Τρία νομοσχέδια για δημιουργία εταιρειών από Πανεπιστήμια

Ανοίγει ο δρόμος για αξιοποίηση και εκμετάλλευση επιστημονικής τεχνογνωσίας και μετρατροπής τους σε εμπορεύσιμα προϊόντα από τα Δημόσια Πανεπιστήμια με τρία νομοσχέδια που ενέκρινε το Υπουργικό Συμβούλιο.

Συγκεκριμένα, τα εν λόγω νομοσχέδια που κατατέθηκαν ενώπιον της Βουλής έχουν ως σκοπό τη βελτίωση του νομικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία των Δημόσιων Πανεπιστημίων, έτσι ώστε αφενός να έχουν τη δυνατότητα να ιδρύουν Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου και αφετέρου το ακαδημαϊκό και άλλο προσωπικό των Δημόσιων Πανεπιστημίων να έχει τη δυνατότητα να συμμετέχει σε δραστηριότητες μεταφοράς της τεχνογνωσίας και των επινοήσεων σε εμπορεύσιμα προϊόντα και υπηρεσίες για τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας στην οικονομία. 

Η πιο πάνω τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου προκύπτει από την ανάγκη των Δημόσιων Πανεπιστημίων  να αξιοποιούν και να εκμεταλλεύονται την επιστημονική τους τεχνογνωσία, τα αποτελέσματα της έρευνας και των επιστημονικά θεμελιωμένων επινοήσεών τους προς όφελος της κοινωνίας.

Η ποιοτική έρευνα διεθνούς εμβέλειας, ως θεμελιώδης πυλώνας της αποστολής των Δημόσιων Πανεπιστημίων, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για αξιοποίηση της επιστημονικής τεχνογνωσίας και των επινοήσεων, που παράγονται σε αυτά. Παράλληλα, η συμμετοχή των Δημόσιων Πανεπιστημίων, ως ερευνητικών φορέων, σε διεργασίες διάδοσης και αξιοποίησης τεχνογνωσίας, είναι ουσιαστικός μηχανισμός για: 

• την ανάπτυξη εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού, 
• την αξιοποίηση επιστημονικά θεμελιωμένων επινοήσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε μεγάλες αλλαγές στην παραγωγή, την αγορά και την κοινωνική διάδραση, 
• τη δημιουργία οικονομικού οφέλους για το ίδιο το Πανεπιστήμιο, για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και για την κοινωνία, 
• την ενίσχυση της απασχολησιμότητας και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, 
• την ενίσχυση των δεσμών με την τοπική και διεθνή επιχειρηματική κοινότητα 
• τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην Κύπρο και ανασυγκρότηση των τοπικών κοινωνιών και οικονομιών, 
• την ενίσχυση της παραγωγικής δυναμικότητας της χώρας.

Η μεταφορά τεχνογνωσίας και επινοήσεων και η δυνατότητα προσέλκυσης επενδύσεων, είναι δύο νέες διεργασίες, τις οποίες χρειάζεται να αναπτύξουν τα Δημόσια Πανεπιστήμια για να είναι εφικτή η αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων τους και η συμβολή τους στη δημιουργία του οικοσυστήματος επινόησης και επιχειρηματικής καινοτομίας. Στο παρόν στάδιο, λόγω της σύντομης επιστημονικής παράδοσης και της απουσίας θεσμικού πλαισίου, δεν υπάρχει συγκροτημένος μηχανισμός μεταφοράς τεχνογνωσίας και αξιοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων στην παραγωγική διαδικασία, με αποτέλεσμα (α) τα Δημόσια Πανεπιστήμια να επικεντρώνουν κυρίως τις δραστηριότητές τους στο εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο, και (β) να παρατηρούνται αποσπασματικές προσπάθειες εμπορικής εκμετάλλευσης διανοητικής ιδιοκτησίας, χωρίς την απαιτούμενη υποστήριξη, και με σημαντικές απώλειες ευκαιριών για αξιοποίηση και εμπορική εκμετάλλευση επιστημονικά θεμελιωμένων επινοήσεων, εις βάρος της οικονομικής δραστηριότητας και της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Συγκεκριμένα, εντοπίζεται κενό μεταξύ της ανάπτυξης νέας γνώσης από τα Δημόσια Πανεπιστήμια, και της προώθησης της καινοτόμου δραστηριότητας στην παραγωγή και στην πραγματική οικονομία.  

Λαμβάνοντας υπόψη τη διεθνή πρακτική, στόχος των Νομοσχεδίων και Σχεδίου Κανονισμών είναι ο καθορισμός ενός κατάλληλου και σύγχρονου νομοθετικού πλαισίου μέσω:

(α) Η τροποποίηση του βασικού νόμου του Πανεπιστημίου Κύπρου (ΠΚ) και του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) έτσι ώστε να μπορούν να ιδρύουν, συστήνουν και συμμετέχουν σε οργανισμούς, εταιρείες ή άλλα νομικά πρόσωπα, συνεταιρισμούς ή άλλες οντότητες για την εκπλήρωση των σκοπών τους. Επιπλέον, θα μπορούν να διεξάγουν δραστηριότητες σε τομείς που έχουν σχέση με την εκμετάλλευση και ανάπτυξη των περιουσιακών τους στοιχείων, των ερευνητικών ακαδημαϊκών και τεχνικών γνώσεων που έχουν στη διάθεσή τους, ή που δύναται να συγκεντρώσουν, των εγκαταστάσεων, των υπηρεσιών και της τεχνογνωσίας τους. Τέλος, εκσυγχρονίζονται οι διατάξεις του βασικού νόμου του ΠΚ και του ΤΕΠΑΚ που αφορούν στους σκοπούς των Πανεπιστημίων, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η συμμετοχή των Πανεπιστημίων σε δραστηριότητες οι οποίες συνάδουν με την ακαδημαϊκή ιδιότητα των μελών τους, ως μια σημαντική μορφή παρέμβασης στη διαμόρφωση των εκπαιδευτικών, ερευνητικών, επιχειρηματικών, κοινωνικών και οικονομικών δεδομένων του τόπου και της κοινωνίας γενικότερα. Εντάσσεται επίσης πρόνοια για ενθάρρυνση της δημιουργικότητας στα Πανεπιστήμια και η ανάπτυξη συνεργασίας τους με επιχειρήσεις. 

