Η ισότητα των φύλων στην έρευνα

H Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανακοινώνοντας πριν από μερικά χρόνια το Πρόγραμμα Πλαίσιο για Έρευνα και Καινοτομία HORIZON 2020 (2014-2020), επεσήμανε με ξεκάθαρο τρόπο ότι θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ενσωμάτωση της ισότητας των φύλων στις ερευνητικές δραστηριότητες, σε μια προσπάθεια μείωσης των διακρίσεων σε θέματα κοινωνικού ή/και βιολογικού φύλου.

Η απόφαση αυτή ήταν αποτέλεσμα πολύχρονων συζητήσεων, αλλά και εκτεταμένης έρευνας, που κατέδειξε ότι η παράλειψη ενσωμάτωσης θεμάτων φύλου σε ερευνητικές δραστηριότητες δεν συμβάλλει στην επίτευξη της αρχής της «αριστείας» στην έρευνα.

Άλλωστε, υπάρχουν πολλά παραδείγματα προηγούμενων επιστημονικών ερευνών που οδήγησαν σε εσφαλμένα συμπεράσματα ή ελλιπή σχεδιασμό νέων προϊόντων γιατί δεν έλαβαν υπόψη τη διάσταση του φύλου. Ενδεικτικά, στην ιατρική, η οστεοπόρωση θεωρείτο για αρκετό καιρό ασθένεια κυρίως για γυναίκες, οδηγώντας στη διαμόρφωση συγκεκριμένης διάγνωσης και θεραπείας, χωρίς να ληφθεί υπόψη ότι άνδρες άνω των 75 ετών, αποτελούν το ένα τρίτο των περιστατικών με κατάγματα γοφού που σχετίζονται με την οστεοπόρωση.

Σήμερα, όσοι υποβάλλουν ερευνητικές προτάσεις στο Πρόγραμμα HORIZON 2020 καλούνται να λάβουν  υπόψη την  ισότητα των φύλων. Συγκεκριμένα, η ΕΕ αποφάσισε να αναληφθούν δράσεις σε τρία βασικά επίπεδα:

    Σε επίπεδο ΕΕ θα προωθείται η ισότητα φύλων στα όργανα λήψης αποφάσεων που αφορούν στο Πρόγραμμα Η2020, με στόχο την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών σε Συμβουλευτικές Επιτροπές του Προγράμματος και στις Επιτροπές Αξιολόγησης Προτάσεων κατά 50% και 40% αντίστοιχα. 
    Σε επίπεδο ερευνητικών ομάδων, θα πρέπει να συμμετέχουν τόσο άνδρες όσο και γυναίκες επιστήμονες.  
    Σε επίπεδο ερευνητικού αντικειμένου, θέματα φύλου θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σε όλες τις φάσεις ενός ερευνητικού έργου, από τον προσδιορισμό των προτεραιοτήτων, στη συλλογή και ανάλυση δεδομένων, στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και στη μεταφορά του αποτελέσματος στην αγορά.  Δηλαδή, το κατά πόσον η έρευνα και κατ’ επέκταση το αποτέλεσμά της θα μπορούσε να έχει διαφορετικό αντίκτυπο σε άνδρες και γυναίκες,  με βάση τις διαφορετικές κοινωνικές και βιολογικές τους ανάγκες.

Τα τελευταία χρόνια το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ) καταβάλλει συστηματική προσπάθεια ώστε να αναγνωριστεί και στην Κύπρο η σημασία που έχει η ενασχόληση, η εμβάθυνση και η ανάδειξη της ισότητας φύλου στην έρευνα και το θετικό όφελος που προκύπτει μακροπρόθεσμα  για την κοινωνία. Μια από τις πρωτοβουλίες αυτές είναι η συμμετοχή του Ιδρύματος στο έργο «GENDER-NET Plus», το οποίο χρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα HORIZON 2020. Στο έργο συμμετέχουν 16 χρηματοδοτικοί οργανισμοί από δεκατρείς διαφορετικές χώρες (Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Εσθονία, Ισπανία, Ιταλία, Κύπρο, Ιρλανδία, Ισραήλ, Νορβηγία, Σουηδία, Τσεχία, Καναδά) με βασικό στόχο την προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών στους οργανισμούς με τρόπο που να αναδεικνύεται και να ενδυναμώνεται η ισότητα των φύλων. 

Πρόσφατα ανακοινώθηκε από το δίκτυο του έργου, Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων με στόχο την επιλογή και χρηματοδότηση ερευνητικών έργων που λαμβάνουν υπόψη τη διάσταση του φύλου στην αντιμετώπιση επίκαιρων και άμεσων κοινωνικών προκλήσεων.  Η Πρόσκληση, που θα είναι ανοικτή μέχρι την 1η Μαρτίου 2018, καλύπτει έργα βασικής ή/και βιομηχανικής έρευνας διάρκειας μέχρι τριών ετών, με εταίρους από τουλάχιστον τρείς διαφορετικές χώρες που συμμετέχουν στο έργο.

Το δίκτυο του έργου επέλεξε να επικεντρωθεί στους ακόλουθους στόχους Αειφόρου Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών: (α) Καλή Υγεία και Ευημερία (βία με βάση το κοινωνικό φύλο, φύλο και γήρανση, φύλο και υγεία), (β) Βιομηχανία, Καινοτομία και Υποδομές (φύλο και νέες τεχνολογίες, φύλο στην επιχειρηματικότητα και στο σύστημα καινοτομίας) και (γ) Δράση για το Κλίμα (Η διάσταση του φύλου σε σχέση με την ανθρώπινη συμπεριφορά προς το περιβάλλον και τη λήψη αποφάσεων).

Το ΙΠΕ θα προσφέρει πληροφόρηση και καθοδήγηση για συμμετοχή κυπριακών φορέων στην Πρόσκληση του Προγράμματος, στηρίζοντας χρηματοδοτικά όσους  θα συμμετέχουν επιτυχώς σε ερευνητικά δίκτυα με το συνολικό ποσό των €400,000.

*Η Δρ Καλυψώ Σέπου είναι Προϊσταμένη Μονάδας Στρατηγικού Σχεδιασμού του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας