Στον κόσμο της αντίκας

Σε μια προσπάθεια να ξεχωρίσουμε το αυθεντικό από το μεταχειρισμένο εισχωρήσαμε στον κόσμο της αντίκας. Σερβίτσια διακοσμημένα με χρυσό, έπιπλα αριστοτεχνικής τεχνοτροπίας, πίνακες μεγάλων ζωγράφων, πράγματα και θαύματα αναμετρώνται με τον χρόνο, κάνοντας στους απανταχού συλλέκτες την τιμή να συναντήσουν στην αγορά της αντίκας την ίδια την Ιστορία.

Σε σπάνιες συλλογές στις αντικερί του κόσμου μας ταξιδεύει η ερευνήτρια και συλλέκτρια έργων τέχνης, Ρίτα Σεβέρη, σε μια προσπάθεια να ξεχωρίσουμε το αυθεντικό και να εισχωρήσουμε, για λίγο, σ’ ένα κόσμο ανεκτίμητης αξίας. Ως επιστέγασμα του ταξιδιού στο πολύτιμο χθες, επισκεπτόμαστε το Fieros Antiques.

Η αλήθεια είναι ότι επικρατεί μια σύγχυση στον ορισμό, γι’ αυτό και πολλά καταστήματα μεταχειρισμένων ειδών, τα γνωστά και ως second hand, αυτοαποκαλούνται αντικερί. Μια έρευνα στο διαδίκτυο μας παρέπεμψε στα παλιά αντικείμενα πριν από το 1920. Αυτά είναι αντίκες, γιατί τα νεότερα, του 1980 κι έπειτα, χαρακτηρίζονται ως ρετρό (retrospective - αναδρομικό), που μιμούνται, δηλαδή, το στιλ μιας παλαιότερης εποχής. Από την άλλη, όσα αντικείμενα δημιουργήθηκαν από τη δεκαετία του 1920 έως κι εκείνη του 1980 και τα οποία αποτελούν συλλεκτικά κομμάτια, ονομάζονται vintage.

Κάθε συλλέκτης, πάντως, που σέβεται τον εαυτό του ασχολείται, κυρίως, με μια κατηγορία αντίκας. Χρόνια μελέτης και έρευνας μπορούν να εμπλουτίσουν τη συλλογή του με αντιπροσωπευτικά έργα του αντικειμένου που τον ενδιαφέρει είτε είναι έπιπλα είτε βιβλία, πίνακες ή οτιδήποτε άλλο.                                                                

Η Ρίτα Σεβέρη μελετά, ερευνά και συλλέγει για περισσότερα από 30 χρόνια, εγκύπτοντας με αφοσίωση στον τομέα των έργων τέχνης και κυρίως των πινάκων, εξού και θεωρήσαμε πολύτιμη τη συμβολή της σε μια ξενάγηση που αφορά στον κόσμο αλλά και στην αγορά της αντίκας. Η συλλογή της περιλαμβάνει, κυρίως, πίνακες από τον 18ο μέχρι τον 20ό αιώνα: «Η αντίκα είναι κάτι το διαχρονικό, που ξεπερνά την ηλικία των 100 ετών και πάντα κρατά την αξία του, η οποία μόνο ανεβαίνει. Στην Κύπρο, όμως, η έννοια είναι παρεξηγημένη, καθώς πολλοί θεωρούν ως αντίκα οτιδήποτε είναι παλιό. Εκτός από παλιό, όμως, πρέπει να είναι σχετικά σπάνιο και να διαθέτει αξιόλογη τεχνοτροπία». 

Στην Κύπρο, επεσήμανε, δεν υπάρχουν κυπριακοί πίνακες ζωγραφικής - αντίκες, αφού το χειροποίητο στην κατηγορία αυτή ξεκίνησε το 1920, όταν εμφανίστηκαν οι πρώτοι ζωγράφοι, όπως ο Κισσονέργης. Πλησιάζει, όμως, η χώρα μας να γράψει τη δική της ιστορία και στον τομέα αυτό, κλείνοντας τα 100 χρόνια που προϋποτίθενται για να εκτιμηθούν ως αντίκες αρκετά αξιόλογα έργα τέχνης.

Διακριτικά στοιχεία
Το όριο ηλικίας καθορίζει την αντίκα. Από κει και πέρα κάθε αντικείμενο έχει τα διακριτικά του στοιχεία. Όπως εξήγησε η κ. Σεβέρη, οι πίνακες αναγνωρίζονται εύκολα από την ημερομηνία και το όνομα του ζωγράφου. Τα ασημικά, με τη σειρά τους, από την ακριβή ημερομηνία και τον τόπο κατασκευής, καθώς κι από τα διακριτικά που καθορίζουν την ποιότητα sterling. Το λιονταράκι, η κορώνα ή η άγκυρα δείχνουν τον τόπο κατασκευής κι ένα γράμμα, το οποίο ανάλογα με το πώς είναι γραμμένο, στρογγυλό ή τετράγωνο, τυπωμένο ή σκαλισμένο, προσδίδει τη χρονολογία.

Στα έπιπλα, οι αντίκες αναγνωρίζονται από τις ενώσεις τους. Τα παλιά δεν κατασκευάζονταν με βελόνες, ενώ η πατίνα, δηλαδή το χρώμα που παίρνει το ξύλο μετά από καιρό, και επιπλέον το στιλ και το σχέδιο, καθορίζουν την ηλικία τους. 

Η Ευρώπη είναι φημισμένη για τις αντίκες της, ενώ και στην Αμερική βρίσκουμε ενδιαφέροντα αντικείμενα, αλλά και στη Μέση Ανατολή. «Όπου συναντάμε ιστορία και πολιτισμό, όπως η Αναγέννηση, εκεί θα δούμε και πολλές αντίκες». Στην Κύπρο υπάρχουν πολλοί συλλέκτες κι ως επί το πλείστον απευθύνονται σε δημοπρασίες στο εξωτερικό για να ενισχύσουν τις συλλογές τους. Στην Ευρώπη, για παράδειγμα, διεξάγονται 200 δημοπρασίες την ημέρα το λιγότερο. 

Τα μυστικά της αξίας
Στις δημοπρασίες μπορεί να βρει κανείς αντικείμενα ιδιωτών που αποφασίζουν για οικονομικούς ή άλλους λόγους να τα πωλήσουν ή αντίκες από καταστήματα που θέλουν να ανανεώσουν το στοκ τους. Σε περιπτώσεις κληρονομιάς, που οι απόγονοι σπάνε τη συλλογή και δεν ενδιαφέρονται να την κρατήσουν, τότε αυτή χάνει την αξία της. Όταν, όμως, μπει κάτω ένα το όνομα ενός γνωστού συλλέκτη, τότε εξακολουθεί να έχει μεγάλη σημασία, ακόμα κι αν τα αντικείμενα πουληθούν ένα - ένα.

Στο διεθνές σκηνικό παρατηρείται μεγάλο ενδιαφέρον για πίνακες, ενώ πιο εύκολα αγοράζονται μικρά κομμάτια, αφού είναι πιο εύχρηστα.

Οι τιμές καθορίζονται από τη σπανιότητα του έργου, τον δημιουργό, την κατάστασή του, αλλά κι από το πόσο δημοφιλές είναι. Εξαρτώνται, επίσης, από το τι θέλει ο κόσμος και πόσο χρηστικό είναι το αντικείμενο. Αν το κοινό είναι μικρό τότε η τιμή πέφτει, ενώ όσο πιο μεγάλο είναι τόσο ανεβαίνει. Οι τιμές κυμαίνονται, αλλά μπορεί να ξεκινούν από 100 ευρώ και να φτάνουν σε εκατομμύρια. Την ίδια ώρα, λιγοστοί είναι οι ειδικοί ανά τον κόσμο, οι οποίοι συντηρούν τις αντίκες κι αυτό καθιστά τις υπηρεσίες τους πανάκριβες: «Η συντήρηση απαιτεί πολλή προσοχή και πρέπει να ξέρει κανείς πού θα σταματήσει, διαφορετικά μπορεί να καταστρέψει το αντικείμενο και να χάσει την αξία του. Στην Κύπρο υπάρχουν ορισμένοι που συντηρούν πίνακες ή που διορθώνουν έπιπλα, αλλά όχι ειδικοί για όλων των ειδών αντίκες».