(β) Η τροποποίηση των Κανονισμών του ΠΚ που αφορούν στο ακαδημαϊκό και άλλο προσωπικό τους (οι οποίοι ισχύουν και για το ΤΕΠΑΚ μέχρι την έγκριση αντίστοιχων Κανονισμών που θα αφορούν μόνο στο ΤΕΠΑΚ), έτσι ώστε το εν λόγω προσωπικό να μπορεί να συμμετέχει με ή χωρίς αντιμισθία, σε εξωτερικά ερευνητικά/διδακτικά προγράμματα, σε επιπρόσθετη διδασκαλία, στην παροχή υπηρεσιών, σε επιχειρηματικές δραστηριότητες αξιοποίησης της γνώσης και σε άλλες δραστηριότητες οι οποίες συνάδουν με την πανεπιστημιακή ιδιότητα, ως μια σημαντική μορφή παρέμβασης στη διαμόρφωση των διδακτικών, ερευνητικών επιχειρηματικών, κοινωνικών και οικονομικών δρώμενων του τόπου και της κοινωνίας γενικότερα. 

Τα προαναφερόμενα Νομοσχέδια και σχέδιο Κανονισμών έχουν τύχει της νενομισμένης νομοτεχνικής επεξεργασίας από τη Νομική Υπηρεσία της Δημοκρατίας. 

Όσον αφορά στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΑΠΚΥ), θα προχωρήσει σε αντίστοιχες τροποποιήσεις στο δικό του Νόμο και Κανονισμούς σε μεταγενέστερο στάδιο, αφού ολοκληρωθεί η επεξεργασία άλλων τροποποιήσεων στο Νόμο του ΑΠΚΥ που έχουν ήδη προωθηθεί.  

Επιπλέον, το Υπουργείο Οικονομικών (ΥΟ), το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (ΥΠΠ) και η Μονάδα Διοικητικής Μεταρρύθμισης – Προεδρία, σε συνεργασία με τα Δημόσια Πανεπιστήμια ετοίμασαν ένα Πλαίσιο Αρχών που θα διέπει τη μετατροπή της επιστημονικής τεχνογνωσίας και επινοήσεων σε εμπορεύσιμα προϊόντα ή υπηρεσίες με τη συμμετοχή των Δημόσιων Πανεπιστημίων. Προς το σκοπό αυτό, το ΥΟ συντόνισε μακρά διαβούλευση με εμπλεκόμενους φορείς (Μονάδα Διοικητικής Μεταρρύθμισης-Προεδρία, ΥΠΠ, Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού, Δημόσια Πανεπιστήμια, Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας, Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής, ερευνητικοί φορείς του ιδιωτικού τομέα, επενδυτικοί φορείς του ιδιωτικού τομέα), οι οποίοι συμφώνησαν με την προώθηση του θέματος. Το εν λόγω Πλαίσιο Αρχών επεξηγεί την αναγκαιότητα αλλαγής του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου των δημόσιων Πανεπιστημίων, τη διεθνή πρακτική για την αξιοποίηση της διανοητικής ιδιοκτησίας των Πανεπιστημίων, τις γενικές αρχές αξιοποίησης διανοητικής ιδιοκτησίας από τα Δημόσια Πανεπιστήμια της Κύπρου, τη γνωστοποίηση αποτελέσματος έρευνας προς αξιοποίηση, την κατοχύρωση δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, την αξιολόγηση προοπτικής εμπορικής ή άλλης αξιοποίησης ερευνητικών αποτελεσμάτων από το πρυτανικό συμβούλιο, τους μηχανισμούς αξιοποίησης ερευνητικών αποτελεσμάτων, τη συμμετοχή του Πανεπιστημίου σε Τεχνοβλαστό (spin offs), τη συμμετοχή του Πανεπιστημίου σε νεοφυείς επιχειρήσεις, τη διαχείριση των εσόδων που προκύπτουν από την αξιοποίηση διανοητικής ιδιοκτησίας και θέματα λογοδοσίας των δημόσιων πανεπιστημίων. Σημειώνεται επίσης ότι το εν λόγω Πλαίσιο Αρχών έχει εγκριθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο κατά τη συνεδρία του ημερομηνίας 26.7.2017. Επιπλέον, κατά τη διαβούλευση τα Δημόσια Πανεπιστήμια εξέφρασαν την πρόθεσή τους, μετά την έγκριση του εν λόγω Πλαισίου Αρχών από το Υπουργικό Συμβούλιο και μετά την ψήφιση/έγκριση από τη Βουλή των Αντιπροσώπων των προαναφερόμενων τροποποιήσεων στο βασικό τους Νόμο και Κανονισμούς,  να τροποποιήσουν κατάλληλα του Κανόνες τους, έτσι ώστε να εφαρμοστεί η σχετική νομοθεσία και το Πλαίσιο Αρχών.