Στη βάση σύγχρονων αρχών ο Κρατικός Προϋπολογισμός

Νέες διαδικασίες για τον καθορισμό μεσοπρόθεσμου στρατηγικού σχεδίου για την κατάρτιση του προϋπολογισμού ο οποίος θα ετοιμάζεται πλέον στη βάση δραστηριοτήτων για την επίτευξη των στόχων τους, καλούνται να εφαρμόσουν τα Υπουργεία. Σχετικό οδηγό κατήρτισε το Υπουργείο Οικονομικών με τον οποίον εισάγονται σύγχρονες αρχές για την ετοιμασία του κρατικού προϋπολογισμού που ενισχύουν την ευελιξία των οικονομικών φορέων και ενδυναμώνουν τη διαφάνεια.

Σκοπός του οδηγού που ετοίμασε το ΥΠΟΙΚ είναι η παροχή στους οικονομικούς φορείς των κατάλληλων πληροφοριών/εργαλείων για την ετοιμασία Στρατηγικού Σχεδίου στο οποίο θα παρουσιάζονται οι μεσοπρόθεσμοι στόχοι με τη μορφή επιχειρησιακών σχεδίων και οι οποίοι συνδέονται με τον προϋπολογισμό. 

Συγκεκριμένα στα Υπουργεία παραχωρείται ευελιξία να καθορίζουν τα ίδια τις προτεραιότητες τους και να διαχειρίζονται τους οικονομικούς πόρους που τους παραχωρούνται (οροφές δαπανών) αποδοτικά και με διαφάνεια για την επίτευξη των στόχων τους.

Στρατηγικές Μονάδες
Σύμφωνα με τον οδηγό, κάθε Υπουργείο θα πρέπει να προχωρήσει στη σύσταση Στρατηγικής Μονάδας (ΣΜ) ο ρόλος της οποίας θα είναι ρυθμιστικός αλλά και συντονιστικός. Η εν λόγω προσέγγιση διασφαλίζει ότι καθ’ όλη τη διαδικασία, οι στόχοι, οι δραστηριότητες και οι βασικοί δείκτες επίδοσης/ααπόδοσης συνδέονται με την αποστολή και τις στρατηγικές επιδιώξεις του Υπουργείου και πως αυτοί αντικατοπτρίζονται στις προτάσεις του Προϋπολογισμού και ότι παραμένουν εντός των καθορισμένων ορίων. Τα μέλη της ΣΜ θα τυγχάνουν εκπαίδευσης και ενημέρωσης, γεγονός που ενισχύει την ανάγκη μονιμοποίησης της στελέχωσης της. 

Προτεινόμενη Διαδικασία 
1. Η ΣΜ ενημερώνει τα Τμήματα/Διευθύνσεις του υπουργείου για την πιθανή αναθεώρηση της ευρύτερης κυβερνητικής πολιτικής, η οποία επηρεάζει τις Στρατηγικές Επιδιώξεις στο επίπεδο του Υπουργείου και τους Στόχους στο επίπεδο του Τμήματος. 
2. Βάσει των Στόχων που έχουν τεθεί από τα Τμήματα αρχίζει ένας εσωτερικός διάλογος μεταξύ των Τμημάτων και της ΣΜ για την ιεράρχηση των πολιτικών που πρέπει να υλοποιηθούν. 
3. Ο Υπουργός και ο Γενικός Διευθυντής κάθε οικονομικού φορέα αποφασίζουν για τις πολιτικές που θα προωθηθούν για συμπερίληψη στον κρατικό Π/Υ. 

Στρατηγικό Σχέδιο 
Η κυβερνητική στρατηγική καθορίζεται από την κυβέρνηση και κάθε οικονομικός φορέας, μέσω του στρατηγικού σχεδίου, καθορίζει τον τρόπο που θα συμβάλει στην επίτευξη της. Η διαδικασία του στρατηγικού σχεδιασμού περιλαμβάνει τον προσδιορισμό της Αποστολής, του Οράματος, των Αξιών και των Στρατηγικών Επιδιώξεων του οικονομικού φορέα, μέσα από την ανάλυση του εξωτερικού και εσωτερικού περιβάλλοντος. 

Με βάση τον οδηγό, οι στόχοι κάθε Υπουργείου προκύπτουν μέσα από την επεξεργασία των Στρατηγικών Επιδιώξεων και πρέπει να έχουν συγκεκριμένο χαρακτήρα και να διαθέτουν Βασικούς Δείκτες Επίδοσης (Outcome KPIs) για να επιτύχουν μετρήσιμα αποτελέσματα, με ορίζοντα τριετίας. Ως γενικός κανόνας, ο μέγιστος αριθμός των Στόχων ανά Τμήμα/Υπηρεσία είναι τέσσερις (4). Οι στόχοι πρέπει να αξιολογούνται και να είναι «SMART», δηλαδή συγκεκριμένοι, μετρήσιμοι, επιτεύξιμοι, ρεαλιστικοί και χρονικά καθορισμένοι.

