Η βιωσιμότητα της λύσης επί ξυρού ακμής

Στο βιβλίο του Antifragile ο κορυφαίος παγκοσμίως ειδικός στο Risk Management Νασίμ Νίκολας Ταλέμπ υπογραμμίζει ότι στην εποχή των ασυμμετριών –χαρακτηρίζεται από μη γραμμικότητες– μια αλλαγή 1% στα συστήματα μπορεί να μειώσει την ευθραυστότητα «fragility» (ή να αυξήσει την ανθεκτικότητα «antifragility») κατά περίπου 99%. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται μόνο πολύ λίγα βήματα για να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα και πιο ασφαλή. Σχεδόν όλα σήμερα χαρακτηρίζονται από «winner-take-all effects» (ο νικητής τα παίρνει όλα) και περιλαμβάνουν πηγές που μπορεί να προκαλέσουν ζημιά ή να αποφέρουν οφέλη. 

Τη συνολική βιωσιμότητα της λύσης του Κυπριακού συναποτελούν θέματα που χαρακτηρίζονται από πολυπλοκότητα, αλληλεξάρτηση και ασύμμετρες αβεβαιότητες: η ασάφεια στο θέμα της μετεξέλιξης της Κυπριακής Δημοκρατίας, το άγνωστο (ρίσκο και κίνδυνοι που δεν φαίνονται), η αστάθεια, το χαοτικό περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, η αναξιοπιστία και η επιθετικότητα της Τουρκίας, τα πολλαπλά κριτήρια σε επιμέρους κεφάλαια (π.χ. στο περιουσιακό), οι μεταβατικές περίοδοι σε σημαντικά ζητήματα, τα θέματα της Διακυβέρνησης (η πολυπλοκότητα και οι δυσκολίες στη λήψη αποφάσεων και στη λειτουργία του κράτους, η άσκηση βέτο κ.ά.), οι μηχανισμοί εφαρμογής της λύσης, τα θέματα της Οικονομίας (π.χ. το κόστος των αποζημιώσεων, το κόστος της επανεγκατάστασης, η κατάσταση των τραπεζών στα κατεχόμενα) κ.ά. 

Οι πιο πάνω αλληλένδετες και αλληλοεπηρεαζόμενες πτυχές, σε συνδυασμό με την περιπλοκότητα, την αβεβαιότητα και το χρόνο, αυξάνουν το ρίσκο με γεωμετρική πρόοδο. Λόγω των αρνητικών ασυμμετριών, εάν η τελική συμφωνία για το Κυπριακό εμπεριέχει εύθραυστες πρόνοιες, η λύση θα καταρρεύσει εν ριπή οφθαλμού, με αποτέλεσμα η τουρκική πλευρά να τα κερδίσει όλα και εμείς να χάσουμε τα πάντα. 

Η Τουρκία κατάφερε να εισάγει στο υπό διαπραγμάτευση σχέδιο συγκεκριμένες πρόνοιες και όρους που καθιστούν τη λύση εξαιρετικά εύθραυστη. Εκρηκτικές και μη αναστρέψιμες θα είναι οι συνέπειες για την ε/κ πλευρά εάν η Τουρκία πάρει όλα όσα επιδιώκει με το κλείσιμο των καλπών στα δημοψηφίσματα, με την ελπίδα ότι θα αρχίσει να υλοποιεί τις υποχρεώσεις της σταδιακά και σε βάθος χρόνου από την επόμενη μέρα. 

Ο θεωρία του Ν. Ταλέμπ θέτει τους κανόνες για τη μετάβαση από το εύθραυστο στο ανθεκτικό – βοηθά τους οργανισμούς να τροποποιούν την έκθεσή τους (modify their exposure) ώστε να είναι: α)Λιγότερο εκτεθειμένοι σε αρνητικά συμβάντα που μπορεί να προκύψουν (να ελαχιστοποιούν το ρίσκο και τη ζημιά από αρνητικές ασυμμετρίες) και β)περισσότερο ανοικτοί σε θετικά συμβάντα που μπορεί να προκύψουν (να μεγιστοποιούν το όφελος από θετικές ασυμμετρίες). Ο Ν. Ταλέμπ ονόμασε τη διττή αυτή ιδιότητα «antifragility». 

