Γιατί η Κύπρος δεν είναι Παναμάς

Οι ασκοί του Αιόλου άνοιξαν στον Παναμά. Η διαρροή των εγγράφων της δικηγορικής εταιρείας Mossack Fonseca χαρακτηρίστηκε ως η μεγαλύτερη αποκάλυψη οικονομικών σκανδάλων στην ιστορία, «καίγοντας» πολιτικούς ηγέτες, διάσημους και δημοφιλείς αθλητές παγκοσμίως. Καλοθελητές προσπάθησαν να βάλουν στο μάτι του κυκλώνα και την Κύπρο, παρόλο που η έκθεση της χώρας μας, σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ), είναι ελάχιστη μπροστά στην έκθεση «αξιόπιστων» χωρών, όπως το Χονγκ Κονγκ, που θεωρείται μια από τις βασικές χώρες παροχής διοικητικών υπηρεσιών για διεθνείς εταιρείες και άτομα με μεγάλες περιουσίες (high net worth individuals), η Βρετανία, το Λουξεμβούργο, η Σιγκαπούρη και άλλες.

Η διαρροή των Panama Papers έκτασης 1,5 εκατ. σελίδων περιλαμβάνει πολιτικούς και άλλους διάσημους από 55 χώρες που φέρεται να ενέγραφαν offshore μέσω της παναμέζικης Mossack Fonseca. Σύμφωνα με πίνακες που έχουν δημοσιευτεί, η χώρα με τις περισσότερες υπεράκτιες εταιρείες εγγεγραμμένες από τη Mossack Fonseca αυτή τη στιγμή είναι η Ελβετία (38.433), ενώ στην Κύπρο εμφανίζονται 3.636 εταιρείες.

Η ΑΝΘΙΣΗ ΤΩΝ OFFSHORE
Πώς όμως αναπτύχθηκε ο κλάδος των υπεράκτιων (offshore) εταιρειών στην Κύπρο; Τι εστί offshore και γιατί ο όρος δεν είναι δόκιμος πλέον για την Κύπρο, η οποία δεν συγκαταλέγεται στους φορολογικούς παραδείσους αμφιβόλου κύρους;

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Περί τα τέλη της δεκαετίας του ’70 και τις αρχές του ’80, κάποιοι πρωτοπόροι στον τομέα των υπηρεσιών, δικηγόροι και λογιστές, έπεισαν την κυπριακή κυβέρνηση να προσελκύσουμε ένα κομμάτι της παγκόσμιας βιομηχανίας των offshore. Η οργανωμένη προσπάθεια κατέστησε την Κύπρο έναν ελκυστικό φορολογικό προορισμό, προσελκύοντας σημαντικό αριθμό υπεράκτιων εταιρειών. Οι ξένοι που είχαν τότε τις εταιρείες τους στη χώρα μας πλήρωναν εταιρικό φόρο 4,25%, κάτι που αποδείχτηκε πολύ προσοδοφόρο. Εκεί χτίστηκε όλη η μετέπειτα βιομηχανία των υπηρεσιών στην Κύπρο. Οι πρώτοι «πελάτες» της Κύπρου ήταν Λιβανέζοι, οι οποίοι ήθελαν να φύγουν από την εμπόλεμη ζώνη και έγραφαν τις εταιρείες τους στο νησί μας. Μετά την πτώση του σοβιετικού καθεστώτος, ήρθαν και οι πρώτοι πελάτες από τη Ρωσία, αφού η αστάθεια στη χώρα τους τούς ώθησε στην αναζήτηση ενός ασφαλέστερου προορισμού για τα χρήματά τους.

ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΝΟΜΕΣ ΟΙ OFFSHORE;
Σε αυτό το σημείο πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η χρήση εταιρειών offshore δεν είναι παράνομη. Πρόκειται για νόμιμη δραστηριότητα, ιδιαίτερα για επιχειρήσεις και επιχειρηματίες με διεθνείς δραστηριότητες. Στόχος των εταιρειών αυτών είναι να μεγιστοποιήσουν το φορολογικό όφελος στα πλαίσια της νομιμότητας. Άλλοι πάλι χρησιμοποιούν offshore για να προστατέψουν τα περιουσιακά τους στοιχεία σε πολιτικά ασταθείς χώρες ή για λογούς κληρονομιάς.

