Κυπριακή Δικαιοσύνη: Το πλεονέκτημα που γύρισε μπούμερανγκ

Αδύναμος κρίκος στις μακροχρόνιες προσπάθειες της Κύπρου να καθιερωθεί ως περιφερειακό επιχειρηματικό κέντρο αποτελεί το νομικό σύστημα. Μπορεί μεν να είναι φιλικό προς τις επιχειρήσεις και να προσδίδει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην Κύπρο, ταυτόχρονα, όμως, το νομικό σύστημα θέτει εμπόδια στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων. 

Όπως αναφέρεται στο τεύχος του Gold, η Κύπρος θα βρισκόταν πολύ υψηλότερα από τη 45η θέση (ανάμεσα σε 190 χώρες) στην έκθεση Doing Business 2017 της Παγκόσμιας Τράπεζας, εάν δεν κατατασσόταν μόλις στην 139η θέση στην κατηγορία που αφορά στην ευκολία εφαρμογής εμπορικών συμβάσεων.

Η χαμηλή θέση οφείλεται στο μεγάλο χρονικό διάστημα που απαιτείται για την έκβαση μιας νομικής διαφοράς, από τη στιγμή που θα τεθεί ενώπιον της Δικαιοσύνης, οι διαδικασίες που ακολουθούνται, την λήψη τελικής απόφασης και την εκτέλεση της. Νοουμένου ότι ο μέσος χρόνος λήψης απόφασης για μία αστική υπόθεση, συμπεριλαμβανομένης της προσφυγής, στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας κυμαίνεται μεταξύ 9-12 χρόνια, ενώ για αστικές προσφυγές που αφορούν αδικήματα ήσσονος σημασίας απαιτούνται κατά μέσο όρο 4-5 χρόνια, οι δικαστικές αποφάσεις καταλήγουν να είναι μη αποτελεσματικές και σε πολλές περιπτώσεις ανούσιες.

Παρόλο που βάσει του Συντάγματος, το Ανώτατο Δικαστήριο έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα για τη μεταρρύθμιση της πολιτικής δικονομίας, εντούτοις οι διαδικαστικοί κανόνες δεν έχουν ανανεωθεί εδώ και δεκαετίες. Παράλληλα, ο τεράστιος αριθμός υποθέσεων αποτελεί τη βασική αιτία των καθυστερήσεων στο συνολικό σύστημα Δικαιοσύνης, κάτι που οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι τα δικαστικά έξοδα είναι χαμηλά και το κόστος εκδίκασης σχετικά φτηνό, παρόλο που για το κράτος είναι πολύ υψηλό.

Από την άλλη, το νομικό σύστημα στερείται, επίσης, εναλλακτικού συστήματος επίλυσης διαφορών (ADR), καθώς η διαιτησία είναι αργή, ενώ οι δικηγόροι υποστηρίζουν ότι οι ρήτρες για διαιτησία θα πρέπει να είναι υποχρεωτικές σε περισσότερους τύπους συμβολαίων και όχι μόνο στα κατασκευαστικά συμβόλαια, κάτι που ισχύει σήμερα, ενώ θα πρέπει στα συμβόλαια να υπάρχουν αυστηρότερες ρήτρες και κυρώσεις σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης.

Εάν ακολουθούνταν οι πιο πάνω οδηγίες, πολλές από τις υποθέσεις που βρίσκονται σήμερα ενώπιον της Δικαιοσύνης θα μπορούσαν εύκολα να επιλυθούν εξωδικαστικά.

Δικαστές χωρίς δεξιότητες και γνώσεις
Εξάλλου, οι καθυστερήσεις στην απονομή Δικαιοσύνης οφείλονται στην έλλειψη κατάρτισης και των απαραίτητων δεξιοτήτων από δικαστές. Έμπειροι δικηγόροι, μάλιστα, εξέφρασαν την απογοήτευσή τους για τον διορισμό ορισμένων δικαστών που δεν διαθέτουν εμπειρία σε αστικές υποθέσεις, κάτι το οποίο σημαίνει πως οι εν λόγω δικαστές ουδέποτε προέβησαν στην αντεξέταση μαρτύρων, δεν έχουν ασχοληθεί με αστική υπόθεση ή έχουν χειριστεί πολύπλοκο εμπορικό ζήτημα. 

Παρατηρείται επίσης ότι οι δικαστές δεν έχουν τις βασικές γνώσεις για τους κανόνες που διέπουν τα αποδεικτικά στοιχεία. Σε πολλές περιπτώσεις, αντί για τη λήψη μιας κομβικής απόφασης, μπορεί να αναβάλουν την υπόθεση για ημέρες προκειμένου να συμβουλευτούν τα νομικά τους βιβλία, όταν πια η υπόθεση θα έχει εκτροχιαστεί. 

Το γεγονός ότι οι δικαστές στην Κύπρο δεν είναι εξειδικευμένοι σε συγκεκριμένους τομείς, που αφορούν τόσο αστικές όσο και ποινικές υποθέσεις όλων των τύπων, προκαλεί ακόμη περισσότερα προβλήματα στο νομικό σύστημα. 

Την ίδια ώρα, το σύστημα δικαιοσύνης δεν παύει να λειτουργεί όπως το υπόλοιπο Δημόσιο. Όπως και στις Δημόσιες Υπηρεσίες, οι δικαστές δεν έχουν τα απαραίτητα κίνητρα για να κάνουν το καλύτερο δυνατό που μπορούν και να εργαστούν σκληρότερα από όσο εργάζονται. Ορισμένοι από τους λόγους στους οποίους αποδίδεται αυτή η κατάσταση είναι ότι η ανέλιξη βασίζεται κυρίως στην αρχαιότητα και όχι στην αξία του εργαζομένου, καθώς και στο γεγονός ότι δεν υπάρχει σύστημα αξιολόγησης και βαθμολόγησης που να συνδέεται με τον αριθμό των αποφάσεων που εκδίδονται κάθε χρόνο.

