Τι πρέπει να γίνει για την πολεοδομική αναβάθμιση της Λευκωσίας

Η πρωτεύουσα και ειδικά το κέντρο της, βρίσκεται σε κρίση; Και αν ναι ποια είναι τα μέτρα που απαιτούνται ώστε να εξέλθει από αυτή την κρίση;

Η εικόνα που παρουσίαζε και εν μέρει συνεχίζει να παρουσιάζει το κέντρο της Λευκωσίας, τον τελευταίο καιρό, δεν αφήνει καμία αμφιβολία ότι η πρωτεύουσα πέρασε και συνεχίζει να περνά τη δική της κρίση. Τα κενά καταστήματα, τα απανταχού "ενοικιάζεται", είναι μερικά από τα στοιχεία που αντικατόπτριζαν ως πριν λίγους μήνες την εικόνα στο κέντρο της Λευκωσίας. Και το λέμε αυτό, γιατί πιστεύουμε ότι με τα δεδομένα που διαμορφώνονται έχει αρχίσει η αντίστροφή μέτρηση για την αναζωογόνηση της πρωτεύουσας και ειδικά του κέντρου της.

Είναι σίγουρο ότι η οικονομική κρίση άφησε το στίγμα της στο κέντρο της Λευκωσίας και όχι μόνο.

Η Λευκωσία είναι μια μικρή σχετικά πόλη με πληθυσμό περίπου 220.000 κατοίκους. Ενώ η ευρύτερη πόλη διοικητικά μοιράζεται με Δήμους Λευκωσίας, Στροβόλου, Αγλαντζιάς, Έγκωμης, Αγίου Δομετίου και πιο έξω, Λακατάμιας, Λατσιών και Γερίου, πολεοδομικά αποτελείται από ένα μόνο κέντρο και την περιφέρεια. Το κέντρο που είναι η παλιά πόλη και το αστικό εμπορικό κέντρο εμπίπτει στο Δήμο Λευκωσίας. Στους άλλους Δήμους της περιφέρειας βρίσκονται οι μικρότεροι ιστορικοί πυρήνες που επεκτάθηκαν αρχικά σε υπεραστικές οικιστικές περιοχές.

Το κύριο πρόβλημα για τη Λευκωσία έγκειται στο είδος και το εύρος της πρόσφατης ανάπτυξης των Δήμων της περιφέρειας, που ενώ θα έπρεπε να λειτουργούν ως προάστια υποστηρικτικά του κέντρου, αντί αυτού, αναπτύσσονται ανεξάρτητα και ανταγωνιστικά προς το ίδιο το κέντρο.

Αυτά τα πολεοδομικά προβλήματα προκαλούνται από το ίδιο το νομικό πλαίσιο για την πολεοδομική ανάπτυξη, δηλαδή τα Τοπικά Σχέδια των πόλεων της Κύπρου. Τα Τοπικά Σχέδια ετοιμάζονται από το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως του Κράτους σε συνεννόηση με τους Δήμους και στόχο έχουν να καθορίζουν το όραμα αλλά και λεπτομέρειες, όπως συντελεστές δόμησης, ζώνες και χρήσεις γης για τη σωστή ορθολογική ανάπτυξη της κάθε πόλης.

Είναι όμως παράδοξο ότι, ενώ το Τοπικό Σχέδιο Λευκωσίας για παράδειγμα, σωστά αναφέρεται και αναγνωρίζει τα προβλήματα του κέντρου, ταυτόχρονα ενισχύει τους περιφερειακούς Δήμους με εμπορικές χρήσεις και εξάπλωση των οικιστικών ζωνών, πλήττοντας έτσι τη ζωτικότητα του κέντρου της πόλης. Κατά την άποψη μας, το πρόβλημα αυτό προκύπτει από τις παρεμβάσεις των ίδιων των Δήμων που καταφέρνουν να διαφοροποιούν τις μελέτες των τεχνοκρατών για ικανοποίηση των δικών τους απαιτήσεων. Το ζητούμενο φυσικά είναι η αύξηση των αξιών γης και ακινήτων και συνεπακόλουθα η αύξηση των φόρων αλλά και ψηφοφόρων.

Από τα πιο πάνω, εντοπίζονται δύο ουσιαστικές αδυναμίες του συστήματος σε σχέση με τον πολεοδομικό σχεδιασμό των πόλεων στην Κύπρο.