Κατά συνέπεια, η πλειοψηφία των χρημάτων που ήρθαν στην Κύπρο προερχόταν από καθ’ όλα νόμιμες δραστηριότητες. Όπως αναφέρει και η ICIJ, οι περισσότερες από τις υπηρεσίες που παρέχονται από τη βιομηχανία offshore είναι νόμιμες, εάν χρησιμοποιούνται από νομοταγείς πολίτες. Το πρόβλημα δημιουργείται μόνο αν οι τράπεζες, οι δικηγορικές εταιρείες και άλλοι «offshore παίκτες» δεν ακολουθούν τις νόμιμες διαδικασίες που έχουν σχεδιαστεί για να διασφαλίζουν ότι οι πελάτες δεν εμπλέκονται σε εγκληματικές δραστηριότητες, φοροδιαφυγή και πολιτική διαφθορά, εξού και η εμπλοκή πολιτικών είναι ύποπτη.

ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΙΣ OFFSHORE
Παράνομες μπορεί να μην είναι, ωστόσο αποτελούν μεγάλο πονοκέφαλο για μεγάλους παίκτες της παγκόσμιας οικονομικής σκακιέρας. Ενώ το δημόσιο χρέος στις δυτικές χώρες φτάνει σε θεόρατα επίπεδα, στους φορολογικούς παραδείσους «αναπαύονται» περίπου $7,6 τρισ. Ταυτόχρονα, η δράση των τρομοκρατών, που τροφοδοτείται από το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος, ανάγκασε τις μεγάλες δυνάμεις να κηρύξουν πόλεμο στα υπεράκτια κέντρα παγκοσμίως, επιβάλλοντας αυστηρότατους κανονισμούς. Το 2010 στις ΗΠΑ ψηφίστηκε νόμος για τη φορολογική συμμόρφωση των λογαριασμών στο εξωτερικό (Fatca), ο οποίος απαιτεί από τις χρηματοπιστωτικές εταιρείες να αποκαλύπτουν στις φορολογικές αρχές τους λογαριασμούς Αμερικανών πολιτών στο εξωτερικό. Τα ίδια βήματα ακολούθησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά και ο ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης). Συνολικά 97 χώρες συμφωνήσαν το 2014 να επιβάλουν νέους κανόνες δημοσιοποίησης τραπεζικών λογαριασμών, καταπιστευμάτων και άλλων επενδύσεων που γίνονται από διεθνείς πελάτες χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

ΜΕΤΡΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Το ίδιο μονοπάτι ακολούθησε και η Κύπρος, φροντίζοντας να γίνει ένα fully compliant centre (πλήρως συμβατό κέντρο) παροχής υπηρεσιών. Η διαδρομή όμως δεν ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια.
-    Η φορολογική μεταρρύθμιση του 2002 κατάργησε τον ευνοϊκό φορολογικό συντελεστή για τις τότε υπεράκτιες εταιρείες. Έκτοτε όλες οι εταιρείες φορολογούνται με τον ίδιο συντελεστή (12,5%).
-    Πλέον, δεν υπάρχουν υπεράκτιες εταιρείες στην Κύπρο. Όλες ιδρύονται σύμφωνα με τον Περί Εταιρειών Νόμο και έχουν τις ίδιες υποχρεώσεις, είτε οι μέτοχοί τους είναι ημεδαποί είτε αλλοδαποί. Με βάση τις πρόνοιες του νόμου, οι διευθυντές των εταιρειών, ανεξάρτητα από την εθνικότητα ή άλλη ιδιότητά τους, έχουν ποινική ευθύνη.
-    Η Κύπρος εφαρμόζει τη νομοθεσία για την καταπολέμηση του ξεπλύματος παράνομου χρήματος εδώ και χρόνια, ενώ η υφιστάμενη νομοθεσία είναι εναρμονισμένη με την 3η Οδηγία της Ε.Ε. για το ξέπλυμα.
-    Από το 2012 τέθηκε σε ισχύ ο νόμος Περί Ρύθμισης των Επιχειρήσεων Παροχής Διοικητικών Υπηρεσιών. Έκτοτε, η παροχή διοικητικών υπηρεσιών είναι ρυθμισμένο επάγγελμα και οι επαγγελματίες αδειοδοτούνται και εποπτεύονται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, τον ΣΕΛΚ και τον Δικηγορικό Σύλλογο.
-    Οι πάροχοι υπηρεσιών επιβάλλεται όπως εφαρμόζουν διαδικασίες για να γνωρίσουν τον πελάτη τους (KYC) και μέτρα δέουσας επιμέλειας (Due Diligence) ανάλογα με τον βαθμό κινδύνου κάθε πελάτη. Οφείλουν να γνωρίζουν την πηγή των κεφαλαίων του πελάτη τους, τι θα πράξει με την εταιρεία που θα δημιουργήσει, με ποια τράπεζα συνεργαζόταν στο παρελθόν κ.ά.
-    Κάθε πάροχος διοικητικών υπηρεσιών οφείλει να γνωρίζει και να κατέχει την τεκμηρίωση για τους πραγματικούς δικαιούχους του κάθε πελάτη τους. Η πληροφορία είναι εμπιστευτική, εκτός αν ζητηθεί από τις αρμόδιες αρχές.
-    Κάθε πάροχος οφείλει να διορίσει λειτουργό συμμόρφωσης, ο οποίος έχει την ευθύνη της παρακολούθησης των εσωτερικών διαδικασιών του παρόχου, αλλά και να υποβάλει στη ΜΟΚΑΣ υποψίες για τυχόν παράνομες συναλλαγές πελατών του.
-    Από το 2013 η εποπτεία έγινε ακόμα πιο αυστηρή. Μάλιστα, με πρόσφατη τροποποιητική οδηγία της Κεντρικής Τράπεζας, οι τράπεζες θα πρέπει να γνωρίζουν προσωπικά τους πραγματικούς δικαιούχους των πελατών τους πριν τους ανοίξουν ένα λογαριασμό.
-    Το 2013 το κυπριακό σύστημα πέρασε με επιτυχία την αξιολόγηση του Moneyval, της ιταλικής Deloitte και του Financial Action Task Force.
-    Οι διαδικασίες του Εφόρου Εταιρειών και του Τμήματος Φορολογίας έχουν ενισχυθεί για τη συμμόρφωση των εταιρειών στην υποβολή στοιχείων που απαιτεί η νομοθεσία.
-    Από το 2016 η Κύπρος είναι ενεργό μέλος του Common Reporting Standard (CRS) του ΟΟΣΑ, για την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των φορολογικών αρχών των χωρών που συμμετέχουν.

ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ
Σήμερα, σοβαρές εταιρείες από όλο τον κόσμο επιλέγουν την Κύπρο όχι μόνο για το ελκυστικό φορολογικό της καθεστώς, αλλά και γιατί εδώ βρίσκουν ποιοτικές και εξειδικευμένες υπηρεσίες, καθώς και εξυπηρέτηση από ορισμένους από τους καλύτερους επαγγελματίες του κόσμου σε πολύ καλύτερες τιμές. Στόχος είναι και πρέπει να είναι η προσέλκυση όχι ενός τεράστιου αριθμού υπεράκτιων εταιρειών-βιτρινών, αλλά λίγων και καλών εταιρειών με ουσία και βάση στην Κύπρο.

«Η Κύπρος από το 2004 ακολουθεί τις ευρωπαϊκές οδηγίες όπως όλες οι άλλες χώρες. Δεν έχουμε ενώπιόν μας κάποια καταγγελία, όμως αν προκύψει ότι κάποια ή κάποιες από τις εταιρείες που αναφέρονται στα δημοσιεύματα έχουν εγγραφεί από εποπτευόμενες εταιρείες της Επιτροπής ή είναι πελάτες δικών μας εταιρειών, θα προβούμε σε έρευνες και θα επιβάλουμε ανάλογες κυρώσεις σε όποιες δεν έχουν συμμορφωθεί με τον νόμο που αφορά το ξέπλυμα χρήματος», Δήμητρα Καλογήρου, πρόεδρος Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς.

«Η Κύπρος δεν αποτελεί ούτε φορολογικό παράδεισο ούτε λιμάνι για υπεράκτιες εταιρείες. Η δραστηριότητα στον τομέα της παροχής υπηρεσιών σε διεθνείς επιχειρήσεις γίνεται μέσα από ένα αυστηρό νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο. Πιστεύω πως τα Panama Papers δεν στιγματίζουν την Κύπρο αρνητικά, αλλά φανερώνουν τις αδυναμίες άλλων ανταγωνιστικών μας χωρών. Αυτό μπορεί ενδεχομένως να αποτελέσει ευκαιρία για προσέλκυση νέων επενδύσεων και διεθνών επιχειρήσεων για να διεξάγουν τις εργασίες τους σε ένα σταθερό, αξιόπιστο, εποπτευόμενο και επαγγελματικό περιβάλλον, εφόσον διατηρήσουμε υψηλά επίπεδα εργασίας και συμμόρφωσης», Κυριάκος Ιορδάνου, γενικός διευθυντής Συνδέσμου Εγκεκριμένων Λογιστών.

«Οι δικηγόροι - μέλη μας είναι υποχρεωμένοι να πραγματοποιούν αυστηρούς ελέγχους προτού εγγράψουν μια εταιρεία. Πρέπει να γνωρίζουν τον πελάτη τους και από πού προέρχονται τα χρήματα, με ποια τράπεζα συνεργαζόταν στο παρελθόν, αν έχει λευκό ποινικό μητρώο κ.ά. Μετά από διαβουλεύσεις με την Τρόικα, δημιουργήσαμε ειδική ομάδα, η οποία συστηματικά επιθεωρεί τους δικηγόρους. Αν εντοπίσουν προβλήματα, γίνονται συστάσεις, και σε δεύτερη επιθεώρηση, αν δεν επέλθει συμμόρφωση, προβαίνουμε σε κατηγορητήριο με την επιβολή αυστηρών ποινών, μέχρι και τη διαγραφή της εταιρείας», Δώρος Ιωαννίδης, πρόεδρος Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου.

«Η Κύπρος δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται ως φορολογικός παράδεισος. Αυτό που έχει σημασία είναι να βελτιώσουμε την εικόνα μας και δεν βοηθά όταν κακολογούμε οι ίδιοι τη χώρα μας. Δεν είναι παράνομο κάποιος να μη θέλει να φαίνεται πίσω από μια εταιρεία. Μπορεί να υπάρχει το ρίσκο μιας απαγωγής ή να μη θέλει να μάθει ο ανταγωνισμός την εμπλοκή του σε ένα project. Το σημαντικό είναι να εξακριβώνουμε πώς απέκτησε τα χρήματα που θέλει να φέρει στη χώρα μας», Γιώργος Σαββίδης, πρόεδρος Cyprus Fiduciary Association.

«Η Κύπρος ως μέλος της Ε.Ε. υιοθέτησε ένα φορολογικό σύστημα πλήρως συμβατό και εναρμονισμένο με το ευρωπαϊκό κεκτημένο, χωρίς μέτρα τα οποία να αποτελούν επιζήμιο φορολογικό ανταγωνισμό. Η χώρα μας υποστηρίζει τις προσπάθειες για βελτίωση της φορολογικής διαφάνειας που γίνονται σε επίπεδο ΟΟΣΑ, G20 και Ε.Ε. Συμμετέχει ενεργά στην ανταλλαγή πληροφοριών (εισοδημάτων, τραπεζικών λογαριασμών, φορολογικών γνωματεύσεων κ.ά.) μεταξύ των φορολογικών αρχών των κρατών-μελών της Ε.Ε. και άλλων κρατών, είτε στα πλαίσια υιοθέτησης των σχετικών ευρωπαϊκών οδηγιών, είτε μέσω των συμφωνιών για την αποφυγή διπλής φορολογίας ή άλλων διεθνών συμβάσεων που συνομολογεί», Ευγένιος Ευγενίου, CEO PwC.

«Ουδέποτε η Κύπρος αποτελούσε φορολογικό παράδεισο με την έννοια που αποδίδεται σε χώρες όπως ο Παναμάς. Όταν ξεκίνησε η βιομηχανία των υπηρεσιών στην Κύπρο, υιοθετήθηκε χαμηλός φορολογικός συντελεστής με την υποχρέωση για έλεγχο και διαφάνεια. Μετά την ένταξη στην Ε.Ε. βελτιωθήκαμε σε όλα τα σημεία, ειδικά στην πρόληψη για αποφυγή διακίνησης βρόμικου χρήματος και στην ανταλλαγή πληροφοριών με άλλες χώρες. Σήμερα δεν έχουμε τίποτα να ζηλέψουμε από άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε. σε θέματα που άπτονται διαδικασιών για να γνωρίζει είτε ένας επαγγελματίας είτε μια τράπεζα ποιος είναι ο πελάτης τους και την προέλευση των χρημάτων που κατέχει», Χρίστης Χριστοφόρου, CEO Deloitte.