Δέκα απαντήσεις για την έξοδο από το Μνημόνιο

Η Κύπρος βαδίζει στην οδό εξόδου από το Μνημόνιο, την ώρα που οι μεταρρυθμίσεις, τα προβλήματα και οι προκλήσεις για τη χώρα παραμένουν. Το InBusinessNews απαντά σε δέκα βασικά ερωτήματα που εγείρονται αναφορικά με την έξοδο της Κύπρου από το πρόγραμμα στήριξης, τα χρήματα που η τρόικα δάνεισε στη χώρα, πότε αποπληρώνονται αλλά και πως η Κύπρος θα αποφύγει νέες οικονομικές περιπέτειες και κυρίως ένα νέο Μνημόνιο.

1. Τι σημαίνει η έξοδος από το Μνημόνιο;
Η ολοκλήρωση του προγράμματος στήριξης ή αλλιώς του Μνημονίου που η χώρα συνομολόγησε με την τρόικα σημαίνει ότι η Κύπρος έλαβε τα χρήματα που ήταν που ήταν προγραμματισμένα βάσει της συμφωνίας και πλέον καλείται με τις δικές της δυνάμεις να εξασφαλίσει τα αναγκαία κεφάλαια για κάλυψη του κρατικού προϋπολογισμού. Την ίδια ώρα η Κύπρος αποκτά σαφώς μεγαλύτερη ευελιξία κινήσεων σε σχέση με τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, δηλαδή του κρατικού μισθολογίου, των κοινωνικών παροχών, της φορλογικής πολιτικής και βεβαίως των δαπανών ανάπτυξης.

2. Πόσα χρήματα δάνεισε η τρόικα στην Κύπρο;
Αν και η αρχική συμφωνία το 2013 αναφερόταν σε δάνειο της τάξης των €10 δισ. τελικώς η χώρα άντλησε ποσό ύψους €7,3 δισ. και για την ακρίβεια τα χρήματα που έλαβε η χώρα είναι €7.249.739.691. Τα περισσότερα από αυτά δόθηκαν από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) και πιο συγκεκριμένα €6,6 δισ. Τα υπόλοιπα χρήματα χορηγήθηκαν από το ΔΝΤ.

3. Πότε θα αποπληρωθούν τα δισεκατομμύρια;
Ο μεγαλύτερος όγκος του δανείου από την τρόικα και δη του ESM ωριμάζει την εξαετία 2025-2031, ενώ σημειώνεται ότι τα χρήματα από το ΔΝΤ έχουν πιο βραχύ ορίζοντα ωρίμανσης, με τον χρόνο αποπληρωμής να είναι στα δέκα χρόνια. Δηλαδή τα χρήματα προς το ΔΝΤ πρέπει να αποπληρωθούν από το 2023 μέχρι το 2025.

4. Τι σημαίνει έξοδος στις αγορές;
Όπως ήδη έχει κάνει η Κυπριακή Δημοκρατία, ακόμη και εντός Μνημονίου, έτσι και φέτος όπως προγραμματίζεται η χώρα θα βγει στις αγορές με εκδόσεις ομολόγων, προς κάλυψη των κενών στον κρατικό προϋπολογισμό. Η έξοδος στις αγορές σημαίνει έκδοση ομολόγων της Δημοκρατίας προς άντληση χρημάτων. Το επιτόκιο καθορίζεται από τις αξιολογήσεις που απεικονίζουν την πιστοληπτική ικανότητα της Κύπρου και το spread, δηλαδή τη διαφορά απόδοσης του κυπριακού ομολόγου με το αντίστοιχο γερμανικό, το οποίο αποτελεί τη βάση για τις ευρωπαϊκές αγορές.

5. Τι σημαίνει η Κύπρος είναι ακόμη σε μη πιστοληπτική κλίμακα;
Ενώ οι αξιολογήσεις των τριών μεγαλύτερων, διεθνών οίκων αξιολόγησης (Standard & Poor’s, Moody’s και Fitch Ratings) θέτουν την πιστοληπτική ικανότητα της Κύπρου σε κατηγορία junk, η χώρα ουσιαστικά είναι σε θέση για έκδοση ομολόγου αλλά με σαφώς υψηλότερα επιτόκια από άλλες χώρες με καλύτερες αξιολογήσεις. Η σταδιακή ομαλοποίηση των οικονομικών δεδομένων εντός συνόρων συνεπάγεται και καλύτερες αξιολογήσεις από τους διεθνείς οίκους, οπότε και φθηνότερο δανεισμό. Υπενθυμίζεται ότι η χώρα τέθηκε εκτός αγορών, λόγω αρνητικών αξιολογήσεων από τον Μάιο του 2011.

6. Τι σημαίνει για τους φορολογούμενους και τους εργαζόμενους η έξοδος από το Μνημόνιο;
Επί της ουσίας η έξοδος από το Μνημόνιο δεν συνεπάγεται αύξησης μισθών, ωφελημάτων ή κοινωνικών παροχών. Αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι πλέον η χώρα μπορεί μόνη να χαράσσει πολιτική δίχως την έγνοια εγκρίσεων από την τρόικα, με την ασφυκτική διαδικασία των αξιολογήσεων του προγράμματος και της αποδέσμευσης δόσεων. Παρόλα αυτά, τόσο ο υπουργός Οικονομικών όσο και ο ΔΗΣΥ έχουν πολλές φορές εκφράσει τη θέση ότι δεν θα προκύψει οικονομικός εκτροχιασμός και χαλάρωση λόγω της εξόδου από το Μνημόνιο.