Υπ. Δικαιοσύνης: Ταχύτερα διαζύγια προς όφελος των παιδιών
Στην τροποποίηση του περί πολιτικής δικονομίας νόμου, μέσω σχετικού νομοσχεδίου, προκειμένου να ενισχυθεί το νομικό πλαίσιο για την εκτέλεση αποφάσεων, αναφέρεται ο υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, Ιωνάς Νικόλαου. Οι διατάξεις του νομοσχεδίου, το οποίο βρίσκεται στη Νομική Υπηρεσία για νομοτεχνική επεξεργασία, περιλαμβάνουν μέτρα που διευκολύνουν την εκτέλεση των ενταλμάτων, τα οποία αφορούν την κατάσχεση της κινητής περιουσίας. 

Ταυτόχρονα, στις προτεραιότητες του Υπουργείου είναι η μεταρρύθμιση του οικογενειακού δικαίου, με στόχο τα συμφέροντα των παιδιών να αποτελούν το πρωταρχικό μέλημα. Η έγκριση νομοσχεδίου, το οποίο βρίσκεται στη Βουλή των Αντιπροσώπων, αναμένεται να επιταχύνει τις διαδικασίες που αφορούν διαζύγια, προς όφελος όλων εμπλεκομένων, καθώς, σύμφωνα με τον Υπουργό, έχει αποδειχθεί ότι οι καθυστερήσεις σε αυτές τις διαδικασίες επηρεάζουν αρνητικά τις γυναίκες και τα παιδιά.

Γ. Εισαγγελέας: Νέοι αυστηρότεροι κανόνες
Επιτακτική ανάγκη, χαρακτηρίζει από την πλευρά του ο Γενικός Εισαγγελέας, Κώστας Κληρίδης τη ριζική μεταρρύθμιση και τον εκσυγχρονισμό του όλου συστήματος απονομής Δικαιοσύνης. Όπως σημειώνει ο κ. Κληρίδης, ένα νέο σύνολο διαδικαστικών κανόνων, αστικής και ποινικής φύσεως, θα πρέπει να τεθεί σε ισχύ, με αυστηρές διατάξεις και αυστηρά χρονοδιαγράμματα, προκειμένου η εκδίκαση μίας υπόθεσης να ολοκληρώνεται εντός εύλογου χρονικού διαστήματος.

Επιπλέον, σύμφωνα με τον Γενικό Εισαγγελέα, οι νέες τεχνολογίες και η μηχανογράφηση όλου του φόρτου εργασίας του δικαστηρίου θα πρέπει να εφαρμοστούν έτσι ώστε να επιταχυνθούν όλες οι εσωτερικές διοικητικές διαδικασίες. 

Δικηγορικός Σύλλογος: Διαρκής εκπαίδευση
Την ανάγκη συνεχούς εκπαίδευσης των επαγγελματιών δικηγόρων και δικαστών τονίζει ο πρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, Δώρος Ιωαννίδης. Στη νομοθεσία που ετοιμάζει ο Σύλλογος, προτείνεται η υποχρεωτική συνεχής εκπαίδευση των μελών του, καθώς ως κράτος μέλος της ΕΕ, η Κύπρος οφείλει να διαθέτει διαρκή κατάρτιση και υψηλό επίπεδο γνώσεων, προκειμένου να είναι σε θέση να παρέχει υπηρεσίες τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό. 

Παράλληλα, ο κ. Ιωαννίδης σημειώνει ότι «δεν θα πρέπει να ξεχνούμε ότι για όλα τα προβλήματά τους, οι πολίτες εξακολουθούν να πιστεύουν στο σύστημα δικαιοσύνης».

Αναδιάρθρωση Ανωτάτου
Σε ενδεικτικές λύσεις μερικών από των σοβαρότερων προβλημάτων, με τα οποία βρίσκεται αντιμέτωπη η δικαιοσύνη, αναφέρεται ο πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου, Μύρων Νικολάτος, μέσω έκθεσης που είχε ετοιμάσει το 2016 το Δικαστήριο. 

Μεταξύ άλλων, προτείνεται η αύξηση του προϋπολογισμού των δικαστηρίων, η ανεξαρτησία των δικαστών και των αμοιβών, η σημαντική αύξηση του αριθμού των δικαστών, η μείωση στις καθυστερήσεις που παρατηρούνται, η αναδιάρθρωση της λειτουργίας του Ανωτάτου Δικαστηρίου, όπως επίσης και η απλοποίηση των διαδικασιών.

CIPA: Υποχρεωτική διαμεσολάβηση
Την καθιέρωση της υποχρεωτικής διαδικασίας διαμεσολάβησης για εμπορικές διαφορές, για υπόθεση που ξεπερνά μία συγκεκριμένη αξία, προτείνει ο Κυπριακός Οργανισμός Προώθησης Επενδύσεων (CIPA).
 
Όπως αναφέρει, ο Partner, Company & Commercial Department της Chrysses Demetriades & Co LLC Partner και αντιπρόεδρος του CIPA, Χρίστος Μαυρέλλης, μία από τις εισηγήσεις είναι η εξεύρεση ορισμένων μεθόδων ελέγχου των αβάσιμων ισχυρισμών, στόχος των οποίων δεν είναι τίποτα περισσότερο από το να κερδηθεί χρόνος για τις πληρωμές και να γίνεται κατάχρηση των διαδικασιών του δικαστηρίου. 

Περισσότερα στο τεύχος του Gold που κυκλοφορεί.