Με βάση τους προκαθορισμένους Στόχους, το Τμήμα/Υπηρεσία θα σχεδιάσει τις Δραστηριότητες στις οποίες πρέπει να προβεί προκειμένου να συμβάλει στην επίτευξη των Στόχων του.  Ως γενικός κανόνας ο μέγιστος αριθμός των Δραστηριοτήτων ανά στόχο είναι πέντε (5).

Προϋπολογισμός στη βάση Δραστηριοτήτων 
Η κατανομή των πόρων μεσοπρόθεσμα θα πρέπει να αντανακλά τους δημοσιονομικούς και τομεακούς στόχους πολιτικής στη βάση προτεραιοτήτων. Οι πόροι που θα χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη των στόχων, όπως αυτοί περιγράφονται στο στρατηγικό σχέδιο, θα πρέπει να περιλαμβάνονται στον Π/Υ. Με αυτόν τον τρόπο, επισημαίνεται στον οδηγό, θα ενισχυθεί η διαφάνεια στη χρήση των πόρων του κράτους. Επίσης, θα δίνεται η ανάλογη ευελιξία στους οικονομικούς φορείς έτσι ώστε να είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν τους πόρους, που διατίθενται μέσω του Π/Υ, προς επίτευξη αυτών των Στόχων. 

Μετά την κατανομή του συνολικού ορίου δαπανών ανά Υπουργείο, όπως έχει εγκριθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο μέσω του ΣΠΔΠ, η Διοίκηση κάθε οικονομικού φορέα, μέσω της ΣΜ, κατανέμει σε κάθε ένα από τα Τμήματα του ενδεικτική οροφή κατανομής των πόρων, για την ετοιμασία του Προϋπολογισμού στη Βάση Δραστηριοτήτων (ΠΒΔ). Στη συνέχεια το Τμήμα/Υπηρεσία θα κατανέμει τους διαθέσιμους πόρους στις διάφορες Δραστηριότητες. Η κατανομή θα πρέπει να αντικατοπτρίζει τις προτεραιότητες που προσδιορίστηκαν στο ΣΣ. 

Σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης
Το σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης του στρατηγικού σχεδιασμού και κατ’ επέκταση του ΠΒΔ, υποστηρίζει τη μέτρηση και την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων (επίδοσης και απόδοσης) παρέχοντας ακριβείς, πλήρεις και κατάλληλες πληροφορίες σχετικά με όλες τις πτυχές των δημόσιων οικονομικών. 

Μέσω του συστήματος ενισχύεται η μετάβαση από τον έλεγχο των εισροών στην επίτευξη μετρήσιμων αποτελεσμάτων, παρέχοντας ακριβείς, πλήρεις και κατάλληλες πληροφορίες σχετικά με όλες τις πτυχές των δημόσιων οικονομικών. Επιπλέον, τα προβλήματα εντοπίζονται νωρίτερα, γεγονός που μειώνει την πιθανότητα μεγάλων υπερβάσεων κόστους ή χρονικών καθυστερήσεων.

Εκτίμηση και διαχείριση κινδύνων
Όπως επισημαίνεται στον Οδηγό, η διαδικασία εκτίμησης και διαχείρισης κινδύνων αποτελεί στρατηγικό ζήτημα που πρέπει να ευθυγραμμιστεί με τους Στόχους, τους κανόνες διακυβέρνησης και να ενσωματωθεί στην υποβολή εκθέσεων για να επιτευχθούν οι Στόχοι, να βελτιστοποιηθεί η απόδοση και να ευθυγραμμιστεί η χρήση των πόρων σύμφωνα με τις προτεραιότητες. 

Η εκτίμηση πιθανών κινδύνων μη υλοποίησης του ΣΣ, η καταγραφή και ο μετριασμός τους μέσω της έγκαιρης λήψης σωστών μέτρων πρέπει να χρησιμοποιούνται καθ’ όλη τη διαδικασία του στρατηγικού σχεδιασμού, τόσο κατά την ετοιμασία του ΣΣ όσο και στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. 

Ως πρώτο βήμα στον προγραμματισμό και το σχεδιασμό του, ένας οικονομικός φορέας θα πρέπει να αναγνωρίσει τους κινδύνους μη επίτευξης των Στόχων που έχουν τεθεί στο ΣΣ του. Μετά την αναγνώριση των κινδύνων, οι Διευθυντές θα πρέπει να καθορίσουν τους παράγοντες που ενέχουν κινδύνους και να αξιολογήσουν τα μέσα που έχουν στη διάθεση τους για να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους. Τέλος με βάση τη σημαντικότητα του κινδύνου και τα διαθέσιμα μέσα πρέπει να αποφασίσουν τα ανάλογα μέτρα μετριασμού.

Ρόλοι και αρμοδιότητες 
Η μεταρρύθμιση της Διαχείρισης των Δημόσιων Οικονομικών υποστηρίζει την άσκηση στρατηγικής ηγεσίας από τους προϊστάμενους των οικονομικών φορέων, για τους οποίους, όπως αναφέρεται στον οδηγό, καθορίζονται οι πιο κάτω αρμοδιότητες: