Η αλήθεια για το μέλλον της αγοράς ηλεκτρικού ρεύματος

Στην κυπριακή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας παρατηρείται σοβαρό έλλειμμα ανταγωνισμού, τόσο στην παραγωγή, όσο και στην προμήθεια ηλεκτρισμού. Και αυτό δεν οφείλεται ούτε στην έλλειψη επενδύσεων εκ μέρους του ανταγωνισμού, ούτε στην απουσία διάθεσης ανταγωνισμού.

Η κυπριακή αγορά εγκλωβίζει μόνο τις ανεξάρτητες ιδιωτικές εταιρείες ηλεκτρισμού, αλλά διαμορφώνει και συνθήκες ομηρίας για τους ίδιους τους καταναλωτές, νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Όσο μικρότερος ο ανταγωνισμός, τόσο λιγότερες οι διαθέσιμες επιλογές και οι πιθανότητες για χαμηλότερες τιμές και καλύτερες υπηρεσίες.

Η σαρωτική πίεση της ενοποιούμενης, με ταχύτατους πλέον ρυθμούς, ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας πιστεύω ότι θα παρακάμψει τις θεσμικές και δομικές στρεβλώσεις και τα πολυάριθμα εμπόδια που σκόπιμα και διαρκώς παρεμβάλλονται. 

Η πραγματική στήριξη οποιασδήποτε μεταρρύθμισης από την κοινωνία προϋποθέτει τη σωστή ενημέρωση όλων μας για τον θετικό αντίκτυπο που αυτή αναμένεται να επιφέρει στις ζωές μας. Αποτελεί βαθιά πεποίθησή μου πως πρώτα οφείλει κανείς να εξηγήσει δημόσια ποια θα είναι η υπεραξία που θα δημιουργήσει μια μεταρρύθμιση, προτού απαιτήσει από την κοινή γνώμη να «αγκαλιάσει» και να υποστηρίξει την υλοποίησή της.

Σε ένα μονοπωλιακό οικονομικό περιβάλλον δραστηριοποιείται συνήθως ένας μεγάλος πάροχος με δεσπόζουσα θέση στην αγορά. Σε μία τέτοια περίπτωση ο ανταγωνισμός είναι πρακτικά ανύπαρκτος, καθώς το σύνολο των καταναλωτών εξυπηρετείται από τον «Μεγάλο Πάροχο». Ο τελευταίος διαθέτει μόνο έναν τρόπο προκειμένου να μεγιστοποιεί κάθε φορά το περιθώριο κέρδους του και αυτός είναι το να πουλά ακριβά την ενέργεια στον καταναλωτή. Ο καταναλωτής, χωρίς εναλλακτικές επιλογές, πληρώνει δίχως δεύτερη σκέψη τη ζητηθείσα τιμή.

Σε μια απελευθερωμένη αγορά αυξάνονται παράλληλα και οι επιλογές του καταναλωτή. Για παράδειγμα, έχει τη δυνατότητα να προμηθεύεται ενέργεια από περισσότερους του ενός προμηθευτές με όρους ευελιξίας και διαφορετικής τιμολόγησης, ή ακόμα να αποθηκεύει ποσότητες σε περιόδους χαμηλών ή υψηλών τιμών αντίστοιχα από μονάδες αποθήκευσης που χρησιμοποιεί.

Η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας αποτελεί ευρωπαϊκή νομοθεσία. Δεν μπορεί μια εταιρεία, όπως είναι η ΑΗΚ, να έχει το 100% της αγοράς. Αυτό πρέπει να αλλάξει αλλά να γίνει μεθοδικά και σταδιακά. Αυτή η μετάβαση όμως ενέχει κινδύνους για τους βασικούς παίκτες, που πρέπει να τύχουν προσεκτικών χειρισμών. Αυτά έχουν συμβεί σε όλες τις χώρες. Γιατί η Κύπρος να αποτελέσει την εξαίρεση; Έτσι δουλεύουν οι αγορές. Αν δουλέψουν καλά, υπάρχει ανταγωνισμός, οι τιμές πέφτουν και παρέχονται καλύτερες υπηρεσίες. Η μετάβαση σε μια ανταγωνιστική δομή πρέπει να υλοποιηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε η ΑΗΚ να παραμείνει οικονομικά υγιής. Είναι πολύ σημαντικό να παραμείνει οικονομικά υγιής ο βασικός παίκτης, διαφορετικά θα υποστεί τις συνέπειες ολόκληρη η ενεργειακή αγορά.

Όλες αυτές οι προκλήσεις απαιτούν όμως ένα κατανοητό και ευσύνοπτο νομικό πλαίσιο, το οποίο να οριοθετεί με σαφήνεια τις ρυθμίσεις που αφορούν σε κάθε τομέα της αγοράς ενέργειας, καθώς και τον ρόλο όλων των ενεργειακών παικτών, όπως των ενεργειακών παραγωγών, των διαχειριστών συστημάτων και δικτύων, των προμηθευτών, των εμπόρων αλλά και των καταναλωτών.

Επομένως, η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας επιτυγχάνει ταυτόχρονα δύο θεμελιώδεις στόχους. Πρώτον, γεννά εναλλακτικές για τους συμμετέχοντες στην αγορά, συμπιέζοντας τα τιμολόγια και το κόστος ενέργειας. Δεύτερον, ανταμείβει αυτούς που υιοθετούν σύγχρονες εμπορικές πρακτικές και επενδύουν στη διαρκή βελτιστοποίηση της στρατηγικής τους.

Πρόκειται για τη δημιουργία κατάλληλων μηχανισμών που θα αμείβουν τις μονάδες παραγωγής ρεύματος για το κόστος που δαπανούν, προκειμένου να κρατούν σε ισορροπία το σύστημα ηλεκτρισμού και φυσικά για να μην υπάρξουν τα φαινόμενα των μπλακ άουτ.