Σωτηρούλλα Σαββίδου: Μάτια και αυτιά πρόληψης

Με την πλειοψηφία των επιχειρήσεων στην Κύπρο να είναι όχι απλά μικρομεσαίες αλλά και οικογενειακές, οι πλείστες δεν γνωρίζουν τι εστί «εταιρική διακυβέρνηση», ούτε και διαθέτουν εσωτερικούς ελεγκτές. «Αν όσοι λάμβαναν αποφάσεις έδιναν σημασία στις εισηγήσεις των εσωτερικών ελεγκτών, ίσως η κατάρρευση του 2013 να είχε αποφευχθεί», μας εξηγεί η πρόεδρος του Συνδέσμου Εσωτερικών Ελεγκτών Κύπρου, Σωτηρούλα Σαββίδου

Όταν ακούμε «ελεγκτής», το μυαλό μας πάει στους εξωτερικούς ελεγκτές και όχι στους εσωτερικούς, όπως εξηγεί η κ. Σαββίδου. Ο λόγος είναι επειδή ο θεσμός του εξωτερικού ελεγκτή είναι θεσμοθετημένος μέσω νομοθεσίας και έχει καθιερωθεί στις επιχειρήσεις πολύ πριν εμφανιστεί το επάγγελμα αλλά και η χρησιμότητα του εσωτερικού ελέγχου. Η εργοδότηση εσωτερικών ελεγκτών είναι νομικά υποχρεωτική μόνο σε συγκεκριμένους επιχειρηματικούς τομείς, όπως ο χρηματοοικονομικός. Η κυριότερη διαφορά, σύμφωνα με την ίδια, είναι ότι ο εξωτερικός έλεγχος εφαρμόζεται αντιδραστικά, δηλαδή εκ των υστέρων, ενώ ο εσωτερικός έλεγχος λειτουργεί προληπτικά, δηλαδή εκ των προτέρων. Και οι δύο είναι απαραίτητοι για διαφορετικούς λόγους σε έναν οργανισμό. «Ενεργούν με επαγγελματισμό και μεθοδικότητα σε στοχευμένες εργασίες και προγράμματα ελέγχου που σκοπό έχουν τη διαμόρφωση γνώμης. Οι εσωτερικοί ελεγκτές αναφέρονται στην ανώτατη διοίκηση κάθε εταιρείας και είναι οι έμπιστοι σύμβουλοί της. Είναι “τα μάτια και τα αυτιά” της επιτροπής ελέγχου. Συμβάλλουν μέσω της εργασίας τους στις αποτελεσματικές πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης και διαχείρισης κινδύνων και ενεργούν συμπληρωματικά, ως σύμβουλοι, χωρίς να υποκαθιστούν τη διοίκηση», τόνισε.

Τι προσόντα χρειάζεται κάποιος για να πιστοποιηθεί ως εσωτερικός ελεγκτής;
Για να αποκτήσει κανείς τον επαγγελματικό τίτλο Certified Internal Auditor (CIA) πρέπει να κατέχει πανεπιστημιακό δίπλωμα και να επιτύχει σε εξετάσεις που τίθενται από το Διεθνές Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών. Επιπλέον, απαιτείται ελάχιστη εργασιακή πείρα δύο ετών και η τήρηση του Κώδικα Ηθικής του Διεθνούς Ινστιτούτου. Οι επαγγελματικές εξετάσεις αποτελούνται από τρία μέρη και γίνονται ηλεκτρονικά σε εγκεκριμένα από το Διεθνές Ινστιτούτο εξεταστικά κέντρα, ένα από τα οποία βρίσκεται στη Λευκωσία.

Στο εξωτερικό οι εσωτερικοί ελεγκτές θεωρούνται νευραλγικός παράγοντας για την επιτυχία μιας επιχείρησης. Πώς αντιμετωπίζεται το επάγγελμα στην Κύπρο;
Σε χώρες πιο οικονομικά ανεπτυγμένες από την Κύπρο, ο θεσμός του εσωτερικού ελέγχου είναι πιο αναγνωρισμένος και πιο σεβαστός. Στην Κύπρο, η αξία και χρησιμότητα του εσωτερικού ελέγχου έχει αναγνωριστεί περισσότερο τα τελευταία 15 χρόνια και κυρίως μετά τη χρηματιστηριακή κρίση. Σήμερα όλο και περισσότερο ζητείται η συμβολή του εσωτερικού ελεγκτή για συμβουλή σε θέματα νέων διαδικασιών και νέων προϊόντων που δημιουργούνται. Είναι όμως θετικό το ότι όλο και περισσότεροι επιχειρηματίες, αλλά και ο δημόσιος τομέας, αντιλαμβάνονται την πρόσθετη αξία που προσφέρει ο εσωτερικός έλεγχος.

