Προκλήσεις και ευκαιρίες από το νέο λογιστικό πρότυπο αναγνώρισης πιστωτικών ζημιών

Κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης,  η καθυστέρηση στην αναγνώριση πιστωτικών ζημιών που συνδέονται με τις χορηγήσεις αναδείχθηκε ως αδυναμία των υφιστάμενων λογιστικών προτύπων. Το γεγονός αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι σύμφωνα με το Διεθνές Λογιστικό Πρότυπο 39: Χρηματοοικονομικά Μέσα “ΔΛΠ 39” οι σημερινές απαιτήσεις απομείωσης βασίζονται στο “μοντέλο των πραγματοποιηθέντων ζημιών” (incurred loss model). Πιο συγκεκριμένα,  οι πιστωτικές ζημιές δεν αναγνωρίζονται, με βάση  το πρότυπο, μέχρι τη στιγμή εκείνη που θα εμφανιστεί ένα ζημιογόνο γεγονός.

Δεδομένου ότι οι ζημιές σπάνια εμφανίζονται ομοιόμορφα κατά τη διάρκεια ζωής μιας χορήγησης, οπότε και παρατηρείται αναντιστοιχία μεταξύ του χρόνου αναγνώρισης του τόκου και των όποιων ζημιών απομείωσης που αναγνωρίζονται σε συνήθως σε μεταγενέστερη ημερομηνία. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι οικονομικές καταστάσεις των Τραπεζών να αδυνατούν να αποτυπώσουν επαρκώς την ποιότητα του δανειακού τους χαρτοφυλακίου.

Στις 24 Ιουλίου 2014, το Συμβούλιο Διεθνών Λογιστικών Προτύπων (IASB) εξέδωσε, στην τελική του μορφή, το ΔΠΧΑ 9, «Χρηματοοικονομικά Μέσα», το οποίο αντικαθιστά τις πλείστες από τις οδηγίες του ΔΛΠ 39. Τα «Χρηματοοικονομικά Μέσα», περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, αναθεωρημένες πρόνοιες αναφορικά με την ταξινόμηση και την αποτίμηση των χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού. Επιπλέον εισάγει ένα νέο μοντέλο απομείωσης που θα έχει ως αποτέλεσμα την αναγνώριση των ζημιών σε προγενέστερο στάδιο.

Οι αλλαγές αυτές αναμένεται να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Το ΔΠΧΑ 9 θα ισχύει για ετήσιες περιόδους, με αρχή την 1η Ιανουαρίου 2018 ή μεταγενέστερα. Το μοντέλο των Αναμενόμενων Πιστωτικών Ζημιών (“ΑΠΖ”), (expected loss model) διαφοροποιείται από τις πρόνοιες του ΔΛΠ 39 και έχει ως στόχο να δώσει απαντήσεις στην κριτική που εκφράστηκε για το προηγούμενο μοντέλο. Στην πράξη, οι νέοι κανόνες συνεπάγονται ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να αναγνωρίζουν πρόνοιες στις οικονομικές τους καταστάσεις από την αρχή παροχής μιας χορήγησης.

Το ΔΠΧΑ 9 ακολουθεί μια προσέγγιση «τριών σταδίων» που βασίζεται στην πιστωτική ποιότητα των χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού (πχ. ενός δανείου) από την αρχή. Τα στοιχεία του ενεργητικού κεφαλαίου κινούνται ανάμεσα στα τρία στάδια καθώς μεταβάλλεται η πιστωτική τους ποιότητα. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι τα στάδια αυτά υπαγορεύουν πώς μια Τράπεζα επιμετρά τις ζημιές απομείωσης της.

Το ΔΠΧΑ 9 ισχύει για όλες τις εταιρείες. Ωστόσο, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και άλλες εταιρείες με μεγάλα δανειακά χαρτοφυλάκια είναι αυτές που θα επηρεαστούν περισσότερο από την υιοθέτηση αυτού του νέου λογιστικού προτύπου. Η διοίκηση των εταιρειών αυτών θα πρέπει να καθιερώσει νέα μοντέλα υπολογισμού των προνοιών για απομείωση. Κάτι τέτοιο απαιτεί περίπλοκες αποφάσεις όπως για παράδειγμα, τον ορισμό αθέτησης συμφωνίας, τον ορισμό πιστωτικού κινδύνου και τη διαχείριση των πιστωτικών διευκολύνσεων.

Η αξιολόγηση των επιπτώσεων του νέου προτύπου το συντομότερο δυνατό από την πλευρά των εταιρειών κρίνεται εξαιρετικής σημασίας. Αναμένεται ότι η εφαρμογή του νέου μοντέλου θα εμπεριέχει προκλήσεις και ενδεχομένως να συνεπάγεται και σημαντικές διαφοροποιήσεις στα συστήματα διαχείρισης πιστώσεων. Παρόλα αυτά όμως είναι εμφανές ότι η προετοιμασία για υιοθέτηση του νέου προτύπου θα βοηθήσει στην καλύτερη οργάνωση των εταιρειών για τις χορηγήσεις αλλά και στη δημιουργία των απαραίτητων εσωτερικών μηχανισμών για τη διαχείριση των χορηγήσεων. Τα επόμενα 2 χρόνια κρίνονται άκρως σημαντικά για την σωστή υιοθέτηση του νέου αυτού λογιστικού προτύπου.