τις συνέπειες τυχόν αθέτησης υποχρέωσης, αφερεγγυότητας ή αναδιάρθρωσης της μεταβιβάζουσας οντότητας. Τούτο θα διευκολύνει τη θέση των τιτλοποιημένων ανοιγμάτων εκτός του ελέγχου του μεταβιβάζοντος ιδρύματος και των πιστωτών του, ιδίως σε διαδικασίες πτώχευσης και αναγκαστικής διαχείρισης.