Δ. Δήμου: «Νοικοκύρεμα» στα οικονομικά Αρχιεπισκοπής

Η Εκκλησία της Κύπρου έχει δεχθεί σκληρή κριτική κατά καιρούς για τα περιουσιακά της στοιχεία, καθώς και για την εμπλοκή της σε επιχειρηματικές δραστηριότητες. Αναμφισβήτητα, ο πρωταρχικός της ρόλος ήταν και παραμένει θρησκευτικός και πνευματικός. Ωστόσο, δεν αποστασιοποιείται από τα κοινωνικά δρώμενα, τρέφει αυξημένες ευαισθησίες σε ό,τι αφορά την κοινωνική ευημερία του κυπριακού λαού και μεριμνεί προς τούτο διαμέσου της φιλανθρωπίας, κάτι το οποίο στις μέρες μας χρήζει μεγάλης δαπάνης. Και καθώς το ρευστό δεν είναι μάννα εξ ουρανού, η Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου (ΙΑΚ), στην προσπάθεια εξεύρεσης πόρων, διαχρονικά εισήλθε και στο κομμάτι του doing business, χωρίς αυτό να σημαίνει πως οικειοποιείται τα χρήματα του ποιμνίου της, για να τα διοχετεύσει στα δικά της ταμεία.

Το μόνο σίγουρο είναι πως η σωστή διαχείριση επιβάλλει την υιοθέτηση δομών μιας σύγχρονης επιχείρησης, ώστε να είναι σε θέση να αντεπεξέρχεται στο γρήγορα εναλλασσόμενο επιχειρηματικό περιβάλλον. Για τον σκοπό αυτό υπάρχει η Θρονική Επιτροπή, υπό την προεδρία του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Β΄, που λειτουργεί ως εκτελεστικό και συμβουλευτικό σώμα, ενώ παράλληλα καταρτίστηκαν οι ακόλουθες επιτροπές για τη διαχείριση των οικονομικών: Ομάδα προϋπολογισμού, εταιρεία επενδύσεων στον τουρισμό και ομάδα ακινήτων και άλλων επενδύσεων. Όπως σε κάθε υγιή οργανισμό με οικονομικές δραστηριότητες, έτσι και στην ΙΑΚ, υπάρχει ανώτατος οικονομικός διευθυντής των οικονομικών υπηρεσιών (CFO) και στην εν λόγω θέση σήμερα βρίσκεται ο Δήμος Δήμου, που διορίστηκε το 2013.

Η εικόνα των οικονομικών δεδομένων της ΙΑΚ δεν υπήρξε καθόλου θετική κατά τα τελευταία πριν από το 2013 χρόνια, ενώ με την παγκόσμια οικονομική κρίση η εισροή ρευστού στα ταμεία ελαχιστοποιήθηκε, με αποτέλεσμα να αυξηθεί ο δανεισμός στον οποίον προστίθετο και ο τόκος από τις καθυστερημένες οφειλές. Με την ανάληψη των καθηκόντων του κ. Δήμου και σε συνέχεια των γεγονότων του Μαρτίου το 2013, καθώς και με τη σύμφωνο γνώμη του Μακαριωτάτου, τέθηκε σε εφαρμογή έκτακτο πλάνο διαχείρισης, μέσω της στοχευμένης μείωσης των λειτουργικών εξόδων. Το πλάνο αυτό απέδωσε καρπούς, οδηγώντας στην αντιστροφή της αρνητικής εικόνας των οικονομικών αποτελεσμάτων. Είναι χαρακτηριστικό πως το 2016 καταγράφηκε πλεόνασμα €2.1 εκατ., ενώ το 2017 υπολογίζεται ότι αυτό θα ανέλθει γύρω στα €5 εκατ. 