Το πρώτο πρόβλημα είναι ο διαχωρισμός της διοίκησης της πόλης σε πολλούς διαφορετικούς Δήμους. Παρόλο που ιστορικά οι σημερινοί Δήμοι της ευρύτερης Λευκωσίας ήταν γεωγραφικά διαχωρισμένοι, με τα σημερινά δεδομένα εξάπλωσης και σύνδεσης των διαφόρων περιοχών, ο τεμαχισμός ου οργανικού συνόλου σε διοικητικά ανεξάρτητες περιοχές λειτουργεί αρνητικά για τη σωστή οργάνωση των δομών της πόλης, σε επίπεδο τουλάχιστο πολεοδομικό. Τα σύνορα των διαφορετικών Δήμων της ευρύτερης Λευκωσίας δεν έχουν πλέον την προγενέστερη τους σημασία, αφού τα μέρη της πόλης έχουν συνδεθεί σε ένα ενιαίο ζωντανό οργανισμό.

Η δεύτερη αδυναμία του πολεοδομικού σχεδιασμού των πόλεων της Κύπρου εντοπίζεται στην όλη διαδικασία συγγραφής και ελέγχου των Τοπικών Σχεδίων. Δεν μπορεί να υπάρξει ένας ολιστικός σχεδιασμός πόλης, όταν το σύστημα επιτρέπει στις Δημοτικές Αρχές να παρεμβαίνουν στους σχεδιασμούς, ζητώντας περισσότερες ζώνες και πυκνότητα, περιορίζοντας έτσι το έργο των τεχνοκρατών της Πολεοδομίας και του Πολεοδομικού Συμβουλίου στη μοιρασιά της πίττας. 

Σίγουρα οι δράσεις που εξήγγειλε ο Δήμος Λευκωσίας για ανάκαμψη του αστικού εμπορικού κέντρου και για παροχή  κινήτρων στις επιχειρήσεις κινούνται προς την ορθή κατεύθυνση.

Είναι σημαντικές οι πολεοδομικές αλλαγές που προβλέπονται στο σχέδιο περιοχής για το κέντρο της Λευκωσίας.

Το Σχέδιο Περιοχής της Κεντρικής Περιοχής Λευκωσίας προτείνει μια σειρά από σημαντικές αλλαγές στην Πολεοδομική Πολιτική για την περιοχή, με σκοπό να διατυπωθεί και να διασφαλιστεί ο καθορισμός ενός σαφούς επικεντρωμένου πλαισίου που θα οδηγήσει σταδιακά προς την υλοποίηση του προτεινόμενου οράματος.

Αυτή η νέα προσέγγιση στις πολιτικές που συνθέτουν το Σχέδιο Περιοχής προϋποθέτει μια σειρά από σημαντικές αλλαγές.

•    Αύξηση ανάπτυξης
•    Αύξηση της κάλυψης
•    Απλοποίηση του Σχεδίου Ζωνών
•    Επικέντρωση της ανάπτυξης στον Πυρήνα του Κέντρου
•    Ενεργοποίηση της αναξιοποίητης γης
•    Διαφοροποίηση των εμπορικών περιοχών ανάλογα με τις ιδιομορφίες τους
•    Προστασία της χρήσης κατοικίας
•    Ενδιάμεσες Εμπορικές Ζώνες
•    Σαφής οριοθέτηση οχληρών χρήσεων  
•    Ουσιαστική Ενσωμάτωση όλων των υποπεριοχών της Κεντρικής Περιοχής
•    Πολιτική βιώσιμης και ολοκληρωμένης κινητικότητας
•    Μείωση της ζήτησης για στάθμευση, γενικά, με την εισαγωγή ΜΜΔ
•    Καθορισμός ζωνών ειδικού σχεδιασμού
•    Εισαγωγή Ποιοτικών Παραμέτρων Ανάπτυξης (design guidelines)
•    Ευέλικτος μηχανισμός για εφαρμογή των προνοιών του Σχεδίου Περιοχής
•    Κήρυξη της παλιάς πόλης σε «Ειδική Περιοχή Αναζωογόνησης» 
•    Δημιουργία Ταμείου Υποδομών και Αναζωογόνησης Κέντρου Πόλης 

Όπως προαναφέραμε τα μέτρα που εξήγγειλε ο Δήμος Λευκωσίας κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση.

Οι εξαγγελίες όμως από μόνες τους δεν λύνουν το πρόβλημα. Πρέπει να δρομολογηθεί τάχιστα η υλοποίηση των συγκεκριμένων εξαγγελιών, γιατί αυτό θα είναι προς το συμφέρον όλων.