ΜΕΧ και ευρωπαϊκές τράπεζες – Τι μέλλει γενέσθαι

Έχει αναγνωριστεί ευρέως ότι το υψηλό επίπεδο των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες αποτελεί εμπόδιο για την οικονομική τους ανάπτυξη, επιβαρύνοντας τον τραπεζικό τους τομέα. Μία χορήγηση κατατάσσεται ως μη εξυπηρετούμενη (ΜΕΧ) εάν παρουσιάζει καθυστέρηση στην εξόφλησή της για διάστημα άνω των 90 ημερών ή εάν η χορήγηση θεωρείται απίθανο να εξοφληθεί από τον δανειολήπτη.

Συγκεκριμένα, τα υψηλά επίπεδα μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων έχουν τις εξής επιπτώσεις στις τράπεζες:
• Απαιτούν υψηλά επίπεδα προβλέψεων από τις τράπεζες για την κάλυψη των αναμενόμενων ζημιών που αυτές έχουν. Οι υψηλές προβλέψεις καταναλώνουν τα κεφάλαια των τραπεζών και τις καθιστούν ευάλωτες στις επικείμενες ρυθμιστικές ασκήσεις (προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων κ.λπ.)
• Καταναλώνουν σημαντικούς υφιστάμενους τραπεζικούς πόρους (ανθρώπινους και οικονομικούς). Αυτό εμποδίζει την ικανότητα των τραπεζών να δανείζουν σε υγιείς τομείς της οικονομίας.
• Επιπροσθέτως, απαιτούνται πρόσθετοι τραπεζικοί πόροι για την αντιμετώπιση του προβλήματος, όπως η ανάγκη δημιουργίας ειδικών μονάδων εξυπηρέτησης και η αναζήτηση εξειδικευμένων συμβουλευτικών υπηρεσιών που έχουν υψηλό κόστος.

Οι χώρες με το υψηλότερο ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ευρώπη είναι η Ελλάδα με 47%, η Κύπρος με 43% και η Ιταλία με 18% των συνολικών χορηγήσεων. Υπάρχουν ορισμένοι λόγοι για τους οποίους οι μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις στις χώρες αυτές παραμένουν σε υψηλά επίπεδα, που κυρίως έχουν να κάνουν με διαρθρωτικά / νομικά εμπόδια (για παράδειγμα, οι δανειολήπτες στεγαστικών δανείων μπορεί να προστατεύονται υπερβολικά, δεν υπάρχουν εξωδικαστικές ρυθμίσεις αναδιάρθρωσης, υπάρχουν περιορισμοί στην πώληση ορισμένων τύπων εξασφαλίσεων κλπ) καθώς και την αύξηση του αριθμού των αθετήσεων υποχρεώσεων ως αποτέλεσμα της οικονομικής ύφεσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή λαμβάνει επί του παρόντος σειρά μέτρων για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων και την περαιτέρω ομοιογένεια μεταξύ των τραπεζών. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο λόγος των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων ως ποσοστό του συνολικού δανεισμού από όλες τις τράπεζες κυμαίνεται στο 4,6%. Σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2018, έχει τεθεί σε εφαρμογή ένα ολοκληρωμένο πακέτο για την αντιμετώπιση των υψηλών δεικτών μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων εκεί όπου υπάρχουν. Η δέσμη αποτελείται από τα ακόλουθα μέτρα:
• Πρωτοβουλίες για τη σύσταση εταιρειών διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων (AMC) σε εθνικό επίπεδο. Αυτό πρέπει να γίνει σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον τομέα των τραπεζών και των κρατικών ενισχύσεων και να βασίζεται στις βέλτιστες πρακτικές που υιοθετήθηκαν από άλλες πιο χώρες με περισσότερη εμπειρία στη διαχείριση παρόμοιων κρίσεων. Προκειμένου να μην παραβιαστούν οι κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η μεταβίβαση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στις εκάστοτε AMC θα πρέπει να πραγματοποιείται σε τιμές σε καθαρά εμπορική βάση, δηλαδή σε τιμές κοντά στα επίπεδα της αγοράς.
• Εισαγωγή περαιτέρω προστατευτικών πλαισίων για την πρόληψη του κινδύνου χαμηλών προβλέψεων για τις μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις. Αυτή τη στιγμή υπάρχει από την ΕΕ ένα έγγραφο εργασίας το οποίο εισάγει πλήρη κάλυψη του 100% των νέων δανείων από την 1η Ιανουαρίου 2018 μετά από δύο χρόνια εάν η χορήγηση δεν είναι εξασφαλισμένη και μετά από εφτά έτη εάν η χορήγηση έχει εξασφάλιση.
• Εισαγωγή μέτρων για την ενίσχυση της προστασίας των εξασφαλισμένων πιστωτών, επιτρέποντάς τους να επιτύχουν αποτελεσματικότερη ανάκτηση αξίας μέσω του μηχανισμού επιτάχυνσης εξώδικου συμψηφισμού (AECE). Αυτό θα παράσχει στις τράπεζες έναν εξωδικαστικό μηχανισμό για την επιβολή των εξασφαλισμένων δανείων έναντι εταιρειών και ατόμων που υπόκεινται σε κοινή συμφωνία.
• Προώθηση της διαφάνειας των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ευρώπη με τη βελτίωση των διαθέσιμων δεδομένων. Αυτό μπορεί να γίνει με τη δημιουργία μιας κοινής ρυθμιστικής αρχής για την αδειοδότηση κοινών πλατφόρμων εξυπηρέτησης των δανειοληπτών και των διαχειριστών δανείων. Το συγκεκριμένο μέτρο είναι επιτακτικό για την περαιτέρω ανάπτυξη της δευτερογενούς αγοράς για την εμπορία μη εξυπηρετούμενων δανείων, η οποία επί του παρόντος είναι πολύ αδύναμη σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αναμένεται περαιτέρω ότι τα εργαλεία αυτά, μαζί με τη βελτίωση στα οικονομικά των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα συμβάλουν στην περαιτέρω μείωση του λόγου μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων και στην αύξηση της ομοιογένειας μεταξύ των χωρών. Ειδικότερα για την Κύπρο, η θέσπιση του νόμου περί τιτλοποίησης αναμένεται να συμβάλει περαιτέρω στην απομείωση του λόγου των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων ως προς το συνολικό δανεισμό.

Επιπλέον, τα τρέχοντα σχέδια της κυβέρνησης της Κύπρου για τη δημιουργία μιας οντότητας με κρατικά κεφάλαια και συμμετοχή ιδιωτών (Εστία) θα διευκολύνουν τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων στο τραπεζικό σύστημα.

*Ο Θεόδωπος Αλέπης είναι Αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Χρηματοοικονομικών Αναλυτών Κύπρου (CFA Society Cyprus).