Η επιβίωση των επιχειρήσεων = η επιβίωση των τραπεζών

Σε μία σειρά αλληλένδετων άρθρων, θα εξεταστεί από μια διαφορετική σκοπιά 

-    η διαμορφούμενη κατάσταση με τις Μη Εξυπηρετούμενες Χορηγήσεις και τα παρεπόμενά τους

-    η αλληλεπίδραση μεταξύ της ευρωστίας των επιχειρήσεων και της ευημερίας των τραπεζών του τόπου, που καθιστά τα συμφέροντα των επιχειρήσεων και των τραπεζών αλληλεξαρτώμενα

-    η επιλογή της συλλογικότητας, της συναίνεσης και του συμβιβασμού, μακριά από ξεπερασμένες και αναχρονιστικές αντιπαραθέσεις, ως μοναδική ελπίδα για την επίλυση των συσσωρευμένων προβλημάτων των επιχειρήσεων και των τραπεζών που επιβαρύνουν και παρεμποδίζουν την ανάκαμψη της οικονομίας της χώρας.

Ακολούθως, θα χαρτογραφηθούν οι επιλογές που έχουν στη διάθεσή τους επιχειρήσεις και τράπεζες για την εξυγίανση και την αποκατάσταση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, επιλογές που καθορίζονται πρωτίστως από την αναγνώριση και την αποδοχή της επικρατούσας κατάστασης, αλλά και από την αποφασιστικότητα για την έγκαιρη εξεύρεση μακροπρόθεσμων, βιώσιμων λύσεων που θα αντέξουν στο χρόνο.  

Σκοπός της παρούσας σειράς είναι να ενημερώσει, να ευαισθητοποιήσει και να οδηγήσει σε δράση τους συντελεστές της τοπικής οικονομίας, συνεισφέροντας στον κοινωνικο-οικονομικό διάλογο, με στόχο την επανεξέταση και αναθεώρηση του υφιστάμενου δυσλειτουργικού μοντέλου για την επίλυση των διαφορών που προκύπτουν από τις επιχειρηματικές δυσκολίες, και των συνεπαγόμενων μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων.

Ο επακόλουθος επαναπροσδιορισμός και, τελικά, η αντικατάσταση του υφιστάμενου μοντέλου με ένα ριζικά διαφορετικό, και πιο αποτελεσματικό,  πρότυπο-υπόδειγμα (paradigm shift), το οποίο εξελικτικά δεν μπορεί παρά να θεμελιωθεί στη βάση

-    της διαβούλευσης, της συνεργασίας και της αμοιβαίας εμπιστοσύνης, και

-    της ευελιξίας μέσω της εκμετάλλευσης όλων των διαθέσιμων εργαλείων και μεθοδολογιών, με την τεχνοκρατική υποστήριξη ειδικών εμπειρογνώμων, θα επενεργήσει ως υπόβαθρο για την επίτευξη του στόχου της εξυγίανσης και της αποκατάστασης της επιχειρηματικής δραστηριότητας και της επαναφοράς της ευρωστίας των τοπικών τραπεζών και, ως αποτέλεσμα, θα συνδράμει στην σταθεροποίηση της εύθραυστης οικονομίας του τόπου και, εν τέλει, στην ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης της οικονομίας. 

Το προτεινόμενο πρότυπο – υπόδειγμα ευθυγραμμίζεται απόλυτα με την Πρόταση Οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου 2016/0359 «για τα πλαίσια προληπτικής αναδιάρθρωσης, τη δεύτερη ευκαιρία και μέτρα για την αύξηση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών αναδιάρθρωσης, αφερεγγυότητας και απαλλαγής».  

Πρωτίστως, η πρόταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επιδιώκει, μέσω προτεινόμενων αρχών και κανόνων, «την ενίσχυση της νοοτροπίας διάσωσης των επιχειρήσεων» και τη θέσπιση «πλαισίων προληπτικής αναδιάρθρωσης, που θα παρέχουν στις επιχειρήσεις τη δυνατότητα να αναδιαρθρωθούν σε πρώιμο στάδιο και να αποφύγουν την περιέλευσή τους σε κατάσταση αφερεγγυότητας».  Η πρόταση αναμένεται να καταστεί Οδηγία (Directive) σύντομα (2017 / 2018).

Μέρος Α’
Η σύνδεση μεταξύ των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, των Μη Εξυπηρετούμενων Χορηγήσεων και της Οικονομίας
(α)    Η Ζοφερή Πραγματικότητα
Είναι αναμφισβήτητο ότι η διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων αποτελεί σήμερα τη σημαντικότερη πρόκληση για το τοπικό τραπεζικό σύστημα αλλά και για την οικονομία ευρύτερα λόγω των πολλαπλών προεκτάσεων.  

Είναι κοινώς αποδεκτό ότι κανένα  τραπεζικό σύστημα δεν μπορεί να ανταπεξέλθει για μεγάλο χρονικό διάστημα, και εντέλει να επιβιώσει μεσο-μακροπρόθεσμα, με ποσοστά Μη Εξυπηρετούμενων Χορηγήσεων (ΜΕΧ) της τάξης του 50% (ένα στα δύο δάνεια).   

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία που έχει εκδώσει η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, το εν λόγω ποσοστό ανερχόταν σε 48,0% επί του συνόλου των χορηγήσεων κατά την 30η Νοεμβρίου 2016 (Πίνακας 1).  Οι ΜΕΧ παρουσιάζουν μείωση €3,45 δις, ή 12,6%, σε περίοδο σχεδόν δύο ετών (31.12.2014 vs 30.11.2016), εντούτοις το ποσοστό έχει παραμείνει σταθερό.  Ο βασικός λόγος είναι η παράλληλη μείωση των συνολικών χορηγήσεων κατά €7,52 δις, ή 13,1%, που, εν μέρει, έχει προέλθει από την ανταλλαγή σημαντικού ύψους, επιχειρηματικού κυρίως, χρέους έναντι ακινήτων (debt to asset swaps).  

Συγκριτικά, ο μέσος όρος του ποσοστού των ΜΕΧ για όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανερχόταν σε μόλις 5,4% κατά την 30η Σεπτεμβρίου 2016 (European Banking Authority).  

Πίνακας 1

Ενδεικτικό του μεγέθους του προβλήματος είναι το ποσοστό του συνόλου των ΜΕΧ σε σχέση με το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της χώρας (2015), το οποίο κατά το τέλος Νοεμβρίου 2016 ανερχόταν σε 135%.  Οι συνολικές τραπεζικές χορηγήσεις προς τις ιδιωτικές, μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, σε σχέση με το ΑΕΠ, ανέρχονταν σε 282% και υποδηλώνουν το υπερβολικό χρέος που βαραίνει τον ιδιωτικό τομέα.  Ο αντίστοιχος μέσος όρος των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 98% (2015, World Bank).

Το μέγεθος των ΜΕΧ επενεργεί ως δυναμίτης στα θεμέλια της οικονομίας, αφού

-    Διαιωνίζει την αβεβαιότητα σε ό,τι αφορά στην σταθερότητα του χρηματοοικονομικού συστήματος

-    Δεσμεύει τα τραπεζικά κεφάλαια και τη ρευστότητα και, ως αποτέλεσμα, περιορίζει τη χρηματοδότηση των παραγωγικών κλάδων της οικονομίας και την επενδυτική δραστηριότητα των επιχειρήσεων

-    Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που αποτελούν τον κορμό της Κυπριακής οικονομίας,  επηρεάζονται ακόμα περισσότερο καθότι η μοναδική χρηματοδοτική πηγή τους είναι ο τραπεζικός δανεισμός

-    Ως αποτέλεσμα, περιορίζεται δραστικά, και στην πραγματικότητα υπονομεύεται, η προοπτική και η δυναμική της ανάκαμψης και της ανάπτυξης της εύθραυστης οικονομίας.