Τι ποσοστό εταιρειών εργοδοτούν εσωτερικούς ελεγκτές στην Κύπρο; Είναι ικανοποιητικοί οι αριθμοί ή χρήζουν βελτίωσης;
Εκτός του δημόσιου και ημιδημόσιου τομέα, όλα τα πιστωτικά ιδρύματα και κάποιες μεγάλες εταιρείες έχουν αξιόλογα Τμήματα Εσωτερικού Ελέγχου με καταρτισμένο προσωπικό. Αν εξαιρέσουμε τους πιο πάνω, φαίνεται ότι πολύ λίγες εταιρείες εργοδοτούν εσωτερικούς ελεγκτές σε πλήρη βάση. Ευελπιστούμε ότι ο επιχειρηματικός κόσμος θα αντιληφθεί ακόμη περισσότερο τη χρησιμότητα του εσωτερικού ελέγχου και τα οφέλη που απορρέουν από αυτόν καθώς και την πρόσθετη αξία που μπορούν να λάβουν κατά την προσπάθεια επίτευξης των στόχων τους.

Ποιος ήταν ο ρόλος των εσωτερικών ελεγκτών στην κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος το 2013;
Η κατάρρευση ήταν αποτέλεσμα μιας περιόδου συνεχών λανθασμένων επενδυτικών αποφάσεων των διοικήσεων και των ανώτατων διευθύνσεων των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Δυστυχώς, η λανθασμένη εφαρμογή των κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης και η ανάληψη πολύ μεγαλύτερων από τα επιτρεπτά όρια κινδύνων από τις διευθύνσεις συνέβαλε αρκετά στο αποτέλεσμα που είχαμε. Ένας εσωτερικός ελεγκτής δεν έχει το δικαίωμα να λαμβάνει διοικητικές αποφάσεις. Ο ρόλος του είναι να διεξάγει τους ελέγχους και στη βάση των ευρημάτων του να υποβάλλει εισηγήσεις στη διοίκηση και στην ανώτατη διεύθυνση του οργανισμού του. Εναπόκειται σε αυτά τα δύο σώματα κατά πόσον θα εισακουστούν οι εισηγήσεις του εσωτερικού ελεγκτή ή όχι.

Τι μαθήματα πήραμε από τότε; Έγιναν αλλαγές;
Δυστυχώς το τίμημα το έχουμε πληρώσει όλοι και ακόμη το πληρώνουμε. Πιστεύω ότι ένα σημαντικό μάθημα ήταν ότι πρέπει πάντα να υπάρχει σοβαρή και υπεύθυνη λογοδοσία όσων έχουν τη δυνατότητα και την ευθύνη λήψης σημαντικών οικονομικών αποφάσεων, οι οποίες επηρεάζουν τους πολίτες. Όλοι αυτοί οφείλουν, προτού λάβουν τις αποφάσεις τους, να προσδίδουν ιδιαίτερη σημασία στις απόψεις και εισηγήσεις των υποστηρικτικών μονάδων των επιχειρήσεών τους, όπως είναι οι υπηρεσίες συμμόρφωσης, διαχείρισης κινδύνων και εσωτερικού ελέγχου. Αν αυτή η πρακτική ακολουθείτο πιστά από τους διοικούντες, πολύ πιθανόν να μην είχαμε την κατάρρευση του χρηματοοικονομικού τομέα το 2013.

Σήμερα, ευτυχώς το περιβάλλον έχει διαφοροποιηθεί και οι διοικήσεις έχουν υποχρεωτικά αλλάξει τον τρόπο σκέψης και δράσης τους, μη έχοντας και άλλη επιλογή. Σε ό,τι αφορά τον εσωτερικό έλεγχο, διαπιστώνουμε μια σταδιακή και σταθερή άνοδο στην αναγνώριση της αξίας του μέσα στις επιχειρήσεις, αφού δίνεται όλο και περισσότερη σημασία στα ευρήματα του εσωτερικού ελέγχου και στην υιοθέτηση των εισηγήσεών του.

Πώς κρίνετε την κουλτούρα των κυπριακών επιχειρήσεων στο θέμα της εταιρικής διακυβέρνησης; Τι πρέπει να αλλάξει;
Στην Κύπρο, αν εξαιρέσουμε τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, οι πλείστες επιχειρήσεις είναι οικογενειακές. Ως αποτέλεσμα, δεν είναι εύκολο να καλλιεργηθεί μια ορθολογιστική κουλτούρα εταιρικής διακυβέρνησης. Πολλοί ιδιοκτήτες και διευθυντές δεν γνωρίζουν καν τι σημαίνει ο όρος «εταιρική διακυβέρνηση». Στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις υπάρχει αντίληψη και γνώση περί εταιρικής διακυβέρνησης, όμως ακόμη υπάρχει δρόμος να διανύσουν μέχρις ότου αποκτήσουν τη δέουσα κουλτούρα και εφαρμόσουν όλους τους κανόνες που διέπουν την απρόσκοπτη και ορθολογιστική λειτουργία της.

Χρειάζεται μεγαλύτερη καλλιέργεια του θεσμού της εταιρικής διακυβέρνησης και τα άτομα που στελεχώνουν τα σώματα αποφάσεων της κάθε επιχείρησης θα πρέπει να επιμορφωθούν κατάλληλα ώστε να αντιληφθούν και να αποδεχτούν τη χρησιμότητα και αξία που θα έχει για αυτούς η εφαρμογή των κανόνων της εταιρικής διακυβέρνησης και η ορθή λογοδότηση προς τους μετόχους της επιχείρησής τους.
 
Πόσο διαφορετικά είναι τα δεδομένα στο εξωτερικό; Ποιες είναι οι τάσεις;
Η οικονομική κρίση επηρέασε πολλές μεγάλες επιχειρήσεις διεθνώς. Σε πολλές από αυτές εφαρμόζονται οι κανόνες της εταιρικής διακυβέρνησης. Από στατιστικά στοιχεία που λαμβάνουμε, προκύπτει ανάκαμψη και βελτίωση της εταιρικής διακυβέρνησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο και υιοθετείται ο θεσμός της εταιρικής διακυβέρνησης μέσω του μοντέλου των Τριών Γραμμών Άμυνας, όπου ο εσωτερικός έλεγχος βρίσκεται στην 3η Γραμμή Άμυνας, μετά τη διεύθυνση της εταιρείας που λαμβάνει τις αποφάσεις και αρμόδιους όπως ο υπεύθυνος λογιστηρίου, o διαχειριστής κινδύνων και ο νομικός σύμβουλος που αξιολογούν τους κινδύνους.

Έχει ρόλο ο εσωτερικός ελεγκτής στον εντοπισμό περιστατικών εσωτερικής απάτης; Ποια είναι τα επίπεδα «απάτης» στις κυπριακές επιχειρήσεις;
Να διευκρινίσουμε ότι την ευθύνη για εντοπισμό περιστατικών απάτης την έχει η διεύθυνση ενός οργανισμού και όχι ο εσωτερικός ελεγκτής. Κατά τη διάρκεια των ελέγχων που διενεργούνται πιθανόν να εντοπιστούν περιστατικά εσωτερικής απάτης.
Πρωταρχικός μας στόχος είναι να εξετάζουμε και να αξιολογούμε την αποτελεσματικότητα των εφαρμοζόμενων διαδικασιών διαχείρισης κινδύνων, των συστημάτων εσωτερικού ελέγχου και εταιρικής διακυβέρνησης, να εντοπίζουμε τυχόν αδυναμίες σε αυτά και να υποβάλλουμε εισηγήσεις στη διοίκηση και στην ανώτατη διεύθυνση για αναθεώρηση και αναβάθμισή τους. Έτσι συμβάλλουμε ώστε να αποτρέπονται φαινόμενα εσωτερικής απάτης. Όπως είπαμε, ο εσωτερικός έλεγχος είναι μια προληπτική δραστηριότητα.

Από όσα αποκαλύπτονται τα τελευταία χρόνια, τα φαινόμενα απάτης στην Κύπρο είναι αρκετά και έντονα σε πολλούς τομείς. Ευελπιστούμε ότι η αποκάλυψή τους και η παραδειγματική τιμωρία των εμπλεκομένων θα οδηγήσουν στη μείωση αυτών των φαινομένων απάτης και θα εφαρμοστούν τέτοιες ασφαλιστικές δικλίδες που θα τα αποτρέπουν στο μέλλον.
 
Ποια είναι τα τρία πιο συνηθισμένα φαινόμενα απάτης ή παρατυπίες που ανακαλύπτετε;
Θα έλεγα ότι τα τρία πιο συνηθισμένα φαινόμενα απάτης ή παρατυπίες που συνήθως εντοπίζονται είναι η κατάχρηση εξουσίας μέσω της μη εφαρμογής των κανόνων χρηστής διοίκησης, ο χρηματισμός και η μη πιστή εφαρμογή νόμων, κανονιστικών ρυθμίσεων, διαδικασιών και εσωτερικών κανονισμών.

Ποιος είναι ο δικός σας ρόλος ως Σύνδεσμος;
Ο δικός μας ρόλος παρουσιάζεται μέσω του οράματος και του σκοπού μας. Όραμά μας είναι όπως ο Σύνδεσμος Εσωτερικών Ελεγκτών Κύπρου είναι ο κατεξοχήν φορέας που εκπροσωπεί, προβάλλει και αναβαθμίζει το αναγνωρισμένο επάγγελμα του εσωτερικού ελεγκτή στη χώρα. Σκοπός μας είναι η προώθηση και η αναγνώριση του επαγγέλματος, ο εμπλουτισμός των γνώσεων και ικανοτήτων των μελών μας μέσω ανταλλαγής ιδεών, πληροφοριών και εμπειριών και η προσφορά εκπαιδευτικών προγραμμάτων που σχετίζονται με τον εσωτερικό έλεγχο.
Προωθούμε τη θεωρία του σύγχρονου εσωτερικού ελέγχου και τη φωνή του επαγγέλματος γενικότερα, διότι πιστεύουμε πως ο εσωτερικός έλεγχος δεν είναι μια δραστηριότητα κόστους αλλά είναι μια δραστηριότητα οφέλους σε κάθε οργανισμό. Η επένδυση στον εσωτερικό έλεγχο προσθέτει αξία και παρέχει πολλαπλά οφέλη και αποτελεί την τρίτη ασπίδα άμυνας ενός οργανισμού στα θέματα διακυβέρνησης.

Ποιες είναι οι προκλήσεις που έχετε να αντιμετωπίσετε;
Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να εμπεδώσουμε στη συνείδηση όλου του επιχειρηματικού κόσμου την αναγκαιότητα για δημιουργία ανεξάρτητων μονάδων εσωτερικού ελέγχου, στελεχωμένων με ικανά και κατάλληλα καταρτισμένα στελέχη.
Τον Μάιο διοργανώνουμε μονοήμερη ημερίδα με θέματα εσωτερικού ελέγχου και διακυβέρνησης. Κύριος καλεσμένος μας και κύριος ομιλητής θα είναι ο πρόεδρος και πρώτος εκτελεστικός διευθυντής του Διεθνούς Συνδέσμου Εσωτερικών Ελεγκτών (The IIA), κ. Richard Chambers. Οι εμπειρίες του ιδίου αλλά και των υπόλοιπων ομιλητών θα είναι υψίστης σημασίας για όσους παρευρεθούν.

The Cyprus Internal Audit Forum 2016
O Σύνδεσμος Εσωτερικών Ελεγκτών Κύπρου διοργανώνει το The Cyprus Internal Audit Forum 2016, στις 19 Μαΐου 2016, στο ξενοδοχείο Hilton Park, στη Λευκωσία. Το θέμα του συνεδρίου θα είναι «Internal Audit: Adding Value and Governance» και θα αφορά τη σημασία και τον ρόλο του εσωτερικού ελέγχου και της αξίας του ως πυλώνα της εταιρικής διακυβέρνησης, καθώς και τις πρόσφατες τάσεις και εξελίξεις που προκύπτουν κατά την άσκηση του επαγγέλματος του εσωτερικού ελεγκτή στην Κύπρο, την Ευρώπη και διεθνώς.

Οργάνωση: Σύνδεσμος Εσωτερικών Ελεγκτών Κύπρου. Συντονισμός: IMH. Χορηγοί Επικοινωνίας: Περιοδικό IN Business, Περιοδικό Gold και Cablenet InBusinessNews Stand. Για περισσότερες πληροφορίες, επικοινωνήστε με την ΙΜΗ: τηλ. 22505555, www.imhbusiness.com, events@imhbusiness.com