Σαββίδου: Αναγκαιότητα συνεχούς επαγρύπνησης των ελεγκτικών υπηρεσιών

Δύσκολη χαρακτηρίζει την καλλιέργεια κουλτούρας εταιρικής διακυβέρνησης στην Κύπρο, η πρόεδρος του Συνδέσμου Εσωτερικών Ελεγκτών Κύπρου, Σωτηρούλα Σαββίδου καθώς όπως επισημαίνει αρκετές επιχειρήσεις στη χώρα μας είναι οικογενειακές, με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολο να καλλιεργηθεί μία ορθολογιστική κουλτούρα εταιρικής διακυβέρνησης. 

Παράλληλα, η κ. Σαββίδου μιλά για το 2ο Cyprus Internal Audit Forum στο οποίο θα συζητηθούν θέματα, όπως η αναγκαιότητα συνεχούς επαγρύπνησης των ελεγκτικών υπηρεσιών, η αντίληψη των ανωτάτων εκτελεστικών διευθύνσεων για τον ρόλο του Εσωτερικού Ελέγχου, η συνεργασία που πρέπει να υπάρχει μεταξύ των τριών πιο πάνω πυλώνων, θέματα κουλτούρας και προστασίας προσωπικών δεδομένων, και πολλά άλλα.

Θα θέλαμε να μας πείτε λίγα λόγια για τον Σύνδεσμο Εσωτερικών Ελεγκτών Κύπρου
Ο Σύνδεσμός μας ιδρύθηκε το 1998 και αριθμεί σήμερα γύρω στα 550 μέλη. Ο ρόλος μας παρουσιάζεται μέσω του οράματος και του σκοπού μας. Συγκεκριμένα, όραμα μας είναι όπως ο Σύνδεσμος Εσωτερικών Ελεγκτών Κύπρου είναι ο κατεξοχήν φορέας που εκπροσωπεί, προβάλλει και αναβαθμίζει το αναγνωρισμένο επάγγελμα του εσωτερικού ελεγκτή στην Κύπρο. Σκοπός μας είναι η προώθηση και περαιτέρω αναγνώριση του επαγγέλματος του εσωτερικού ελεγκτή στη χώρα μας, ο εμπλουτισμός των γνώσεων και ικανοτήτων των μελών μας μέσω ανταλλαγής ιδεών, πληροφοριών και εμπειριών, καθώς και η προσφορά εκπαιδευτικών προγραμμάτων που σχετίζονται με τον εσωτερικό έλεγχο, όχι μόνο προς τα μέλη μας, αλλά και σε μέλη των ανωτάτων διευθύνσεων και διοικήσεων των οργανισμών, τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα. 

Ο Σύνδεσμός σας διοργανώνει το 2ο Cyprus Internal Audit Forum στις 25 Μαΐου στη Λευκωσία. Ποιοι είναι οι σκοποί του Συνεδρίου, σε ποιους απευθύνεται, ποια θέματα θα συζητηθούν, και ποιοι θα είναι οι ομιλητές;
Ο Σύνδεσμός μας, μέσα στα πλαίσια του ρόλου του ως ο κατεξοχήν εκπρόσωπος του επαγγέλματος του Εσωτερικού Ελεγκτή στην Κύπρο, αλλά και αυτού καθαυτού του θεσμού του Εσωτερικού Ελέγχου, διοργανώνει το 2ο Cyprus Internal Audit Forum. Ο τίτλος του συνεδρίου μας αυτού είναι “Triangle of Trust : Board – Management – Audit”. Ο τίτλος αυτός έχει επιλεγεί διότι αποτυπώνει το πλαίσιο συνεργασίας στην τήρηση των σωστών διαδικασιών και λειτουργιών αλλά και εμπιστοσύνης που απορρέουν σε μια ορθολογιστική Εταιρική Διακυβέρνηση και δίνει το μήνυμα της βαρύνουσας σημασίας και των τριών πυλώνων, δηλαδή του Διοικητικού Συμβουλίου, της Διεύθυνσης και του Ελέγχου σε μια επιχείρηση ή οργανισμό. Το συνέδριό μας δεν απευθύνεται μόνο στους επαγγελματίες Εσωτερικούς Ελεγκτές, αλλά και στα μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων, ιδιαίτερα των Επιτροπών Ελέγχου, και στα στελέχη της Διεύθυνσης.   

Στο συνέδριο θα συζητηθούν διάφορα θέματα, όπως π.χ. η αναγκαιότητα συνεχούς επαγρύπνησης των ελεγκτικών υπηρεσιών, η αντίληψη των ανωτάτων εκτελεστικών διευθύνσεων για τον ρόλο του Εσωτερικού Ελέγχου, η συνεργασία που πρέπει να υπάρχει μεταξύ των τριών πιο πάνω πυλώνων, θέματα κουλτούρας και προστασίας προσωπικών δεδομένων, και πολλά άλλα.

Κύριος ομιλητής θα είναι η Πρόεδρος του Συμβουλίου του Διεθνούς Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών κα. Angela Witzany. Η παρουσία της κας Witzany για πρώτη φορά στην Κύπρο, ειδικά για να συμμετάσχει στο συνέδριο μας, αποτελεί από μόνο του ένα πολύ σημαντικό γεγονός και μία ένδειξη της εκτίμησης της διεθνούς κοινότητας των Εσωτερικών Ελεγκτών προς τον τοπικό μας Σύνδεσμο.

Άλλοι σημαίνοντες ομιλητές από την Κύπρο αλλά και το εξωτερικό θα είναι, μεταξύ άλλων, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Τράπεζας Κύπρου Δημόσια Εταιρεία Λτδ κ. John Patrick Hourican, και οι πρώην Προέδροι των Ινστιτούτων Εσωτερικών Ελεγκτών του Ηνωμένου Βασιλείου και του Βελγίου, οι κ. Melvyn Neate, και Atila Kas, αντίστοιχα.

Ο τίτλος του Συνεδρίου σας είναι αρκετά ενδιαφέρον, «Τρίγωνο Εμπιστοσύνης». Είναι ο Εσωτερικός Ελεγκτής ένας σύμβουλος εμπιστοσύνης σε ένα οργανισμό; 
Ο τίτλος που έχει επιλεγεί για το συνέδριό μας θέλει ακριβώς να προβάλει την σημασία αλλά και αναγκαιότητα της εμπιστοσύνης που θα πρέπει να διέπει τους κύριους πυλώνες που σχετίζονται με την Εταιρική Διακυβέρνηση, δηλαδή το Διοικητικό Συμβούλιο μιας επιχείρησης ή οργανισμού, της Διεύθυνσης και του Ελέγχου που θα πρέπει να εφαρμόζεται.

Ο Εσωτερικός Ελεγκτής σε μία επιχείρηση ή σε ένα οργανισμό, συμπεριλαμβανομένου του δημόσιου τομέα, είναι ο καταλληλότερος για να ενεργεί ως σύμβουλος της Διοίκησης και της Διεύθυνσης, αφού, με απλά λόγια, είναι το άτομο που ασχολείται με όλα και με όλους, αξιολογεί όλα τα εφαρμοζόμενα συστήματα ελέγχου και όλες τις υπάρχουσες διαδικασίες, και έχει πλήρη αντίληψη όλου του φάσματος των δραστηριοτήτων της επιχείρησης. 

Ο Εσωτερικός Ελεγκτής τηρεί τον Κώδικα Δεοντολογίας του ΙΙΑ και προάγει την κουλτούρα ηθικής στο επάγγελμα του εσωτερικού ελέγχου. Ο Κώδικας εδραιώνει την εμπιστοσύνη ως προς την αντικειμενικότητα και εχεμύθεια που τηρεί κατά τη διεξαγωγή της εργασίας του. Επιπρόσθετα ο Εσωτερικός Ελεγκτής εργάζεται σε περιβάλλον όπου η συμμόρφωση με τα Διεθνή Πρότυπα για την Επαγγελματική Εφαρμογή του Εσωτερικού Ελέγχου (Πρότυπα) είναι θεμελιώδης προκειμένου να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του. Εννοείται φυσικά ότι ο Εσωτερικός Ελεγκτής θα πρέπει να λειτουργεί υπό συνθήκες πλήρους ανεξαρτησίας και να έχει απρόσκοπτη πρόσβαση σε όλα τα στοιχεία, συστήματα και μέλη του προσωπικού.

Με αυτά τα δεδομένα, και εφόσον ένας Εσωτερικός Ελεγκτής διεξάγει την εργασία του με απόλυτη αντικειμενικότητα, τότε βεβαίως θα χαίρει της εμπιστοσύνης όχι μόνο των συνεργατών του, αλλά και όλων των εμπλεκομένων μερών στην επιχείρηση ή στον οργανισμό που απασχολείται.  

Τι σημαίνει εσωτερικός έλεγχος (internal audit); Πού λογοδοτεί ο Εσωτερικός Ελεγκτής; Τι είναι το «Μοντέλο των Τριών Γραμμών Άμυνας»;
Μέσα στα πλαίσια της έννοιας του σύγχρονου εσωτερικού ελέγχου, θεωρούμε ότι πλέον ο εσωτερικός έλεγχος δεν είναι μια δραστηριότητα κόστους, αλλά είναι μια δραστηριότητα που προσφέρει πολλαπλά οφέλη και προσθέτει αξία σε κάθε οργανισμό. Είναι μια επένδυση που αποτελεί την Τρίτη γραμμή άμυνας ενός οργανισμού στα θέματα εταιρικής διακυβέρνησης. 

Οι Εσωτερικοί Ελεγκτές λογοδοτούν λειτουργικά στην Επιτροπή Ελέγχου ή στο Διοικητικό Συμβούλιο του Οργανισμού τους, και είναι οι έμπιστοι και πολύτιμοι εσωτερικοί Σύμβουλοι του οργανισμού. Με την εργασία τους συμβάλλουν στην υιοθέτηση και εφαρμογή αποτελεσματικών πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης και διαχείρισης κινδύνων και ενεργούν συμπληρωματικά, χωρίς να υποκαθιστούν τη Διοίκηση, προσθέτοντας έτσι επιπρόσθετη αξία στους οργανισμούς τους. 

Πρωταρχικός στόχος του Εσωτερικού Ελεγκτή είναι να εξετάζει και να αξιολογεί την αποτελεσματικότητα των εφαρμοζόμενων διαδικασιών διαχείρισης κινδύνων, των συστημάτων εσωτερικού ελέγχου και εταιρικής διακυβέρνησης, να εντοπίζει τυχόν αδυναμίες σε αυτά, και να υποβάλλει εισηγήσεις στη διοίκηση και ανώτατη διεύθυνση για αναθεώρηση και αναβάθμισή τους. 
 
Ο Εσωτερικός Ελεγκτής αξιολογεί την επάρκεια των ήδη καταγραμμένων διαδικασιών και εσωτερικών δικλίδων (internal controls) και εισηγείται τρόπους βελτίωσης ή κάλυψης των κενών που υπάρχουν. Επιπλέον, λειτουργεί προληπτικά και παρακολουθεί (monitoring) κατά πόσον ακολουθούνται οι διαδικασίες στον οργανισμό.  

Από στατιστικά στοιχεία που έχουμε στη διάθεση μας φαίνεται ότι παρουσιάζεται ανάκαμψη και βελτίωση της εταιρικής διακυβέρνησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο και υιοθετείται ο θεσμός της εταιρικής διακυβέρνησης μέσω του μοντέλου των Τριών Γραμμών Άμυνας. 

Η αναφορά που γίνεται «Εσωτερικοί Ελεγκτές» περιλαμβάνει τόσο τα μέλη του ΙΙΑ και όσους κατέχουν επαγγελματικές πιστοποιήσεις αλλά και όσους παρέχουν υπηρεσίες εσωτερικού ελέγχου σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα.  

Εν συντομία, ποια είναι τα οφέλη του εσωτερικού ελέγχου σε ένα οργανισμό;

• Εντοπισμός αδυναμιών, λαθών ή/και απάτης στο σύστημα εσωτερικού ελέγχου
• Έκφραση αμερόληπτης, ανεξάρτητης, έγκυρης και επαγγελματικής γνώμης
• Συμβάλλει στη λογοδοσία και στη διαφάνεια
• Αξιολόγηση διαχείρισης πόρων
• Αξιολόγηση και εκτίμηση κινδύνων
• Προσθέτει αξία, αφού είναι μια μορφή αξιολόγησης που βοηθά τη διοίκηση να αναγνωρίζει και να επικεντρώνεται στις περιοχές που χρήζουν βελτίωσης

Ο επαγγελματικός τίτλος του «Πιστοποιημένου Εσωτερικού Ελεγκτή – Certified Internal Auditor» αναγνωρίζεται διεθνώς. Τι χρειάζεται για να αποκτήσει ένας εσωτερικός ελεγκτής τον τίτλο αυτό; 
Για να μπορέσει κάποιος να πιστοποιηθεί ως Εσωτερικός Ελεγκτής, δηλαδή να αποκτήσει τον σχετικό επαγγελματικό τίτλο CIA, θα πρέπει να κατέχει πανεπιστημιακό δίπλωμα και να επιτύχει σε εξετάσεις που διενεργούνται από το Διεθνές Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών. Επιπλέον, απαιτείται ελάχιστη εργασιακή πείρα 2 ετών και η τήρηση του Κώδικα Ηθικής του Διεθνούς Ινστιτούτου. Οι εξετάσεις αποτελούνται από τρία μέρη και γίνονται ηλεκτρονικά σε εγκεκριμένα από το Διεθνές Ινστιτούτο εξεταστικά κέντρα, ένα από τα οποία βρίσκεται στη Λευκωσία. 

Πιστεύετε ότι ο θεσμός του εσωτερικού ελέγχου, αλλά και το επάγγελμα του εσωτερικού ελεγκτή, τυγχάνουν της πρέπουσας αναγνώρισης και εκτίμησης στο επιχειρηματικό γίγνεσθαι της Κύπρου;
Σε χώρες πιο οικονομικά ανεπτυγμένες από την Κύπρο, ο θεσμός του εσωτερικού ελέγχου είναι πιο αναγνωρισμένος και πιο σεβαστός. Στην Κύπρο, η αξία και η χρησιμότητα του εσωτερικού ελέγχου έχει τύχει μεγαλύτερης αναγνώρισης τα τελευταία χρόνια και κυρίως μετά την χρηματιστηριακή και τραπεζική κρίση. Σήμερα όλο και περισσότερο ζητείται η συμβολή του Εσωτερικού Ελεγκτή για παροχή συμβουλών σε θέματα νέων διαδικασιών και νέων προϊόντων που δημιουργούνται. Είναι θετικό ότι όλο και περισσότεροι επιχειρηματίες, αλλά και ο δημόσιος τομέας, αντιλαμβάνονται όλο και περισσότερο την πραγματική πρόσθετη αξία που προσφέρει ο εσωτερικός έλεγχος. 

Στην Κύπρο εκτός του δημόσιου και ημι-δημόσιου τομέα, όλα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και μεγάλες εταιρείες είτε διαθέτουν Τμήματα Εσωτερικού Ελέγχου με καταρτισμένο προσωπικό είτε αγοράζουν υπηρεσίες εσωτερικού ελέγχου (outsourcing). Αν εξαιρέσουμε τους πιο πάνω, στις μικρότερες και κυρίως οικογενειακές εταιρείες φαίνεται ότι πολύ λίγες είναι αυτές που εργοδοτούν εσωτερικούς ελεγκτές υπό το καθεστώς της πλήρους απασχόλησης. Ευελπιστούμε ότι ο επιχειρηματικός κόσμος θα αντιληφθεί ακόμη περισσότερο τη χρησιμότητα του εσωτερικού ελέγχου και τα οφέλη που απορρέουν από αυτόν, καθώς και την πρόσθετη αξία που μπορούν να λάβουν στην προσπάθεια επίτευξης των στόχων των επιχειρήσεών τους.

Πως κρίνετε την κουλτούρα των κυπριακών επιχειρήσεων στο θέμα της εταιρικής διακυβέρνησης; Τι πρέπει να αλλάξει;
Στην Κύπρο, αν εξαιρέσουμε τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τις εταιρείες που είναι  εισηγμένες στο Χρηματιστήριο, υπάρχουν αρκετές επιχειρήσεις που είναι οικογενειακές, με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολο, και κάποιες φορές εφικτό, να καλλιεργηθεί μία ορθολογιστική κουλτούρα εταιρικής διακυβέρνησης. Πολλοί ιδιοκτήτες και διευθυντές τέτοιων επιχειρήσεων δεν γνωρίζουν καν τη σημασία του όρου «εταιρική διακυβέρνηση». Στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις υπάρχει αντίληψη και γνώση περί εταιρικής διακυβέρνησης, όμως ακόμη υπάρχει δρόμος να διανύσουν μέχρις ότου αποκτήσουν τη δέουσα κουλτούρα και να εφαρμόσουν όλους τους κανόνες που διέπουν την απρόσκοπτη και ορθολογιστική λειτουργία της.

Πιστεύω χρειάζεται περισσότερη προώθηση του θεσμού της εταιρικής διακυβέρνησης. Θα πρέπει τα άτομα που στελεχώνουν τα σώματα αποφάσεων της κάθε επιχείρησης να τύχουν της κατάλληλης επιμόρφωσης έτσι ώστε να αντιληφθούν και να αποδεχθούν τη χρησιμότητα και αξία που θα έχει για αυτούς η εφαρμογή των κανόνων της εταιρικής διακυβέρνησης, καθώς και η ορθή λογοδοσία προς τους μετόχους (και άλλους ενδιαφερόμενους) της επιχείρησης τους.