ΓεΣΥ: Πως φθάσαμε στο Μονοασφαλιστικό

Η εισαγωγή ενός Γενικού Συστήματος Υγείας (ΓεΣΥ) στην Κύπρο έχει γίνει συνώνυμο της αναβολής. Μετά από συζητήσεις και υποσχέσεις δεκαετιών που δεν έφεραν κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα (για διάφορους λόγους) οι πολίτες έφθασαν να αμφισβητούν το κατά πόσον το πολυπόθητο ΓεΣΥ θα καταφέρει ποτέ να εφαρμοστεί. Αποτέλεσμα, η Κύπρος να αποτελεί το μοναδικό κράτος της Ε.Ε. χωρίς Γενικό Σύστημα Υγείας, την ίδια ώρα που τα προβλήματα στον τομέα της υγείας ολοένα και γιγαντώνονται. 

Κόντρα στην αναβολή δεκαετιών, η παρούσα κυβέρνηση επιχειρεί να προχωρήσει το θέμα του ΓεΣΥ, μιας και πέραν της αντικειμενικής ανάγκης για εφαρμογή του, αποτελούσε ταυτόχρονα και μνημονιακή υποχρέωση. Τα δύο πρώτα νομοσχέδια για τη μεγάλη αυτή μεταρρύθμιση συζητούνται εδώ και μήνες στη Βουλή, με άγνωστο ακόμα το αν θα λάβουν ή όχι το πράσινο φως. Πέραν των διαφωνιών που εγείρονται επί διαφόρων πτυχών των νομοσχεδίων, μεγάλη συζήτηση εξακολουθεί να γίνεται για τον τύπου του ΓεΣΥ που θα εφαρμοστεί στη χώρα μας: Μονοασφαλιστικό ή πολυασφαλιστικό. Παρά το γεγονός ότι μετά από οργιώδες παρασκήνιο, η κυβέρνηση επέλεξε να ακολουθήσει την πρώτη επιλογή, πολλές είναι οι φωνές διαφόρων εμπλεκομένων φορέων, οι οποίοι τάσσονται υπέρ της δεύτερης.

Το παρασκήνιο
Η διαφωνία για το ποιό από τα δύο συστήματα θα επικρατούσε ήταν έντονη από την αρχή των συζητήσεων για την εφαρμογή του Γενικού Σχεδίου Υγείας. Στον ιδρυτικό νόμο του ΓεΣΥ το 2001 προβλεπόταν η εφαρμογή μονοασφαλιστικού. Έκτοτε, υπήρχαν αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις, με κόμματα, συντεχνίες και Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ) να επιθυμούν μονοασφαλιστικό, την ώρα που άλλοι εμπλεκόμενοι φορείς (ασφαλιστικές εταιρείες, ΟΕΒ κ.α.) τάσσονταν έντονα υπέρ του πολυασφαλιστικού. 

Η κυβέρνηση Αναστασιάδη είχε αρχικά πρόθεση να προχωρήσει με το πολυασφαλιστικό. Ωστόσο, υπό το πρίσμα των αντιδράσεων και σε μια προσπάθεια της κυβέρνησης να εξασφαλίσει τη μέγιστη δυνατή συναίνεση στη Βουλή για έγκριση των νομοσχεδίων του ΓεΣΥ, αποδέχθηκε ως επιλογή το μονοασφαλιστικό σύστημα.

Αξίζει, πάντως, να αναφερθεί ότι το Υπουργείο Υγείας ζήτησε τη διενέργεια μελετών από διεθνείς οίκους για το ΓεΣΥ. Τόσο η έρευνα του οίκου Mckinsey (2006) όσο και η πιο πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για το κυπριακό Γενικό Σχέδιο Υγείας (2015) προκρίνουν για διάφορους λόγους, την εφαρμογή του μονοασφαλιστικού συστήματος για τη χώρα μας. 

ΜΟΝΟΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ Vs ΠΟΛΥΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ
Ο διαχωρισμός των διαφόρων συστημάτων υγείας γίνεται στη βάση του ποιος χρηματοδοτεί το σύστημα. Συνήθως, τα εθνικά συστήματα υγείας χρηματοδοτούνται είτε απ’ ευθείας από τον κρατικό προϋπολογισμό είτε από εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών.

Το μονοασφαλιστικό
Το μονοασφαλιστικό γενικό σχέδιο υγείας, το οποίο προωθεί η Κυβέρνηση, προβλέπει τη δημιουργία ενός ασφαλιστικού ταμείου το οποίο θα δέχεται εισφορές από εργαζόμενους, εργοδότες και την Κυβέρνηση, και θα πληρώνει για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των ασφαλιζομένων, δηλαδή όλου του πληθυσμού. Το συγκεκριμένο ταμείο θα τυγχάνει διαχείρισης από έναν κρατικό και μη κερδοσκοπικό ασφαλιστικό οργανισμό. Στην περίπτωση της Κύπρου, θα είναι ο Οργανισμός Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ). Σημειώνεται ότι τέτοια σχέδια έχουν οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Βρετανία), ο Καναδάς, η Νότιος Κορέα κλπ.

Το πολυασφαλιστικό
Στον αντίποδα, το πολυασφαλιστικό σχέδιο υγείας, προβλέπει πως το ΓΕΣΥ τυγχάνει διαχείρισης από ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. Πιο αναλυτικά, αντί για έναν ασφαλιστικό οργανισμό, υπάρχουν πολλές ασφαλιστικές εταιρείες και ο πολίτης έχει τη δυνατότητα να επιλέξει που θα ασφαλιστεί. Οι βασικές υπηρεσίες που θα απολαμβάνει ο ασφαλιζόμενος θα είναι οι ίδιες, και θα περιλαμβάνονται σε ένα βασικό πακέτο. Όσοι πολίτες επιθυμούν περισσότερες και καλύτερες υπηρεσίες, θα πρέπει να καταβάλλουν περισσότερα ασφάλιστρα στην ασφαλιστική εταιρεία της αρεσκείας τους. Πολυασφαλιστικό σύστημα υγείας εφαρμόζεται μεταξύ άλλων στις ΗΠΑ και στην Ολλανδία. 

Οι υποστηρικτές του πολυασφαλιστικού συστήματος προτάσσουν ως πλεονέκτημα του το γεγονός ότι προσφέρει στους πολίτες επιλογή ασφάλισης, καθώς επίσης και το γεγονός ότι προάγει τον ανταγωνισμό ανάμεσα στις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, οι οποίες θα προσφέρουν χαμηλότερες τιμές και καλύτερη ποιότητα για να ελκύουν πελάτες. 

Στον αντίποδα, βάσει και της έρευνας που διεξήγαγε για το Υπουργείο Υγείας ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), οι κίνδυνοι από ενδεχόμενη εφαρμογή του πολυασφαλιστικού είναι οι εξής: 

•    Πολυπλοκότητα
•    Υψηλό κόστος
•    Ασκεί μεγάλες πιέσεις στις δημόσιες δαπάνες.
•    Δεν εξασφαλίζει την ισότητα στην πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας (δημιουργία ασθενών δύο ταχυτήτων).
•    Δεν προστατεύει τα προσωπικά δεδομένα των ασθενών. Για να μπορεί να λειτουργήσει θα πρέπει να τεθούν ενώπιον των ασφαλιστικών εταιρειών όλα τα προσωπικά στοιχεία των συμβαλλόμενων μελών, ώστε να μπορεί να αξιολογηθεί ο κίνδυνος ασφάλισής τους.
•    Δεν προάγει τη διαφάνεια και την ενημέρωση για τους ασφαλιζόμενους. 

Το μονοασφαλιστικό ΓΕΣΥ στην Κύπρο
Στην περίπτωση της Κύπρου, το ΓεΣΥ σχεδιάστηκε στα πρότυπα του μονοασφαλιστικού συστήματος υγείας, δηλαδή της κοινωνικής ασφάλισης υγείας όπου εργαζόμενοι, εργοδότες αλλά και κυβέρνηση θα συνεισφέρουν στο Ταμείο Υγείας το οποίο θα διαχειρίζεται ο ΟΑΥ και το οποίο θα προσφέρει κάλυψη σε ολόκληρο τον πληθυσμό μέσω δημόσιων και ιδιωτικών παροχέων υπηρεσιών υγείας. Ο σχεδιασμός του συστήματος διασφαλίζει το διαχωρισμό των εξουσιών, αφού ο ΟΑΥ θα διαχειρίζεται το Ταμείο, ενώ το κράτος θα ασκεί την εποπτεία του συστήματος.

Βάσει της έκθεσης του ΠΟΥ αλλά και των όσων έχουν λεχθεί κατά καιρούς από πλευράς ΟΑΥ και άλλων υποστηρικτών του συγκεκριμένου συστήματος, οι λόγοι για τους οποίους επιλέχθηκε, τη διαχείριση του Συστήματος στην Κύπρο να την έχει ένας ασφαλιστικός οργανισμός είναι οι ακόλουθοι:

•    Χαμηλό κόστος
•    Εφαρμόζονται οι οικονομίες κλίμακας. Το επιχείρημα αυτό προτάσσεται στη βάση του μικρού αριθμού του κυπριακού πληθυσμού. 
•    Όλα τα χρήματα που θα εισπράττονται για την υγεία θα επενδύονται στην υγεία χωρίς έξοδα προώθησης, συμβολαίων ή/ και περιθώρια κέρδους. Σημειώνεται ότι οι ασφαλιστικές εταιρείες στην Κύπρο σήμερα έχουν υψηλά λειτουργικά κόστη, με αποτέλεσμα μεγάλο ποσοστό των εσόδων τους από ασφάλιστρα υγείας να μην δίδονται για την παροχή υπηρεσιών υγείας. 
•    Δεν υπάρχει ανάγκη λειτουργίας του μηχανισμού εξισορρόπησης κινδύνων (risk equalization). 
•    Απλό και όχι περίπλοκο. Υπάρχει λιγότερη ανάγκη για δημιουργία επιπρόσθετων αρχών ελέγχου και εποπτείας.
•    Επιτυγχάνεται η καλύτερη δυνατή διαχείριση κινδύνου, αφού υπάρχει μόνο μια δεξαμενή ασφαλιζομένων.
•    Μέγιστη δυνατή επιλογή παρόχων υπηρεσιών υγείας για τους δικαιούχους του Συστήματος, εφόσον όλοι οι παροχείς θα είναι συμβεβλημένοι με ένα μόνο οργανισμό. 
•    Μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη για τη διασφάλιση καλύτερων τιμών ειδικά όσον αφορά στα φάρμακα και στα αναλώσιμα.
•    Δυνατότητα εφαρμογής ενιαίου συστήματος πληροφορικής για την καλύτερη επικοινωνία μεταξύ των παροχέων, διαφάνεια, έλεγχο του κόστους και βελτίωση της ποιότητας.
•    Δυνατότητα εφαρμογής ενιαίων μεθόδων αμοιβής των παροχέων υπηρεσιών, κάτι που θα επιτρέψει την πιο αποτελεσματική συγκράτηση του κόστους 

Οι κίνδυνοι
•    Δεν υπάρχει τρόπος εξόδου από το σύστημα για τους ασφαλισμένους
•    Σύγκρουση μεταξύ του Υπουργείου Υγείας και του ΟΑΥ.
•    Η δημόσια διοικητική αδράνεια ενδεχομένως να μην ενθαρρύνει την ισχυρή απόδοση.