Τα μεγαλύτερα σκάνδαλα στην αγορά έργων τέχνης

Η τέχνη υψηλών προδιαγραφών κοστίζει ακριβά και κάποιοι είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν τεράστια χρηματικά ποσά προκειμένου να αποκτήσουν σπάνια έργα διάσημων δημιουργών. H αγορά έργων τέχνης γνωρίζει εντυπωσιακή άνθηση τα τελευταία χρόνια και αποτελεί εναλλακτικό τομέα επένδυσης για συλλέκτες με μεγάλα χαρτοφυλάκια. 

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση των Artprice και Art Market Monitor (AMMA), η οποία εκδόθηκε τον Μάρτιο του 2016, η αγορά έργων τέχνης παρουσίασε αύξηση της τάξης του 212% κατά την τελευταία δεκαετία, γεγονός που αποδίδεται στην παγκοσμιοποίηση της αγοράς και την αύξηση της ζήτησης έργων υψηλής αξίας. Νέοι παίχτες μπαίνουν συνεχώς στο χώρο και η αξία των πωλήσεων των έργων τέχνης έχει τριπλασιαστεί. Την ίδια ώρα, η περίοδος κατοχής έργων τέχνης μειώθηκε, με τους ίδιους πίνακες να επαναπωλούνται σε νέους συλλέκτες σε ψηλότερες τιμές. 

Μελανό σημείο για το εμπόριο έργων τέχνης αποτελεί η έλλειψη εποπτείας από κάποια ρυθμιστική αρχή καθώς και η μη εφαρμογή ξεκάθαρων κανόνων και διαφανών διαδικασιών. Το γεγονός ότι η αγορά τέχνης εξακολουθεί να ελέγχεται από ένα κλειστό σύστημα που δεν εγγυάται ότι εφαρμόζονται αμερόληπτα κριτήρια για την εκτίμηση της αξίας των έργων τέχνης, έχει κάνει πολλούς επενδυτές να αναρωτιούνται κατά πόσο πληρώνουν υπερβολικά ποσά, καθώς και αν θα μπορούν να μεταπωλήσουν τα έργα τέχνης που αγόρασαν με στόχο την εξασφάλιση κέρδους. 

Υπέρογκα κέρδη σε βάρος συλλεκτών
Ο μεγάλος αριθμός σκανδάλων που αποκαλύφθηκαν τα τελευταία χρόνια έχει πλήξει την αγορά τέχνης και έχει δημιουργήσει κλίμα καχυποψίας μεταξύ εμπόρων, μεσαζόντων και αγοραστών. Αρκετά από τα σκάνδαλα και τις δικαστικές διαμάχες που είδαν το φως της δημοσιότητας θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί εάν οι παίχτες της αγοράς τέχνης έμεναν στους προκαθορισμένους ρόλους τους και απέφευγαν τη σύγκρουση συμφερόντων.


O Dmitry Rybolovlev

Yves Bouvier

Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η διαμάχη μεταξύ του επιχειρηματία Dmitry Rybolovlev και του συμβούλου τέχνης Yves Bouvier. Ο Ρώσος δισεκατομμυριούχος συνεργαζόταν με τον Bouvier  για περισσότερα από δέκα χρόνια και απέκτησε 37 αριστουργήματα χρησιμοποιώντας τις υπηρεσίες του, πληρώνοντας συνολικά πέραν του €1.5 δις. Όπως έγινε αργότερα γνωστό, το ποσό αυτό ήταν σχεδόν διπλάσιο από εκείνο που ζήτησαν οι προηγούμενοι ιδιοκτήτες των έργων τέχνης, με τους οποίους ο Bouvier είχε διαπραγματευτεί. 

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του γνωστού πίνακα «Reclining Nude With Blue Cushion», του Amedeo Modigliani, τον οποίο ο προηγούμενος του ιδιοκτήτης, ο Αμερικανός συλλέκτης Steve Cohen, πώλησε για $93.5 εκατομμύρια, ενώ ο Dmitry Rybolovlev κατέβαλε το ποσό των $118 εκατομμυρίων για να τον αποκτήσει. Τη διαφορά αυτή φέρεται να καρπώθηκε ο Yves Bouvier που ενήργησε σαν έμπορος και όχι σαν εκπρόσωπος του Rybolovlev. Θα πρέπει να σημειωθεί πως Rybolovlev και Bouvier είχαν συνάψει συμβόλαιο βάσει του οποίου ο Bouvier έπαιρνε 2% της εκάστοτε αγοραπωλησίας ως αμοιβή για τις υπηρεσίες του. Θέση του Rybolovlev είναι ότι το ποσοστό αυτό προοριζόταν ως αμοιβή για τις συμβουλευτικές υπηρεσίες του Bouvier και συνεπώς ο σύμβουλος δεν θα έπρεπε να αναμένει επιπρόσθετο κέρδος. 


Ο γνωστός πίνακας «Reclining Nude With Blue Cushion»

Ο Bouvier από την πλευρά του ισχυρίζεται ότι στην περίπτωση αυτή ενεργούσε ως έμπορος έργων τέχνης, «που είναι ελεύθερος να καθορίσει το ύψος του κέρδους του». Οι υπηρεσίες του Bouvier όμως εκτείνονταν πέρα από αυτές του συμβούλου. Ο 52άχρονος Ελβετός, υπήρξε και ιδιοκτήτης του Natural Le Coultre, μιας εταιρείας μεταφοράς και αποθήκευσης αντικειμένων αξίας και ο μεγαλύτερος πελάτης του freeport (ελεύθερη ζώνη εμπορίου) της Γενεύης. Ήταν από τους πρώτους που αντιλήφθηκε τις προοπτικές κερδοφορίας από τη χρήση των freeports στην αγορά της τέχνης. Και τις εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο!
Απάτες εκατομμυρίων, πλαστογραφίες και κλοπές 

Απάτη: $0.5-1 δις
2015 - Σήμερα
Υπόθεση: Rybolovlev εναντίον Bouvier. 
Ο Ρώσος επιχειρηματίας Dmitry Rybolovlev κατήγγειλε τον Ελβετό σύμβουλο τέχνης Yves Bouvier για εξαπάτηση σχετικά με την πώληση πινάκων των Modigliani, Picasso και Leonardo Da Vinci καθώς και έργων άλλων καλλιτεχνών. Οι εκπρόσωποι του Rybolovlev εκτιμούν το ύψος των ζημιών στα $1,049,465,009. Η υπόθεση βρίσκεται στα δικαστήρια. 

Απάτη: $127.5 εκατ
2013 - Σήμερα
Υπόθεση: Κοινοπραξία εμπόρων έργων τέχνης αποτελούμενη από τους Warren Adelson, πρόεδρο των γκαλερί Adelson και τους Νεοϋορκέζους έμπορους έργων τέχνης Alexander Perish και Robert Simon, εναντίον των Yves Bouvier και του οίκου δημοπρασιών Sotheby’s.

To 2013, ο πίνακας «Savior of the World (Salvator Mundi)» του Leonardo Da Vinci πωλήθηκε στον Yves Bouvier από την κοινοπραξία μέσω του οίκου Sotheby’s για $80 εκ. Ο Bouvier πώλησε τον πίνακα στον Rybolovlev έναντι του ποσού των $127.5 εκ. Το έργο τέχνης αγοράστηκε αρχικά από τον Alexander Perish τo 2005 στην τιμή των $10,000, ως προϊόν εργασίας ενός από τους μαθητές του Da Vinci. Οι ειδικοί του οίκου Sotheby’s κατέληξαν στη συνέχεια στο συμπέρασμα ότι ο πίνακας δεν άνηκε σε κάποιον από τους μαθητές αλλά στον ίδιο τον Da Vinci. Η υπόθεση βρίσκεται στα δικαστήρια, με την κοινοπραξία να διεκδικεί αποζημίωση για απώλεια εισοδήματος από τη μεταπώληση του πίνακα σε πολύ ψηλότερη τιμή στον Rybolovlev. 

Ο πίνακας «Savior of the World (Salvator Mundi)» του Leonardo Da Vinci

Απάτη: €45 εκατ
2015 
Υπόθεση: Ιταλία εναντίον του ιδιοκτήτη γκαλερί Gianfranco Becchina.
Ο Becchina κατηγορήθηκε για παράνομο εμπόριο αρχαίων και η χώρα κατάσχεσε αρχαία των οποίων η αξία εκτιμάται στα €45 εκατομμύρια. 

Απάτη:$45 εκ
Αρχές της δεκαετίας του 2000
Υπόθεση: ΗΠΑ εναντίον οίκων Sotheby's και Christie's για υπόθεση παραποίησης ανταγωνισμού και συνομωσίας προς καθορισμό τιμών. 
Ο οίκος Sotheby’s πλήρωσε αρχές της δεκαετίας του 2000 πρόστιμο πολλών εκατομμυρίων ενώ ο Alfred Taubman, πρώην επικεφαλής του οίκου Sotheby’s πέρασε ένα χρόνο στη φυλακή και πλήρωσε πρόστιμο $7.5 εκατομμυρίων. Ο οίκος Christie’s συνεργάστηκε με τις αρχές και απέφυγε τις κυρώσεις. 

Απάτη: €27 εκ
2015 - Σήμερα
Υπόθεση: Catherine Hutin-Blay, θετή κόρη του Pablo Picasso εναντίον του συμβούλου τέχνης Yves Bouvier. 
Δύο πορτραίτα του Pablo Picasso, που απεικονίζουν την Jacqueline Roque, μητέρα της ενάγουσας καθώς και 70 άλλοι πίνακες του Ισπανού καλλιτέχνη κλάπηκαν από αποθήκη που ενοικίαζε η Catherine Hutin-Blay. Αποδείχθηκε αργότερα ότι ο Yves Bouvier πώλησε τα δύο πορτραίτα του Picasso στον Dmitry Rybolovlev. Η υπόθεση βρίσκεται στα γαλλικά δικαστήρια.

Η Catherine Hutin-Blay, θετή κόρη του Pablo Picasso

Απάτη: $25 εκ
2011 - Σήμερα
Υπόθεση: Philippe Maestracci, δισέγγονος του εμπόρου έργων τέχνης Oscar Stettiner, του οποίου η συλλογή κατασχέθηκε από τους Ναζί, εναντίον των Nahmads, οικογένεια εμπόρων τέχνης.
O πίνακας του Modigliani, «Seated Man With A Cane» (η αξία του οποίου εκτιμάται στα $25 εκατομμύρια) φαίνεται ότι βρίσκεται στην κατοχή των Nahmads, αλλά η οικογένεια αρνείται ότι τον κατέχει. Το καλοκαίρι του 2016 η Διεθνής Κοινοπραξία Ερευνητικής Δημοσιογραφίας, ανακάλυψε ότι ο Guiseppe Nahmad αγόρασε τον πίνακα σε δημοπρασία το 1996, βασιζόμενη πάνω στις αποκαλύψεις των Panama Papers. H υπόθεση βρίσκεται στα αμερικανικά δικαστήρια.

O πίνακας του Modigliani, «Seated Man With A Cane» 

Απάτη: €16 εκ
2011 - 2015
Υπόθεση: Γερμανία εναντίον Wolfgang Beltracchi. 
Περίπου 50 πίνακες που θεωρούνταν έργα διάσημων ζωγράφων όπως οι Max Ernst, Andre Lanskoy και Kees van Dongen αποδείχτηκε ότι ήταν προϊόν εργασίας του Beltracchi, ο οποίος τους πωλούσε μέσω διεθνούς φήμης οίκων έργων τέχνης. Ο πλαστογράφος συνελήφθη και τιμωρήθηκε με έξι χρόνια φυλάκιση. 

Απάτη: £2.7 εκ
2005 - 2012
Υπόθεση: Viktor Vekselberg εναντίον του οίκου δημοπρασιών Christie’s. 
Ο πίνακας «Odalisque» ο οποίος πωλήθηκε ως έργο του Boris Kustodiev για £1.7 εκατομμύρια αποδείχτηκε ότι ήταν ψεύτικος. Ο οίκος κατέβαλε το ποσό των £2.7 εκατομμυρίων προς το Ταμείο Τέχνης Vekselberg.