Ο CFO της ΙΑΚ μίλησε στο ΙΝ Business για το δύσκολο έργο της διαχείρισης των περιουσιακών στοιχείων της Αρχιεπισκοπής, σε ποιες ενέργειες προέβη για το νοικοκύρεμα των οικονομικών αποτελεσμάτων, για τη στήριξη που είχε από τον Αρχιεπίσκοπο και για τις μελλοντικές επενδύσεις. Απάντησε, επίσης, στις λανθασμένες, όπως τις χαρακτήρισε, εντυπώσεις που έχουν προκληθεί στο κοινό για την επιχειρηματική δραστηριότητα της Αρχιεπισκοπής.

Άλλα πλάνα, νέα κουλτούρα
Αναλαμβάνοντας τα καθήκοντα ανώτατου οικονομικού διευθυντή των οικονομικών υπηρεσιών της ΙΑΚ, ποια ήταν η εικόνα που αντικρίσατε σε ό,τι αφορά τα οικονομικά στοιχεία και τη μέχρι τότε διαχείρισή τους; 
Λόγω της προηγούμενης θέσης που κατείχα, ήμουν έτοιμος να ανταποκριθώ αμέσως στα νέα μου καθήκοντα, αφού η εικόνα της οικονομικής θέσης της ΙΑΚ, κατά την ημέρα της ανάληψης των νέων μου καθηκόντων, ήταν ήδη γνωστή σε μένα. Πιο συγκεκριμένα, ο τέως διευθυντής οικονομικών υπηρεσιών της ΙΑΚ, με τον οποίο συνεργάστηκα αρμονικά τα προηγούμενα χρόνια, μερικούς μήνες πριν την αποχώρησή του φρόντισε να με ενημερώσει λεπτομερώς για τα διάφορα θέματα που είχε υπό τη δική του φροντίδα και τελούσαν υπό εκκρεμότητα ή έχριζαν περαιτέρω χειρισμού. Ειδικότερα η οικονομική κατάσταση της ΙΑΚ βρίσκονταν σε δύσκολη θέση, μετά και τις αναταράξεις που προκάλεσε η διεθνής οικονομική κρίση και τη μη είσπραξη μερισμάτων από τις τραπεζικές μετοχές. Δηλαδή, δεν υπήρχε ικανοποιητική ταμειακή ρευστότητα ούτως ώστε η ΙΑΚ να δύναται να καλύψει τα λειτουργικά της έξοδα, καθώς επίσης και τις δόσεις του υψηλού δανεισμού της, με αποτέλεσμα οι χρεωθέντες τόκοι εξ ανάγκης να προστίθενται στο οφειλόμενο ποσό του δανείου. 

Πόσο εύκολη υπόθεση ήταν η αλλαγή νοοτροπιών, αν κάτι τέτοιο χρειάστηκε, και πώς συνεργαστήκατε με τον Μακαριότατο, τους συναδέλφους σας και τη θρονική επιτροπή;
Με την ανάληψη των καθηκόντων μου, την 1η Ιανουαρίου 2013, σε συνεννόηση με τον Μακαριώτατο είχα θέσει το δικό μου πλάνο για την οικονομική διεύθυνση της ΙΑΚ, αλλά και όλων των άλλων συνδεδεμένων δραστηριοτήτων που ήταν υπό τη δική μου ευθύνη. Το μέγεθος της εργασίας τεράστιο, όμως η ευθύνη και η δύσκολη αποστολή είναι παράγοντες που ομολογώ πως με καθιστούν περισσότερο απαιτητικό τόσο με τον εαυτό μου όσο και με τους συναδέλφους/συνεργάτες μου, οι οποίοι θα έπρεπε να αλλάξουν την εργασιακή τους κουλτούρα και να εργαστούν σύμφωνα με τις δικές μου οδηγίες και προσέγγιση. Ομολογώ ότι δεν δυσκολεύτηκα να πείσω τους συνεργάτες μου να προσαρμοστούν, όμως υπήρξαν και περιπτώσεις όπου έπρεπε να είμαι περισσότερο απαιτητικός. 

Θα μπορούσαμε να έχουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα;
Θυμάμαι ότι στις πρώτες μου ενέργειες ήταν ο συντονισμός μίας κοινής συνάντησης με τη συμμετοχή όλων των συνεργατών, που διεύθυναν εταιρείες στις οποίες η ΙΑΚ είχε συμμετοχή, με σκοπό τη συλλογική προσπάθεια για εξεύρεση άμεσων τρόπων οικονομικής στήριξης της ρευστότητας. Η συνάντηση έγινε με καλή βούληση από όλους, όμως συνέπεσε με τα δύσκολα γεγονότα του Μαρτίου 2013, τα οποία άλλαξαν όλο τον σχεδιασμό, αφού ο οικονομικός χάρτης της Κύπρου άλλαζε ριζικά. Στην όλη προσπάθεια ενέταξα και ενέργειες για παραγωγική συνεργασία με τα νέα λαϊκά μέλη της θρονικής επιτροπής, τα οποία είναι καταξιωμένοι επαγγελματίες και προσωπικότητες. Η επικοινωνία και η συνεργασία μαζί τους ήταν και παραμένει άψογη και παραγωγική. 

Πώς γίνεται σήμερα η διαχείριση των οικονομικών και περιουσιακών στοιχείων της ΙΑΚ και πώς λαμβάνονται οι σχετικές αποφάσεις;
Σύμφωνα με τον καταστατικό χάρτη της Εκκλησίας Κύπρου, η ανώτατη Αρχή είναι η Ιερά Σύνοδος της οποίας προεδρεύει ο Αρχιεπίσκοπος. Η ΙΑΚ και οι Μητροπόλεις (Θρόνοι) έχουν υπό τη διαχείρισή τους αριθμό Εκκλησιαστικών Ενοριών και Ιερών Μονών. Σε κάθε Θρόνο, όπως ισχύει και στην ΙΑΚ, λειτουργεί ως εκτελεστικό και συμβουλευτικό σώμα η Θρονική Επιτροπή, στην οποία συμμετέχουν κληρικοί και λαϊκά μέλη. Η Θρονική Επιτροπή μελετά τον ετήσιο απολογισμό, ελέγχει και εγκρίνει τον ετήσιο προϋπολογισμό κι αποφασίζει γενικότερα για τον τρόπο διαχείρισης της περιουσίας της ΙΑΚ. Υπάρχουν, όμως, περιπτώσεις, όπου σύμφωνα με τις πρόνοιες του καταστατικού χάρτη για τη διαχείριση της περιουσίας της, η ΙΑΚ παραπέμπει ακολούθως το θέμα για εξέταση και λήψη αποφάσεως από την Ιερά Σύνοδο. 

Ποιες εσωτερικές διαδικασίες ακολουθούνται στην καθημερινή πρακτική;
Οι εσωτερικές διαδικασίες για όλα τα οικονομικά θέματα της ΙΑΚ, που περιλαμβάνουν την καθημερινή διαχείριση, τον προϋπολογισμό και τον καθορισμό της γενικότερης οικονομικής στρατηγικής, διεξάγονται από τις οικονομικές υπηρεσίες, οι οποίες είναι χωρισμένες στο λογιστήριο, στα τμήματα ακινήτων, διαχείρισης ιερών ναών, κληροδοτημάτων/ιδρυμάτων και προσωπάρχη, πάντοτε υπό την έγκριση του Μακαριωτάτου. 

Εδώ θα ήθελα να τονίσω ότι υπάρχει, επίσης, στενή συνεργασία με τους διευθυντές των τμημάτων τεχνικών υπηρεσιών και ελέγχου ιερών ναών, τους νομικούς μας συνεργάτες, καθώς και με τους εκτελεστικούς διευθυντές διαφόρων εταιρειών που η ΙΑΚ έχει συμμετοχή. Άψογη και παραγωγική συνεργασία υπάρχει, επίσης, με τον διευθυντή του ελεγκτικού τμήματος της Εκκλησίας Κύπρου.