Σύμφωνα πάντα με την κ. Σεβέρη, οι λάτρεις και πελάτες της αντίκας είναι αρκετοί και σταθεροί, ενώ το κοινό της συνεχώς ανανεώνεται και με νέους που επιδεικνύουν ζωηρό ενδιαφέρον: «Η αντίκα δεν χάνει ποτέ. Είναι ένα conversational piece, ένα κομμάτι μέσα στο σπίτι σου που έχει πίσω του μια ιστορία να σου πει».   

Fieros Antiques
Σπάνιο είδος στην Κύπρο τα καταστήματα που εξειδικεύονται αποκλειστικά στις αντίκες, όπως το Fieros Antiques στη Λευκωσία. Αντικείμενα ογκώδη σε μέγεθος αλλά και αξία, άλλα μικρότερα πλην όμως πολύτιμα, έπιπλα, πίνακες, μπιμπελό, μπαούλα, χάρτες, όλα από Ευρώπη και Ασία. Ο Φαίδρος κι η Ήβη Φιερού από νεαρή ηλικία συνέλεγαν αντίκες στην Κερύνεια, όπου διατηρούσαν κατάστημα. Μετά την Τουρκική Εισβολή δραστηριοποιήθηκαν ξανά το 1976 στο μαγαζί με το νούμερο 16 της οδού Ζήνας Κάνθερ.

«Ξεκινήσαμε ως συλλέκτες με αντικείμενα κυπριακής λαϊκής τέχνης, είχαμε τη μεγαλύτερη συλλογή από σκαλιστά μπαούλα - σεντούκια. Μαζεύαμε μερέγχες, πιάτα, αντικείμενα που είτε γίνονταν στην Κύπρο είτε χρησιμοποιούνταν εδώ, τα οποία αγοράζαμε από δημοπρασίες που γίνονταν στην Κερύνεια πριν από την Εισβολή. Ακολούθως συνεχίσαμε με εισαγωγές από την Αγγλία και τη Γαλλία», σημείωσε η κα Φιερού.                                  

Μετά τον θάνατο του Φαίδρου Φιερού ανέλαβαν το 1989, μαζί με τη μητέρα τους, τα παιδιά του ζεύγους, Νίκος και Μαρία. «Ανέκαθεν είχα δεσμούς με τη Γαλλία, λόγω των εκεί σπουδών μου, οπότε πρότεινα στον αδελφό μου να προχωρήσουμε σε εισαγωγές από κει», εξήγησε η Μαρία. Όπως είπε, αυτό που χαρακτηρίζει την αντίκα είναι ο προσδιορισμός της ως έργο τέχνης, αλλά και η ηλικία της.

Στην Αγγλία καθορίζεται στην ηλικία των 100 και η Κύπρος συμφωνεί με αυτό, ενώ σε άλλες χώρες στα 90. 

Οι συλλέκτες - πελάτες του καταστήματος επιλέγουν, κυρίως, παλιούς χάρτες της Κύπρου, μερέγχες, oriental, δηλαδή, κινέζικα και γιαπωνέζικα έργα τέχνης σε πορσελάνη ή πίνακες με ελεφαντόδοντο. Πάντως, από 100 ευρώ και πάνω καθένας μπορεί να βρει αυτό που τον χαρακτηρίζει. Οι πελάτες του καταστήματος είναι σταθεροί εδώ και χρόνια. Προέρχονται από τη μεσαία τάξη και πάνω και οι επιλογές τους αγγίζουν όλο το φάσμα των αντικειμένων.

Χαρακτηριστικό είναι, επίσης, ότι στο πελατολόγιό του περιλαμβάνονται και πολλοί Κινέζοι, καθώς εκτός από την ευρωπαϊκή ατμόσφαιρα στο μαγαζί είναι διάσπαρτη και η ευρωπαϊκή. Η μεν Μαρία είναι λάτρης της ευρωπαϊκής, ο δε Νίκος της κινεζικής κουλτούρας και νοοτροπίας. «Όπως και να ‘χει, κάθε έργο τέχνης χαρακτηρίζεται από την πολλή δουλειά και κυρίως την έμπνευση του δημιουργού», υπογράμμισε η Μαρία.

Τα δύο αδέλφια σπάνια συμμετέχουν, πλέον, σε δημοπρασίες για να εξασφαλίσουν αντίκες, αφού τις βρίσκουν πολύ ακριβές. Προτιμούν να επισκέπτονται για τον σκοπό αυτό διάφορες αγορές του εξωτερικού, κυρίως, σε Γαλλία και Αγγλία.