Γ. Ελεγκτής: Πανάκριβα τα φάρμακα στην Κύπρο

Το κοινό μυστικό ότι η Κύπρος συγκαταλέγεται ανάμεσα στις χώρες με τα ακριβότερα φάρμακα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έρχεται να επιβεβαιώσει η έκθεση του Γενικού Ελεγκτή με θέμα την «Έλλειψη ανταγωνισμού στους διαγωνισμούς προμήθειας φαρμάκων και το σύστημα τιμολόγησης φαρμακευτικών προϊόντων που ισχύει στην Κύπρο και σύγκριση/αξιολόγηση των τιμών που προκύπτουν με τις αντίστοιχες τιμές άλλων Ευρωπαϊκών Χωρών».

Στα συμπεράσματα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας τονίζεται ότι παρά τις διαπιστώσεις της έκθεσης του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας, η οποία κατατέθηκε στο  αρμόδιο υπουργείο από τον Αύγουστο του 2014, οι Φαρμακευτικές Υπηρεσίες ουδέποτε  προχώρησαν σε οποιαδήποτε υποβολή εισηγήσεων για τα μέτρα /ενέργειες που θα έπρεπε να προωθηθούν προς την κατεύθυνση της ουσιαστικής μείωσης των τιμών 9 (πέραν της μείωσης ύψους 8,5% για μερικούς μήνες).

Εξάλλου, ο Γενικός Ελεγκτής εντόπισε για άλλη μια φορά περιπτώσεις έλλειψης ανταγωνισμού και μονοπωλιακών καταστάσεων στους διαγωνισμούς προμήθειας φαρμάκων, φαινόμενα τα οποία οδηγούν στην αύξηση – υπερβολική μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις – των τιμών, εις βάρος των συμφερόντων του δημοσίου. 
Αποτέλεσμα των πιο πάνω, η Κύπρος να προσφέρει σήμερα τα πιο ακριβά φάρμακα σε βάρος του φορολογούμενου και του καταναλωτή, ενώ θα μπορούσε με κάποιες κινήσεις για ελαφρύνει αυτό το βάρος. 

«Πανάκριβα τα φάρμακα στην Κύπρο»
Επικαλούμενος  μελέτη που είχε εκπονηθεί από τους κ.κ. Π. Πέτρου του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ) και καθηγητή στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου και Σ. Βανδώρο, καθηγητή του King’s College London και δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο του 2016, ο Γενικός Ελεγκτής υποδεικνύει ότι «η Κύπρος είναι η τέταρτη ακριβότερη χώρα ανάμεσα σε 11 Ευρωπαϊκές που επιλέγηκαν για τις ανάγκες της μελέτη (Γερμανία, Αγγλία, Γαλλία, Σουηδία, Αυστρία, Ισπανία, Ιταλία, Νορβηγία, Δανία, Ελλάδα και Κύπρος), για τα 100 περισσότερο συνταγογραφούμενα φάρμακα του ιδιωτικού τομέα. Σύμφωνα με την πιο πάνω μελέτη, εάν γίνει προσαρμογή των τιμών – με βάση το κατά κεφαλήν ΑΕΠ – σε ίση αγοραστική δύναμη (GDP – PPP), που είναι αντικειμενικότερος τρόπος σύγκρισης, η Κύπρος είναι η ακριβότερη χώρα από τις 11 πιο πάνω χώρες. Το ίδιο ισχύει (δηλαδή η Κύπρος είναι η ακριβότερη) και για τα 22 πιο ακριβά φάρμακα (που αποτελούν περίπου το 35% της συνολικής αξίας) του δημόσιου τομέα».

Η τιμολογιακή πολιτική
Όπως επισημαίνεται, βάσει του συστήματος τιμολογιακής πολιτικής που εφαρμόζεται στην Κύπρο, οι μέγιστες χονδρικές τιμές των φαρμάκων (ΜΧΤ) καθορίζονται με τη μέθοδο «reference pricing» και προκύπτουν από τον μέσο όρο των μέγιστων χονδρικών τιμών (ΜΧΤ) τεσσάρων χωρών (χώρες αναφοράς), μιας ακριβής, δύο μεσαίων και μιας φθηνής, προσαυξημένον κατά 3% για τα έξοδα εισαγωγής. Οι χώρες αυτές που επιλέγηκαν είναι οι ακόλουθες:

Ακριβή χώρα:  Σουηδία     -    Εναλλακτικά: Δανία, Γερμανία
Μεσαίες χώρες:  Αυστρία, Γαλλία     - Εναλλακτικά: Ιταλία, Βέλγιο
Φθηνές χώρες: Ελλάδα    -    Εναλλακτικά:    Ισπανία

Από το 2005 που εφαρμόστηκε το σύστημα, ουδέποτε αξιολογήθηκε κατά πόσο τροποποιήθηκε η θέση (από άποψη του ύψους τιμών των φαρμάκων) των εν λόγω χωρών και ουδέποτε τροποποιήθηκε το καλάθι των χωρών αναφοράς. Ως αποτέλεσμα, παρόλον ότι η μια από τις μεσαίες χώρες – η Αυστρία – έχει καταστεί μια από τις τρεις ακριβότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι Φαρμακευτικές Υπηρεσίες εξακολουθούν να λαμβάνουν υπόψη τις μέγιστες χονδρικές τιμές των φαρμάκων των φαρμάκων της χώρας αυτής, ως τις τιμές μιας από τις δύο μεσαίες χώρες στο καλάθι των τεσσέρων χωρών αναφοράς. Οι υπόλοιπες ακριβές χώρες εξακολουθούν να είναι ανάμεσα στις πιο ακριβές. Ως εκ τούτου, παρουσιάζεται μια στρέβλωση – προς τα πάνω – στις τιμές της Κύπρου, η οποία αποβαίνει υπέρ των προμηθευτών και εις βάρος των ασθενών, εφόσον στο καλάθι υπάρχουν 2 ακριβές και 1 μεσαία χώρα (αντί 1 ακριβή και 2 μεσαίες). Για το μέγεθος της επιβάρυνσης των ασθενών, ενδεικτικά αναφέρεται ότι έστω και 1% μείωση στις τιμές ισοδυναμεί με €1,0εκ. περίπου τον χρόνο για τα φάρμακα του ιδιωτικού τομέα και περίπου €0,5εκ. για αυτά του δημοσίου, ποσά τα οποία επωφελούνται οι προμηθευτές, εφόσον η μη αναθεώρηση του καλαθιού των χωρών αυτών, είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών των φαρμάκων.

Φρένο και στην παράλληλη εισαγωγή φαρμάκων
Στην έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας σημειώνεται επίσης ότι στην Κύπρο δεν παρέχεται – παρόλον ότι επιτρέπεται από τη νομοθεσία – η δυνατότητα παράλληλης εισαγωγής ενός φαρμάκου, λόγω των αδικαιολόγητων φραγμών που υφίστανται. Η παράλληλη εισαγωγή είναι η δυνατότητα – κατόπιν αδειοδότησης άλλου οικονομικού φορέα, πέραν του αδειοδοτημένου ή/και αντιπροσώπου του κατασκευαστή – εισαγωγής παραπλήσιων ή/και των αδειοδοτημένων φαρμάκων από άλλες πηγές (φαρμακαποθήκες, χονδρεμπόρους), σε τιμές κατά πολύ φθηνότερες από τις τιμές του εργοστασίου κατασκευής, λόγω και του ανταγωνισμού. «Οι περιορισμοί ωστόσο που τίθενται και η πολύπλοκη/χρονοβόρος διαδικασία που εφαρμόζεται από τις Φαρμακευτικές Υπηρεσίες και τα άλλα αρμόδια όργανα, αποτρέπει τους ενδιαφερόμενους οικονομικούς φορείς να υποβάλουν προσφορά», υποδεικνύει ο Γενικός Ελεγκτής
Στα πλαίσια της διερεύνησης, η Ελεγκτική Υπηρεσία προέβηκε σε έρευνα τιμών ορισμένων φαρμάκων – δειγματοληπτικά – που διατίθενται από Ευρωπαϊκές φαρμακαποθήκες,  σε σύγκριση με τις τιμές των ιδίων φαρμάκων που κατακυρώθηκαν σε πρόσφατους διαγωνισμούς των Φαρμακευτικών Υπηρεσιών. Όπως προκύπτει από τη σύγκριση αυτή, «οι τιμές της Κύπρου είναι κατά πολύ ψηλότερες, ακόμα και κατόπιν προσφορών, γεγονός που επιβάλλει τη λήψη μέτρων για προώθηση των παράλληλων εισαγωγών. Στον ιδιωτικό τομέα τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα, αφού εκεί ισχύουν οι ΜΧΤ, στις οποίες διατίθενται προς τους ασθενείς».

Δεν έγινε καμία ενέργεια!
Όπως επίσης υποδεικνύεται, η Κύπρος είναι η χώρα που έλαβε τα λιγότερα μέτρα για μείωση των τιμών των φαρμάκων, σε αντίθεση με την Πορτογαλία, την Ισπανία, την Ελλάδα και την Ιταλία, οι οποίες με μια σειρά μέτρων, πέτυχαν σοβαρές μειώσεις στις τιμές των φαρμάκων. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η Ελλάδα με τα μέτρα που έλαβε, πέτυχε εξοικονόμηση €1δισ. το 2015 (από το σύνολο των €5,4δισ.). Σημειώνεται ότι η Κύπρος είναι η ακριβότερη στις τιμές του ιδιωτικού τομέα, με την Ελλάδα να είναι η φθηνότερη και, το ίδιο ισχύει (ακριβότερη η Κύπρος) και μετά την προσαρμογή των τιμών, ανάλογα με το κατά κεφαλήν GDP-PPP. «Η Κύπρος ευρίσκεται – σύμφωνα με την πιο πάνω μελέτη – στη χειρότερη θέση από τις 5 πιο πάνω χώρες, αναφορικά με την οικονομική προσβασιμότητα σε φάρμακα (κατόπιν προσαρμογής των τιμών για το κατά κεφαλήν GDP-PPP)», υποδεικνύει ο Γενικός Ελεγκτής.

Έλλειψη ανταγωνισμού στους διαγωνισμούς προμήθειας φαρμάκων
Πέραν των πιο πάνω, η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπιστώνει ότι «έχει αρχίσει να εμφανίζεται και πάλιν το φαινόμενο της έλλειψης ανταγωνισμού και των μονοπωλιακών καταστάσεων, οι οποίες οδηγούν στην αύξηση – υπερβολική μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις - των τιμών, εις βάρος των συμφερόντων του δημοσίου».

Εξ΄ου και η Υπηρεσία εισηγείται όπως το Υπουργείο Υγείας εξετάσει το συντομότερο τη λήψη μέτρων για αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων, μεταξύ των οποίων:
•    Την αλλαγή του μηχανισμού καθορισμού της μέγιστη χονδρικής τιμής των φαρμάκων
•    Την τροποποίηση της σχετικής με την αδειοδότηση φαρμάκων νομοθεσίας, έτσι ώστε σε περιπτώσεις όπου εταιρείες κατ’ επανάληψη και, χωρίς τεκμηριωμένη αιτιολογία, δεν λαμβάνουν μέρος σε διαγωνισμούς του δημοσίου για σκευάσματα των οποίων είναι κάτοχοι άδειας, να τους αφαιρείται η άδεια. 
•    Να μην επιτρέπεται η κατοχή άδειας για πέραν από ένα ανταγωνιστικό φάρμακο, από τον ίδιο ή/και σχετιζόμενο με αυτόν οικονομικό φορέα.
•    Μείωση των απαιτήσεων και απλοποίηση των διαδικασιών εισαγωγής φαρμάκων με παράλληλη εισαγωγή, με στόχο την αύξηση του ανταγωνισμού.

Κινήσεις στο Υπουργείο Υγείας
Πάντως στην έκθεση του Γενικού Ελεγκτή τονίζεται ότι ο Υπουργός Υγείας αποδέχεται τις επισημάνσεις της Ελεγκτικης Υπηρεσίας μας για λήψη μέτρων και υπερθεματίζει ότι οι διαφαινόμενες αλλαγές και η επικείμενη εισαγωγή των μεταρρυθμίσεων, επιβάλλει αναθεώρηση των ειδικών μέτρων που θα πρέπει να ληφθούν ως ενδιάμεσες λύσεις, αφενός μέχρι την εισαγωγή του ΕΟΦ, η οποία αναμένεται ότι θα ολοκληρωθεί εντός του τρέχοντος έτους και, αφετέρου, μέχρι τη λειτουργία του ΓΕΣΥ, το οποίο σύμφωνα με τα προτεινόμενα χρονοδιαγράμματα θα επιτρέψει τη διαπραγμάτευση των φαρμάκων στον ΟΑΥ εντός του 2019. «Για το σκοπό αυτό, ο Υπουργός μας πληροφόρησε ότι λήφθηκε απόφαση μετάκλησης ειδικού από το εξωτερικό, προκειμένου να συμβουλεύσει το Υπουργείο Υγείας επί θεμάτων που αφορούν τα ενδιάμεσα μέτρα, ούτως ώστε να ενταχθούν στην ολοκληρωμένη εικόνα των μεταρρυθμίσεων και να μην θεωρούνται αποσπασματικά και μη στοχευμένα».
Σε ότι αφορά την αναγκαιότητα αναθεώρησης της τιμολογιακής πολιτικής για τα φάρμακα, το Υπουργείο προτίθεται να υλοποιήσει τις οποιεσδήποτε προτεινόμενες εισηγήσεις της μελέτης του ΠΟΥ  του 2014, το συντομότερο δυνατό και, αφού ολοκληρωθεί η προσπάθεια ένταξης αυτών ή και άλλων που ενδεχομένως να τους προταθούν από τους ειδικούς που μετακαλούν, στο ευρύτερο πλαίσιο της μεταρρύθμισης και, ενόψει των νέων δεδομένων που έχουν διαμορφωθεί.  Ο υπουργός τόνισε ακόμα ότι η αναθεώρηση της τιμολογιακής πολιτικής θα ολοκληρωθεί εντός του 2017.

Προτιμούν τα κατεχόμενα
Σε άλλο σημείο της έκθεσή του, ο Γενικός Ελεγκτής αγγίζει και το γνωστό πρόβλημα της παράνομης και άκρως επικίνδυνος στροφής των Κύπριων καταναλωτών στα φάρμακα των κατεχομένων. Λόγω της οικονομικής κρίσης και εξαιτίας των πολύ ψηλών τιμών των φαρμάκων στην Κύπρο, σημαντικός – και συνεχώς αυξανόμενος – αριθμός ασθενών, φαίνεται να προμηθεύεται φάρμακα από τις κατεχόμενες περιοχές στις οποίες η Κυβέρνηση δεν ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο. 

Στον πιο κάτω πίνακα παρουσιάζονται ενδεικτικά οι τιμές που πωλούνται ορισμένα φάρμακα στις κατεχόμενες περιοχές, σε σύγκριση με τις μέγιστες χονδρικές τιμές της Κύπρου (που είναι ταυτόχρονα και οι τιμές πώλησης τους).