Γίνεται χρηματοδότηση των οικονομικών υποχρεώσεων της ΙΑΚ από έσοδα επιχειρηματικών δραστηριοτήτων;
Ο ρόλος της Εκκλησίας στην Κύπρο είναι πρωτίστως θρησκευτικός και πνευματικός, με κύριο στόχο την κήρυξη της ορθόδοξης χριστιανικής πίστης στον λαό της Κύπρου. Δεν παύει, όμως, η Εκκλησία να έχει έγνοια για την εθνική και κοινωνική ευημερία του λαού. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, η ΙΑΚ ανέκαθεν προσπαθούσε να αναπτύσσει το θρησκευτικό και πνευματικό της έργο και παράλληλα να στηρίζει μέσω της φιλανθρωπίας την κυπριακή κοινωνία, δια της υπηρεσίας που προσφέρουν οι ιερείς και οι εργαζόμενοι σ’ αυτήν. Είναι προφανές ότι, για την υλοποίηση των πιο πάνω, προκύπτει μεγάλη δαπάνη, η οποία καλύπτεται, στο μεγαλύτερο μέρος της, από τα εισοδήματα που η ΙΑΚ λαμβάνει από τα ενοίκια και τα μερίσματα από τις επενδύσεις που έχει σε διάφορους τομείς της οικονομίας της Κύπρου. 

Ποια ήταν η πρώτη ενέργεια, στην οποία προβήκατε, για αναστροφή των αποτελεσμάτων;
Η πρώτη ενέργεια που αποφασίσαμε με τον Μακαριώτατο ήταν ο τρόπος λήψης των αποφάσεων με την υιοθέτηση ενός συλλογικού τρόπου μελέτης-απόφασης-υλοποίησης. Ίσως θα ακούσατε πολλές φορές τον Αρχιεπίσκοπο να αναφέρεται σε καθημερινές συναντήσεις της ομάδας, που ο ίδιος επέλεξε να διαχειρίζεται τα διάφορα θέματα, κάτι το οποίο αναντίλεκτα συνέβαλε τα μέγιστα στην αναστροφή των αποτελεσμάτων.
 
Ανακαλώ τα γεγονότα του Μαρτίου 2013 και τη θέση της ΙΑΚ εντός των τότε προβλημάτων, σε συνάρτηση με τα ζητήματα ρευστότητας που ήδη αντιμετώπιζε και τον υψηλό μη εξυπηρετούμενο δανεισμό της. Κάποιοι παρομοιάζουν τον υψηλό δανεισμό με τους τερμίτες που κατατρώνε τα θεμέλια ενός ξύλινου σπιτιού. Ο συνδυασμός του υψηλού μη εξυπηρετούμενου δανεισμού με την ανυπαρξία ταμειακής ρευστότητας είναι τεράστιο πλήγμα, το οποίο μπορεί να επιφέρει ακόμη και τη πτώχευση κρατών κι όχι μόνο επιχειρήσεων. Επιπρόσθετα, μετά τα γεγονότα του Μαρτίου 2013, η ΙΑΚ βρέθηκε μπροστά στην αυξημένη, πλέον, ανάγκη στήριξης των εμπερίστατων συνανθρώπων μας. Θυμίζω ότι τα εισοδήματα που εισέπραττε τότε η προέρχονταν ουσιαστικά από τα μισθώματα των ξενοδοχείων, αφού κάποια χρόνια προηγουμένως τα τραπεζικά μερίσματα σταμάτησαν να εισρέουν. Δεν ήταν, όμως, αρκετά για να καλύψουν τα έξοδά της. 

Ποιες άλλες ενέργειες ακολούθησαν;
Υπό την καθοδήγηση του Μακαριωτάτου τέθηκε σε εφαρμογή ένα έκτακτο πλάνο διαχείρισης, μέσω της στοχευμένης μείωσης των λειτουργικών εξόδων, της αναδιάρθρωσης του ισολογισμού και της στοχευμένης πώλησης ακίνητης περιουσίας, με πρώτιστο στόχο τη σταδιακή εξόφληση του υψηλού δανεισμού. Σε ορισμένες εξειδικευμένες περιπτώσεις, μάλιστα, ζητήθηκε και η σύνταξη επαγγελματικών μελετών. Τελευταία άφησα τη μεγάλη συνεισφορά στην αναστροφή της οικονομικής εικόνας της ΙΑΚ, που πρόσφερε η εξόφληση του υψηλού και μη εξυπηρετούμενου δανεισμού, μέσω της μεθόδου ανταλλαγής χρέους με ακίνητα. Η επιτυχής αυτή προσπάθεια εξυγίανε τον ισολογισμό, τον λογαριασμό εσόδων και εξόδων, καθώς και την ταμειακή κατάσταση. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να εκφράσω ευχαριστίες προς τις διευθύνσεις των τραπεζών και στον διευθυντή του ελεγκτικού τμήματος της Εκκλησίας για την επιτυχή κατάληξη. Επιπρόσθετα, για τον εξυπηρετούμενο δανεισμό έγινε με επιτυχία προσπάθεια για αναχρηματοδότησή του με χαμηλότερο επιτόκιο, το οποίο ανακούφισε την ταμειακή κατάσταση, ετησίως, κατά €300.000.

Νέα σχέδια και επενδύσεις
Υπάρχουν πλάνα για μελλοντικές επενδύσεις της ΙΑΚ σε επιχειρηματικές δραστηριότητες;
Στον βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό, ανάμεσα σε άλλες ενέργειες, θα δοθεί άμεση προτεραιότητα στη σταδιακή αύξηση των επαναλαμβανόμενων εισοδημάτων της ΙΑΚ μέσω παραγωγικών επενδύσεων ή και κοινοπραξιών, ιδιαίτερα στον τομέα του τουρισμού. Εδώ θα ήθελα να αναφέρω ότι η ΙΑΚ, για πρώτη φορά επέλεξε το έτος 2015, αντί να ενοικιάσει, να διαχειριστεί η ίδια ξενοδοχειακή μονάδα η οποία της ανήκει κατά 50% και συγκεκριμένα το Sunhall Hotel στη Λάρνακα. Αυτό επετεύχθη μέσω της εταιρείας Sunhall hotel Ltd, που συστάθηκε προς τον σκοπό αυτό με μεγάλη επιτυχία. Η εταιρεία αυτή έχει ως γενικό στόχο τη στοχευμένη αύξηση των επενδύσεων στον τουρισμό. 

Ποιοι είναι μελλοντικοί σας στόχοι ως CFO της ΙΑΚ;
Στόχος μου είναι, πρώτα απ’ όλα, η ΙΑΚ να σταθεροποιήσει και να διατηρήσει ταμειακή άνεση, ούτως ώστε να μπορεί απρόσκοπτα να διεξάγει το πολυποίκιλο έργο της και να εκπληρώνει τον σκοπό ύπαρξής της. Τώρα, με εντελώς αυστηρά οικονομικά κριτήρια, έχω ως στόχο, αναδημιουργώντας τη δομή που επιβάλλεται να υπάρχει στις οικονομικές υπηρεσίες ενός οργανισμού της εμβέλειας της ΙΑΚ, να την αξιοποιήσουμε παραγωγικά. Σκοπός είναι να καταφέρουμε ως ομάδα να διαχειριστούμε συνετά και αποδοτικά την περιουσία της για το γενικότερο όφελος της Εκκλησίας και του τόπου μας. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο επιβάλλεται αρχικά η υγιής σχέση μεταξύ εσόδων και εξόδων καθώς και μια ορθολογιστική διαδικασία λήψης στρατηγικών αποφάσεων, η οποία θα λαμβάνει, μεταξύ άλλων παραγόντων, υπόψη τα δεδομένα για τη βιωσιμότητα, το πιθανό ρίσκο και τον τρόπο χρηματοδότησης κάθε απόφασης. 

Ποιος είναι ο CFO 
Ο Δήμος Δήμου γεννήθηκε στις 14 Μαρτίου 1971. Κατάγεται από την Περιστερώνα Λευκωσίας, είναι νυμφευμένος και έχει τρείς θυγατέρες. Είναι απόφοιτος του Α΄ Λυκείου Κύκκου, κατέχει πτυχίο στον κλάδο business studies και μεταπτυχιακό ΜΒΑ finance του πανεπιστημίου Leicester Αγγλίας. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του ξεκίνησε ως συνεργάτης στη Rotsas & Co και ακολούθως εργοδοτήθηκε στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου, στην οποία ευρίσκεται μέχρι σήμερα. Το έτος 2010 διορίστηκε προϊστάμενος λογιστηρίου και από την 1η Ιανουαρίου 2013 κατέχει τη θέση του οικονομικού διευθυντή. Είναι, επίσης, πρόεδρος και μέλος σε διοικητικά συμβούλια δημοσίων και ιδιωτικών εταιρειών και μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων. 

Επενδύσεις και συμμετοχές
Πέραν της ακίνητης ιδιοκτησίας, που κατέχει σε παγκύπρια βάση, η ΙΑΚ δραστηριοποιείται ως εξής:
1.Στον τουρισμό με πέντε ξενοδοχεία σε λειτουργία σε όλες τις επαρχίες:
-    SunWing (Αγία Νάπα)
-    Απολλώνια (Λεμεσό)
-    Imperial (Πάφο)
-    Phaethon (Πάφο)
-    Ledra Beach (Πάφο)

Παράλληλα, η ΙΑΚ είναι ιδιοκτήτης με συμμετοχή, περίπου, 68% του Λήδρα Πάλας που βρίσκεται στη Νεκρή Ζώνη στη Λευκωσία, καθώς και των ξενοδοχείων Ασπέλια και Αυλή του Ευαγόρα στην κατεχόμενη Αμμόχωστο. 

Αξίζει να επισημανθεί στο σημείο αυτό ότι γίνονται σκέψεις από την ΙΑΚ, ώστε η νέα εταιρεία, που ασχολείται με τον τουρισμό, να δομηθεί κατάλληλα με στόχο να εντάξει στην επιχειρηματική της ομπρέλα και οποιεσδήποτε άλλες παρόμοιας φύσης δραστηριότητες.

2.Στη βιομηχανία, μέσω της σημαντικής συμμετοχής της στο Τσιμεντοποιείο Βασιλικού, στην ΚΕΟ, στη Lordos Plastics και σε άλλες μονάδες. 

3. Με άμεση και έμμεση συμμετοχή στις εταιρείες LogosNet και Hellenic Technical Enterprises, που δραστηριοποιούνται στους τομείς ηλεκτρονικών υπολογιστών, προγραμμάτων και διαδικτύου. 

4.Με άμεση και έμμεση συμμετοχή σε επιχειρήσεις καθαρισμού, ανακύκλωσης και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

5. Σε τραπεζικά ιδρύματα με κυριότερη εκείνη στην Ελληνική Τράπεζα.

6. Στα ΜΜΕ μέσω ραδιοτηλεοπτικού σταθμού.

7. Στη μίσθωση γης όπου αναπτύχθηκαν ή πρόκειται να αναπτυχθούν ξενοδοχεία, ηλιοθερμικό πάρκο και άλλες επενδύσεις που ασχολούνται με την ενέργεια.