Οικογενειακές επιχειρήσεις: Από την κορυφή του βουνού στην κορυφή του ηφαιστείου;

Σε κάθε ηφαίστειο κάποια στιγμή γίνεται το αναμενόμενο και εκρήγνυται! Προσπαθώ να είμαι όσο πιο παραστατικός γίνεται γιατί πολλοί ηγέτες οικογενειακών επιχειρήσεων ενώ ξέρουν ότι έχουν τοποθετήσει την επιχείρησης τους σε κρατήρα ηφαιστείου επιλέγουν να αγνοούν τη πιθανότητα της καταστροφικής έκρηξης. 

Συχνά αυτό συμβαίνει γιατί πιστεύουν ότι δεν μπορούν να κάνουν κάτι εκτός από το να απορροφούν τους «κραδασμούς» από τις συγκρούσεις εντός της επιχείρησης και να συντηρούν τις ισορροπίες σε μια πέρα για πέρα αντιπαραγωγική και αυτοκαταστροφική διαδικασία.  

 

Μπορείτε να δώσετε νέα πνοή συνέχειας στην οικογενειακή σας επιχείρησης φτάνει να το αποφασίσετε. Αποφασίστε να διαχειριστείτε την διαδοχή ώστε να προλάβετε την έκρηξη! 

 

Στο άρθρο αυτό παρουσιάζω τέσσερεις βασικές αρχές, που θα βοηθήσουν στην επιτυχία της  διαδικασίας διαδοχής.    

 

Στο σημείο αυτό θέλω να επισημάνω ότι είναι πολύ σημαντικό να τεθεί ο χρονικός ορίζοντας και τα στάδια (σταδιακή ή μερική αποχώρηση μελών κλπ) για την ολοκλήρωση της διαδικασίας που θα οδηγήσει στην αλλαγή. Πρέπει επίσης να είναι κατανοητό ότι πρέπει να δίνεται χρόνος αφομοίωσης των νέων αυτών δεδομένων για όλους τους εμπλεκόμενους άρα ο χρόνος ολοκλήρωσης της διαδικασίας και το χρονοδιάγραμμα μπορεί να διαφοροποιείται ως αποτέλεσμα της δυνατότητας αφομοίωσης απ’ όλη την ομάδα.  Όπως ανέφερα σε προηγούμενο άρθρο η διαδικασία διαδοχής δεν μπορεί να είναι επιτυχημένη αν δεν περιλάβει ως βασικό πυλώνα της τους συναισθηματικούς παράγοντες που χαρακτηρίζουν την οικογενειακή επιχείρηση.  Ο ρυθμός αποδοχής και υιοθέτησης νέων δεδομένων μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε και αυτό είναι μέρος της συναισθηματικής φύσης της διαδικασίας που συχνά δημιουργεί αντιστάσεις. 

 

Η έναρξη και μόνο της διαδικασίας αποτελεί σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Η ευλαβική υιοθέτηση των προτεινόμενων κάτωθι αρχών θα βοηθήσει, από τα αρχικά στάδια της διαδικασίας, στη βελτίωση της λειτουργίας της εταιρείας με νέα δεδομένα όσο αφορά στην ομαδικότητα και στην παραγωγικότητα. 

 

Θα προσπαθήσω να περιγράψω όσο πιο απλά και περιληπτικά μπορώ τις αρχές αυτές οι οποίες αλληλοσυνδέονται και συνυπάρχουν σε όλα τα στάδια της διαδικασίας.  

 

1. Οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους. 
Βασική αρχή που πρέπει να διέπει τη διαδικασία διαδοχής από την έναρξη της μέχρι το τέλος είναι η αρχή που θέλει τους «καλούς λογαριασμούς να κάνουν τους καλούς φίλους». Έτσι όλες οι προτάσεις και τα στάδια που θα ακολουθηθούν στα πλαίσια της διαδικασίας πρέπει να περιγράφονται από διάθεση για πλήρη επεξήγηση, κατανόηση, σύγκλιση και ολοκληρωτικής υιοθέτησης κάθε πρόνοιας και σταδίου της πορείας χωρίς σκιές και γκρίζα σημεία. Δώστε το λόγο για απόψεις δείξετε κατανόηση και διατηρήστε υπομονή στο να εξηγήσετε ξανά και ξανά. «Επιβάλετε» ως κοινό στόχο για όλη την ομάδα τη λειτουργικότητα και τη συνέχεια της επιχείρησης και θυμίζετε αυτό τον κοινό στόχο συχνά σε όλους τους ενδιαφερόμενους. Δημιουργήστε ενθουσιασμό και διατηρήστε τον σε ψηλά επίπεδα, προειδοποιήστε και προετοιμάστε την ομάδα για συγκρούσεις, συναισθηματισμούς και απογοήτευση. Δώστε να καταλάβουν ότι είναι εντάξει αν συμβούν και ότι αυτά αποτελούν μέρος της διαδικασίας. Φροντίστε κάθε φορά που υπάρχει τρικυμία τα πράγματα να επανέρχονται σε τάξη και αναπτύξτε τεχνικές που θα ενθαρρύνουν τη συνέχεια και την επιβεβαίωση της διαδικασίας. Ο ρόλος αυτός είναι δύσκολος. Γι’ αυτό όλοι πρέπει να ξέρουν από την αρχή τι μπορεί να συμβεί να λάβουν τη γενναία απόφαση και να δεσμευτούν για τη διαδικασία. Φροντίστε να είναι πλήρως και σε όλες τις διαστάσεις του κατανοητό. Με τον τρόπο αυτό θα πετύχετε την εμπλοκή της ομάδας βασικότατο συστατικό της διαδικασίας. Οτιδήποτε δεν είναι ξεκάθαρο αναμφισβήτητα θα είναι ένας λόγος για σύγκρουση στο μέλλον και λόγος για αποτυχία της διαδικασίας. 

2. Δημιουργήστε το υπόβαθρο μιας «καθώς πρέπει» επιχείρησης.
Δώστε κάθε «επισημότητα» στον τρόπο διοίκησης της επιχείρησης σας. Ξεχάστε τον χαλαρό τρόπο διοίκησης του παρελθόντος. Η διοίκηση πρέπει πλέον να γίνεται στη βάση συμφωνημένου πλάνου και αποφάσεων στο ανώτερο διοικητικό σώμα της επιχείρησης όσο μικρή και αν είναι. Ενεργοποιήστε το ΔΣ και καθορίστε τους μεσοπρόθεσμους και βραχυπρόθεσμους στόχους, το κοινό όραμα, τη στρατηγική και δημιουργήστε ένα στέρεο στρατηγικό πλάνο. Συζητήστε την κάθε πτυχή και τηρήστε την πιο πάνω αρχή (σημείο 1). Δημιουργήστε το «οικογενειακό σύνταγμα» και περιλάβετε πρόνοιες ανάληψης θέσεων από μέλη της οικογένειας, αξιολόγησης τη συνεισφοράς τους, εκτίμησης της αξίας μεριδίων, διαδικασίες πώλησης και αγοράς μεριδίων κλπ.  Με τον τρόπο αυτό ενισχύετε τη διαφάνεια, ενεργείτε πριν τα «γεγονότα» και τίθεται η βάση για διάλογο όπου ο κάθε ένας που λαμβάνει μέρος στη διαδικασία διαδοχής (προηγούμενες και επόμενες γενιές) θα πρέπει να πάρει θέση, να επωμιστεί το ρόλο και το φορτίο που του αναλογεί ή που θέλει να σηκώσει. Προγραμματίστε το ρόλο που θα διαδραματίσει ο κάθε ένας στην πορεία και ποια θα ήταν τα κριτήρια επιτυχίας του. Καθορίστε διαδικασίες αναφοράς, λειτουργίας και ελέγχου. Εξηγήστε, επιχειρηματολογήστε, συγκρουστείτε αλλά τελικά καταλήξετε σε ένα κοινά αποδεκτό πλάνο λειτουργίας και διαδοχής της επιχείρησης. 