Το υπό διαπραγμάτευση σχέδιο λύσης στη Διάσκεψη της Γενεύης, αποτελείται από δεκάδες πτυχές και εκατοντάδες πρόνοιες και όρους. Τα πάντα πρέπει να αξιολογηθούν μέσα από το μοντέλο βιωσιμότητας του Ν. Ταλέμπ και την παράμετρο Ανθεκτικότητα – Ευθραυστότητα. Υπάρχουν θέματα στα οποία μπορούν να γίνουν κάποιες υποχωρήσεις χωρίς αυτό να επηρεάζει ουσιαστικά τη συνολική βιωσιμότητα της λύσης. Υπάρχουν όμως και αρκετά κρίσιμα ζητήματα στα οποία δεν υπάρχουν περιθώρια για υποχωρήσεις ή/και ασάφειες. 

Η εκτίμησή μου είναι ότι η συνολική βιωσιμότητα της λύσης θα είναι μηδενική εάν:

1.Στην τελική συμφωνία δεν προνοείται ρητά η συνέχιση της Κυπριακής Δημοκρατίας.

2.Η λύση χαρακτηρίζεται από πολυπλοκότητα και δυσλειτουργίες. 

3.Παραμείνουν εγγυήσεις και τουρκικά στρατεύματα έστω και για μια μέρα μετά τη λύση.

4.Υπάρχουν μεταβατικές περίοδοι σε σημαντικά κεφάλαια (εδαφικό, περιουσιακό, επιστροφή προσφύγων, αποχώρηση εποίκων και τουρκικών στρατευμάτων κ.ά.). Μεταβατικότητα ίσον ευθραυστότητα.

5.Υιοθετηθεί η εκ περιτροπής Προεδρία.

6.Όλα τα θεμελιώδη και σημαντικά ζητήματα (οικονομικά της λύσης, Σύνταγμα, ΑΟΖ κ.ά.) δεν συζητηθούν και συμφωνηθούν πριν τη λύση.

Εάν η λύση δεν είναι απόλυτα βιώσιμη δεν θα αντέξει ούτε μήνες, ούτε βδομάδες, ούτε καν μέρες. Ο όρος «μηδενική βιωσιμότητα» σημαίνει ότι η λύση –λόγω των ασύμμετρων απειλών και του τεράστιου αντίκτυπου– δεν θα αντέξει ούτε ένα δευτερόλεπτο. Έστω και μια ευθραυστότητα σε έναν από τους βασικούς πυλώνες της λύσης αρκεί για να προκαλέσει αυτόματα την πλήρη κατάρρευση της συμφωνίας. Γι’ αυτό ακριβώς η Τουρκία επιμένει σε ορισμένες εξαιρετικά εύθραυστες πρόνοιες – εκμηδενίζουν τη συνολική βιωσιμότητα της λύσης. Η τουρκική πλευρά επιδιώκει μια επισφαλή συμφωνία η οποία θα της παρέχει τη δυνατότητα να ερμηνεύει και να εφαρμόζει πρόνοιες κατά το δοκούν. Λόγω της ισχύος και του μεγέθους της η Τουρκία έχει το πλεονέκτημα: την ευχέρεια της επιλογής (optionality) και της προβολής του δικού της αφηγήματος το οποίο εξυπηρετεί τους στρατηγικούς της στόχους. 

Η θεωρία Antifragility του Ν. Ταλέμπ αποτελεί το μοναδικό παγκοσμίως επιστημονικό εργαλείο το οποίο παρέχει τη δυνατότητα αξιολόγησης και ενίσχυσης της συνολικής βιωσιμότητας της λύσης του Κυπριακού με μαθηματική ακρίβεια πριν την τελική συμφωνία και τα δημοψηφίσματα. Μόνο μια τέτοια αξιολόγηση μπορεί να καταδείξει τις εύθραυστες πρόνοιες που πρέπει να αφαιρεθούν και τα στοιχεία που πρέπει να προστεθούν ώστε η λύση να καταστεί απόλυτα βιώσιμη και να διασφαλιστεί ότι η πιθανότητα της καταστροφής είναι μηδενική. Η λήψη γνωμάτευσης από τον Καθηγητή Ταλέμπ για τη συνολική βιωσιμότητα της λύσης του Κυπριακού ενόψει της Διάσκεψης της Γενεύης είναι εκ των ων ουκ άνευ. 

Ο Ν. Ταλέμπ παρουσιάζει αναλυτικά τη θεωρία του σε μια σειρά τεσσάρων βιβλίων: Antifragile, The Black Swan, Fooled by Randomness και The Bed of Procrustes. Το εργαλείο Antifragility εφαρμόζεται για σκοπούς ενίσχυσης της βιωσιμότητας από κράτη, δημόσιες υπηρεσίες, Διεθνείς Οργανισμούς και επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο.