Ανισότητα γένους θηλυκού

Η ελευθερία και η ισότητα είναι γένους θηλυκού, ωστόσο οι γυναίκες στην Κύπρο του 2016 φαίνεται πως δεν έχουν ίσες ευκαιρίες με τους άντρες, αλλά ούτε και την ουσιαστική ελευθερία να ανελιχθούν, μιας και αυτό συνεπάγεται πως θα χρειαστεί να βάλουν σε δεύτερη μοίρα τη δημιουργία οικογένειας.

Η Σουσάνα Παύλου, διευθύντρια του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου, μιλά για τον ρόλο των γυναικών στην κυπριακή αγορά και αναλύει όσα πρέπει να αλλάξουν. 

Παρά τα σχετικά υψηλά ποσοστά απασχόλησης που παρατηρούνται στην κυπριακή αγορά εργασίας, ιδιαίτερα εν μέσω οικονομικής κρίσης, ρίχνοντας μια κριτική ματιά από μια έμφυλη προσέγγιση, αυτή η θετική εικόνα αρχίζει να αλλάζει και διαπιστώνουμε ότι υπάρχει ένα σταθερό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών στην αγορά εργασίας. 

Συγκεκριμένα, υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο φύλων στα ποσοστά συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες έρευνες, για τους άνδρες το ποσοστό είναι 69,5% ενώ για τις γυναίκες 58,6%. Ταυτόχρονα, το ποσοστό απασχόλησης των ανδρών είναι υψηλότερο, φτάνοντας το 57,6%, και για τις γυναίκες 49,8%. 

Ειδικότερα, για τα άτομα ηλικίας 55-64 ετών, το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών είναι 36,9% και των ανδρών 57,1%, ενώ για τα άτομα ηλικίας 65 και άνω το αντίστοιχο ποσοστό είναι 3,6% για τις γυναίκες και 11,3% για τους άνδρες.

Το πιο ανησυχητικό, σύμφωνα με την κ. Παύλου, είναι ότι το 61% του συνόλου των αδρανών ατόμων είναι γυναίκες, ενώ για την ηλικιακή ομάδα 35-44 ετών, το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε σχεδόν 84%. 

ΜΙΣΘΟΛΟΓΙΚΟ ΧΑΣΜΑ
Το χάσμα αμοιβών μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι η διαφορά του μέσου όρου των ακαθάριστων ωριαίων αποδοχών των ανδρών και των γυναικών για το σύνολο της οικονομίας. Δυστυχώς, η Κύπρος κατατάσσεται στα 10 κράτη μέλη της Ε.Ε. με το υψηλότερο χάσμα αμοιβών.

Σύμφωνα με την κ. Παύλου, στην Κύπρο το χάσμα αμοιβών με βάση τα τελευταία επίσημα στοιχεία είναι 15,8%. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε €100 με τα οποία αμείβεται ένας άνδρας, μια γυναίκα αμείβεται μόνο με €84,2 για την ίδια εργασία ή για εργασία ίσης αξίας. 

«Το χάσμα αμοιβών οφείλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στον έμφυλο διαχωρισμό των επαγγελμάτων. Ο έμφυλος επαγγελματικός διαχωρισμός είναι το φαινόμενο στο οποίο άνδρες και γυναίκες συγκεντρώνονται σε διαφορετικούς επαγγελματικούς τομείς (οριζόντιος διαχωρισμός) και σε διαφορετικές θέσεις μέσα στον ίδιο τομέα (κάθετος διαχωρισμός)», εξήγησε, υπογραμμίζοντας ότι ακόμα και σε επαγγέλματα τα οποία θεωρούνται παραδοσιακά «γυναικεία» και στα οποία υπήρχε ιστορικά μια υπερσυγκέντρωση των γυναικών, οι γυναίκες εξακολουθούν να πληρώνονται πολύ λιγότερα από ό,τι οι άνδρες. 

ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΣΜΟΣ 
Επίσης, η Κύπρος παρουσιάζει υψηλά επίπεδα επαγγελματικού διαχωρισμού σε σχέση με άλλες χώρες της Ε.Ε., με τις γυναίκες να συγκεντρώνονται σε επαγγέλματα που είναι παραδοσιακά χαμηλόμισθα. Για παράδειγμα οι γυναίκες συγκεντρώνονται στην παροχή υπηρεσιών (τομείς τουρισμού, υγείας και εκπαίδευσης), ενώ οι άνδρες εκπροσωπούνται με μεγαλύτερα ποσοστά σε επαγγέλματα που έχουν σχέση με τη διοίκηση επιχειρήσεων και την τεχνολογία. Επιπλέον, οι γυναίκες είναι περισσότερες σε επαγγέλματα χωρίς ευκαιρίες ανέλιξης, όπως γραμματείς και πωλήτριες.

Η ΑΟΡΑΤΗ ΟΡΟΦΗ 
Την ίδια στιγμή, η απουσία των γυναικών από τις διευθυντικές θέσεις είναι εκκωφαντική. Σύμφωνα με έρευνες, οι γυναίκες απουσιάζουν από τις διευθυντικές ή ανώτερες διοικητικές θέσεις. Μόνο το 8,4% των ηγετών επιχειρήσεων στην Κύπρο είναι γυναίκες, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην Ε.Ε. φτάνει το 32,6%. «Αυτό είναι το φαινόμενο της “γυάλινης οροφής”, ένα αόρατο αλλά υπαρκτό εμπόδιο που δεν επιτρέπει στις γυναίκες να ανέβουν σε υψηλές βαθμίδες. Αυτό δεν έχει να κάνει με τα προσόντα τους αλλά με στερεότυπα και κοινωνικές προκαταλήψεις», υπογράμμισε η κ. Παύλου.

«ΔΕΥΤΕΡΗ ΒΑΡΔΙΑ»
Σύμφωνα με την ίδια, η απουσία των γυναικών από ανώτερες διευθυντικές θέσεις ερμηνεύεται και με βάση το φαινόμενο της «δεύτερης βάρδιας», δηλαδή τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στο να συνδυάσουν την εργασία τους εκτός και εντός του σπιτιού. «Οι γυναίκες κέρδισαν το δικαίωμα να επιλέγουν την εκπαίδευσή τους, κάνουν πανεπιστημιακές σπουδές και έχουν ενταχθεί στην αγορά εργασίας. Ωστόσο, αυτή η πρόοδος δεν συνοδεύτηκε από την ανάλογη αλλαγή στις νοοτροπίες για τις οικιακές εργασίες. Έτσι, οι γυναίκες εργάζονται εκτός σπιτιού και αργότερα εντός σπιτιού. Εκείνες έχουν τη φροντίδα των παιδιών ή των ηλικιωμένων γονέων, το μαγείρεμα, το ψώνισμα, την καθαριότητα και ό,τι έχει να κάνει με τις απογευματινές ασχολίες των παιδιών», τόνισε.

Για αυτούς τους λόγους, που είναι άσχετοι με την απόδοση και τα προσόντα τους στον χώρο εργασίας, οι γυναίκες δεν επιδιώκουν ανώτερες διευθυντικές θέσεις, οι οποίες συχνά απαιτούν επιπλέον ώρες εργασίας. 

«Στην Κύπρο απουσιάζουν υποστηρικτικά μέτρα και στρατηγικά προγράμματα, όπως ευέλικτα ωράρια, υπηρεσίες καθημερινής φροντίδας παιδιών και ηλικιωμένων, εργασία από το σπίτι κ.ά., που θα βοηθούσαν τις γυναίκες να συνδυάσουν τις οικογενειακές με τις επαγγελματικές τους ευθύνες», εξήγησε.

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ
Για άλλη μια φορά, στην Κύπρο, ενώ υπάρχουν νομοθεσίες, υστερούμε στην εφαρμογή τους, εξού και, σύμφωνα με την κ. Παύλου, η μείωση του χάσματος δεν είναι εύκολη υπόθεση, αλλά ούτε και αδύνατη. Όπως τόνισε, για να μειωθεί, πρέπει το κράτος να προωθήσει και να ελέγξει την εφαρμογή των υφιστάμενων νομοθεσιών για την καταπολέμηση του χάσματος αμοιβών και για την ισότητα των φύλων στην εργασία. Σημαντική παράμετρος και προϋπόθεση για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή του νόμου είναι η ενημέρωση και επιμόρφωση όλων των ενδιαφερομένων, εργοδοτουμένων, εργοδοτών, συνδικαλιστών/στριών, δημόσιων λειτουργών, εκπροσώπων γυναικείων οργανώσεων και ΜΚΟ.

«Οι επιχειρήσεις σε κάθε τομέα μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στη μείωση του χάσματος αμοιβών με την αναθεώρηση των κριτηρίων αξιολόγησης, με πολιτικές προώθησης της ισότητας και με τη διασφάλιση ότι όλοι οι εργαζόμενοι πληρώνονται ανάλογα με τις ώρες που εργάζονται», τόνισε.

Όπως είπε, η ένταξη του θέματος της ισότητας των φύλων στην εκπαίδευση είναι ζωτικής σημασίας για την εξάλειψη των στερεοτύπων που περιορίζουν τις επιλογές των κοριτσιών και των αγοριών, συμβάλλοντας στον έμφυλο διαχωρισμό επαγγελμάτων και στο χάσμα αμοιβών. «Η κοινωνικοποίηση των αγοριών και των κοριτσιών, σύμφωνα με τα παραδοσιακά πρότυπα των φύλων, επηρεάζει την επιλογή των σπουδών και του επαγγέλματος, καταλήγοντας σε στερεοτυπικές, ως προς το φύλο, επαγγελματικές επιλογές», πρόσθεσε.

ΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ 
Περισσότερο γυναικείο άρωμα θα μπορούσε να έχει και η κυπριακή πολιτική σκηνή, καθώς είναι τέταρτη από το τέλος στην Ε.Ε. όσον αφορά τη συμμετοχή και εκπροσώπηση των γυναικών. Μάλιστα, σε παγκόσμιο επίπεδο βρισκόμαστε στην 102η θέση. 

Σύμφωνα με την κ. Παύλου, δεν υπάρχουν νομοθετικές ποσοστώσεις για την προώθηση της ισότητας των φύλων στα κέντρα λήψης πολιτικών αποφάσεων, όπως για παράδειγμα στα ψηφοδέλτια των κομμάτων για τις βουλευτικές εκλογές. «Ένα θετικό βήμα στη σωστή κατεύθυνση ήταν η πρόσφατη ψήφιση νομοσχεδίου για ποσοστό τουλάχιστον 30% και των δύο φύλων στα διοικητικά συμβούλια των ημικρατικών οργανισμών, μια πρακτική που θα έπρεπε να καλύπτει όλες τις δημόσιες εταιρείες, τις βουλευτικές και τις δημοτικές εκλογές», είπε.

Δυστυχώς, πρόσθεσε, δεν είδαμε κάποια βελτίωση στη συμμετοχή των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων: 12,5% γυναίκες στη Βουλή των Αντιπροσώπων, μονό μία υπουργός, καμία γυναίκα δήμαρχος, τρεις γυναίκες γενικές διευθύντριες υπουργείων και μόνο 9% των διοικητικών συμβουλίων εταιρειών αποτελούνται από γυναίκες. «Τελικά το “φύλο” της Κυπριακής Δημοκρατίας βρίσκεται στα χέρια των ανδρών», τόνισε.

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ 
Η οικονομική κρίση κατάφερε να υπονομεύσει χρόνια προόδου στην ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας και στην ισότητα στην αμειβόμενη εργασία. 

Πολλές γυναίκες αναγκάστηκαν να στραφούν σε μη αμειβόμενη εργασία, ενώ στόχος όλων είναι η μείωση της ανεργίας στους άνδρες αντί για την αύξηση της προσφοράς εργασίας στις γυναίκες. Από το 2010 οι γυναίκες πλήττονται από την ανεργία παρόμοια με τους άνδρες. Ωστόσο, τα στατιστικά στοιχεία κρύβουν το γεγονός ότι όταν οι γυναίκες είναι άνεργες, είναι πιο πιθανό να επηρεαστούν από τη φτώχεια.

MEDITERRANEAN INSTITUTE OF GENDER STUDIES
Το Ινστιτούτο ιδρύθηκε το 2000 ως μια εθελοντική πρωτοβουλία μιας ομάδας ακαδημαϊκών για τη συγκρότηση μιας φεμινιστικής οργάνωσης που θα διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στην προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών και της ισότητας των φύλων, με περιφερειακή εστίαση. 

Είναι ο πρώτος καθιερωμένος, εγγεγραμμένος, μη κυβερνητικός, μη κερδοσκοπικός οργανισμός, ο οποίος εκπονεί, προωθεί και συμβάλλει σε προγράμματα και μελέτες σχετικά με κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά θέματα που σχετίζονται με το φύλο και τα δικαιώματα των γυναικών, σε εθνικό, περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Δραστηριοποιείται σε θέματα όπως η βία κατά των γυναικών, η εμπορία γυναικών με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση, η γυναικεία μετανάστευση, η ίση εκπροσώπηση στα κέντρα λήψης αποφάσεων, η εκπαίδευση και τα ΜΜΕ. Πεποίθηση του Ινστιτούτου είναι ότι η πατριαρχική δομή της κοινωνίας και οι παραδοσιακοί ρόλοι των δύο φύλων αποτελούν τη βάση των άνισων σχέσεων εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών. 

ΟΙ ΜΙΣΘΟΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 
Ούτε σε ευρωπαϊκό επίπεδο τα δεδομένα δεν είναι ιδανικά. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση οι γυναίκες υπερτερούν τόσο αριθμητικά όσο και σε επιδόσεις. Ωστόσο αυτό δεν μειώνει την ανισότητα στην εργασία. Ως αποτέλεσμα, οι γυναίκες πληρώνονται 16% λιγότερα από τους άνδρες στην Ε.Ε.