Ακόμα πιο ανησυχητικά, μία προσεκτική ανάγνωση των στοιχείων που εκδίδονται από την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου αποκαλύπτει μία ακόμα πιο ζοφερή εικόνα για τα επιχειρηματικά δάνεια (Πίνακες 2 και 3).

Πίνακας 2

Πίνακας 3
 
Σύμφωνα με τους πιο πάνω πίνακες, το μέγεθος των ΜΕΧ είναι ακόμα μεγαλύτερο για τις ιδιωτικές, μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις (56,2%) και δη για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (58,2%).  Είναι επίσης σημαντικό να αναφερθεί ότι μόνο 39,7% των ΜΕΧ του μικρομεσαίου κλάδου ήταν σε ρύθμιση κατά το τέλος του Νοεμβρίου, δηλαδή, 6 περίπου στις 10 ΜΕΧ δεν είχαν ρυθμιστεί.

Συγκρίνοντας το μέγεθος των ΜΕΧ του κλάδου των μικρομεσαίων κατά την 31.12.2014 (€8,81 δις) με την 30.11.2016 (€8,22 δις), συμπεραίνουμε ότι σε περίοδο δύο σχεδόν ετών υπήρξε μείωση σε απόλυτους αριθμούς μόλις 6,7%, ενώ ο συνολικός δανεισμός του κλάδου σημείωσε αύξηση λίγο πάνω από 2%. 

Είναι αξιοσημείωτο ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας (2015), οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (σε επίπεδο εργοδοτούμενου προσωπικού) αποτελούν την συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων στην Κύπρο.  Αναλυτικά, 95,5% σε σύνολο 90.162 επιχειρήσεων εργοδοτεί έως 9 άτομα προσωπικού («πολύ μικρές επιχειρήσεις»), 3,8% εργοδοτεί έως 49 άτομα («μικρές επιχειρήσεις»), 0,6% από 50-249 άτομα («μεσαίες επιχειρήσεις») και μόνο 0,1% εργοδοτεί άνω των 249 ατόμων («μεγάλες επιχειρήσεις»). 

Είναι λοιπόν πρόδηλο ότι ολόκληρη η ραχοκοκαλιά της Κυπριακής οικονομίας εστιάζεται στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, και όπως είναι φυσικό η ευημερία της Κυπριακής οικονομίας είναι άρρηκτα συνυφασμένη και εξαρτώμενη από την ευημερία των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Καθίσταται λοιπόν αδιαμφισβήτητο αξίωμα ότι η μείωση των ΜΕΧ περνά απαραίτητα μέσα από την ευρωστία του συνόλου των επιχειρήσεων, και ειδικά των μικρομεσαίων, η οποία όχι μόνο επηρεάζει τη δυνατότητα των επιχειρήσεων να εξυπηρετήσουν τις δικές τους δανειακές και λοιπές υποχρεώσεις, αλλά λειτουργεί και πολλαπλασιαστικά καθώς είναι αυτές οι ίδιες επιχειρήσεις που δημιουργούν την αγορά εργασίας και, εν τέλει, τη δυνατότητα των εργοδοτουμένων τους να εξυπηρετήσουν τις δικές τους δανειακές υποχρεώσεις, ως φυσικά πρόσωπα και ως νοικοκυριά.

Καταληκτικά, η διάσωση των βιώσιμων μικρομεσαίων επιχειρήσεων είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση του επιχειρηματικού μοντέλου και τη διασφάλιση του παραγωγικού και του κοινωνικού ιστού της χώρας και, ταυτόχρονα, για την επιτυχή διαχείριση των ΜΕΧ και την συνεπαγόμενη επιβίωση των τραπεζών, που θα διευκολύνει την επανεκκίνηση της χρηματοδότησης των παραγωγικών κλάδων και θα σηματοδοτήσει την βιώσιμη ανάπτυξη της οικονομίας. 

-    Θα τα καταφέρουν;

-    Υπάρχει ελπίδα;

-    Υπάρχει λύση;

Διαβάστε στο Επόμενο Μέρος, «Υπάρχει Λύση;»