3. Ένα καράβι μια πορεία.
Καθορίστε τα θέματα που πλαισιώνουν τη διαδικασία διαδοχής. Αυτά συνήθως είναι τα κενά που δημιουργούνται στη προσπάθεια τήρησης των ισορροπιών όταν η διαδικασία διαδοχής αφεθεί σε «άτακτη πορεία». Τολμήστε να τα καταγράψετε, να τα θέσετε υπόψη της ομάδας και για να τα βάλετε σε σειρά προτεραιότητας. Μην ξεχνάτε ότι οι προτεραιότητες για τον κάθε ένα είναι διαφορετικές. Αγγίξτε τα θέματα αυτά με αντικειμενικότητα, με ξεκάθαρες απαιτήσεις, και διαφανή κοινά κριτήρια. Για κάθε θέμα απαντήστε τα ερωτήματα ποιος, πόσο, πως, με ποια μέσα, πότε, σε ποιους θα φέρει εις πέρας τις αποστολές του. Καθορίστε τις διαδικασίες αναφοράς και ελέγχου, τα χρονοδιαγράμματα, την ιεραρχία και θέστε αντικειμενικά τον πήχη για κάθε μέρος της ομάδας με όσο λιγότερους συναισθηματισμούς γίνεται. Βρέστε τον τρόπο που θα λαμβάνονται οι αποφάσεις, με ποιο τρόπο θα αξιολογείται και θα αμείβεται η συνεισφορά και διαχειρίζεστε αντικειμενικά την συνεχιζόμενη αστοχία. Το ζητούμενο θα είναι η συμμόρφωση όλων στην συμφωνημένη πορεία που καθορίσατε (σημείο 2), η στήριξη της στα πλαίσια κάθε ενέργειας και πρωτοβουλίας. Τίποτε δεν μπορεί να επιτευχθεί αν δεν μπείτε όλοι στο ίδιο καράβι, αν δεν ξέρετε που πάτε και πιο κουπί θα κρατά ο κάθε ένας.

4. Ποιος είναι ο «αρχηγός» 
Τολμήστε να φέρετε στο τραπέζι τη λέξη ταμπού για τις οικογενειακές επιχειρήσεις. Δεν μπορεί να γίνει αλλιώς! Αν δεν μπορείτε να καταλήξετε σε πρόσωπο από το εσωτερικό περιβάλλον τότε επιλέξτε «αρχηγό» από το εξωτερικό περιβάλλον που είναι κοινά αποδεκτός και θα έχει το σθένος να κρατήσει την ισορροπία, να είναι απαιτητικός και δίκαιος. Εξηγήστε τα πλεονεκτήματα. Πάρτε την απόφαση αυτή νωρίς στη διαδικασία διαδοχής για να κτίσετε τις ισορροπίες γύρω από το ρόλο αυτό. Ετοιμάστε την ομάδα για τη διαδικασία αυτή. Εξηγείστε τους ρόλο, τις αρμοδιότητες, τις  ευθύνες και τις υποχρεώσεις, τον έλεγχο, τους στόχους και τις σχέσεις του «αρχηγού» με τα μέλη της ομάδας. Εκπαιδεύστε και ενδυναμώστε τον «αρχηγό» για να μην συμβιβάζεται σε πιέσεις τηρώντας αυστηρά την στρατηγική πορεία και τους κανόνες που όλοι συμφωνήσατε. Δώστε εξουσίες για να μπορεί να φέρει εις πέρας το φορτίο του συγκεκριμένου ρόλου. 

Καμιά διαδικασία διαδοχής δεν είναι απλή και καμιά δεν έχει γραμμική πορεία. Συχνά θα πρέπει να «γκρεμιστούν όνειρα διαδοχής». Μην ξεχνάτε ότι η σκληρές αυτές αποφάσεις θα οδηγήσουν στο γενικό μακροχρόνιο όφελος. Η διαδικασία χρειάζεται συνεχώς καινοτόμες εναλλακτικές, υπομονή και επιμονή και  ενθάρρυνση και δέσμευση στο στόχο. Μην ξεχνάτε ότι τις ίδιες προκλήσεις αντιμετωπίζει η πλειοψηφία των εταιρειών παγκόσμια. Αντιμετωπίσετε τις δικές σας προκλήσεις έξυπνα και αξιοποιείστε τη γνώση και την εμπειρία που υπάρχει γύρω σας στο θέμα αυτό. Τολμήστε για να αποφύγετε την έκρηξη!   

 

Λουκής Ταπάκης
Tapakis Consulting 
www.tapakisconsulting.com , info@tapakisconsulting.com