7. Τώρα η χώρα μπορεί να δαπανεί όσα θέλει, για όποιον σκοπό θέλει και όποτε θέλει;
Η έξοδος από το Μνημόνιο δίνει μεγαλύτερη ευελιξία ή ελευθερία για χάραξη εσωτερικής πολιτικής επί οικονομικών θεμάτων, ωστόσο, δεν σημαίνει Πλήρη αυτονομία επί των κρατικών δαπανών. Η οικονομική κρίση που κτύπησε όλη την Ευρώπη έχει οδηγήσει σε πιο αυστηρές εποπτικές διαδικασίες, τόσο για κατάρτιση ισοσκελισμένων προϋπολογισμών όσο και για τις προειδοποιήσεις και τις κυρώσεις ότι μια χώρα παρεκκλίνει από το πλαίσιο των υγειών δεικτών. Την ίδια ώρα η πολιτική καθορίζεται και από όσα έχουν προηγηθεί σε μια οικονομία κάτι που αφορά και στην Κύπρο, αφού έχει έντονα δημιουργηθεί η πεποίθηση ότι η μεγάλη πιστωτική επέκταση, οι αλόγιστες δαπάνες και οι αστόχευτες κοινωνικές παροχές αποτελούν μέρη του προβλήματος της χώρας. Θα είναι καθοριστικής σημασίας ο καταρτισμός προϋπολογισμών που θα επιτυγχάνουν ισοζυγισμένη κατανομή κεφαλαίων για λειτουργία του δημοσίου, κοινωνικών παροχών και δαπανών για αναπτυξιακά έργα.

8. Τι κέρδισε η Κύπρος από το Μνημόνιο;
Η Κύπρος αποτάθηκε στον μηχανισμό στήριξης το 2012, όταν ήταν αποκλεισμένη από τις αγορές, το ρωσικό δάνειο των €2,5 δισ. είχε εξαντληθεί και οι δύο μεγάλες τράπεζες του τόπου (Κύπρου και Λαϊκή) απέτυχαν να εξασφαλίσουν νέα κεφάλαια για αντιστάθμιση των ισχυρών απωλειών από το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων (PSI). Η τρόικα έδωσε στη χώρα χαμηλότοκο δανεισμό, σε μια περίοδο που δεν μπορούσε να αντλήσει κεφάλαια από τις αγορές για κάλυψη των εσωτερικών της αναγκών αλλά και για ληξιπρόθεσμες οφειλές. Παράλληλα, καταρτίστηκε ένα φιλόδοξο πλάνο διαρθρωτικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων για περιορισμό του κόστους λειτουργίας του κράτους, αύξησης της παραγωγικότητας, ενίσχυσης των κρατικών εσόδων και προσέλκυσης ξένων επενδύσεων.

Το άλλο βασικό σκέλος του Μνημονίου αφορούσε τον τραπεζικό τομέα, για τον οποίο εφαρμόστηκε η επώδυνη λύση του κουρέματος, του λουκέτου στη Λαϊκή και που βεβαίως δημιούργησε προβλήματα σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, οδήγησε οικονομική καταστροφή πολίτες και επιχειρήσεις και έβαλε τη χώρα σε μια μακρά περίοδο αστάθειας, ανησυχίας και αβεβαιότητας. Στην πορεία πάντως, η ενιαία εποπτεία, οι νομοθετικές ρυθμίσεις και η θέσπιση διαδικασιών για αποφυγή νέων περιπετειών ή και χειρισμού όσων περιπτώσεων φτάσουν σε οριακό σημείο, αποτελούν βήματα προς τα εμπρός αναφορικά με τον τραπεζικό κλάδο σε τοπικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

9. Τι δεν έκανε η χώρα εντός Μνημονίου;
Πολλά και σημαντικά μέρη του Μνημονίου έμειναν εκτός προγράμματος, ενώ οι θετικές δημοσιονομικές επιδόσεις χαλάρωσαν τις απαιτήσεις της τρόικας από την Κύπρο. Ο εκσυγχρονισμός και η μεταρρύθμιση του δημοσίου για αύξηση της παραγωγικότητας, εξυπηρέτηση των πολιτών, των επιχειρήσεων και των ξένων επενδυτών αποτελούν κινήσεις που σήμερα η κυβέρνηση επιδιώκει να εφαρμόσει. Παράλληλα, οι ιδιωτικοποιήσεις που θα βοηθούσαν το κράτος να αντλήσει κεφάλαια, να προσελκύσει ξένους επενδυτές αλλά και να ενισχύσει τον ανταγωνισμό, επίσης έμειναν στη λίστα με τα ανεκπλήρωτα προαπαιτούμενα. Το ΓεΣΥ αποτελεί ακόμη ένα μεγάλο πλάνο που δεν προχώρησε, παρόλο που ήταν μνημονιακή για την Κύπρο υποχρέωση, ενώ ακόμη και σήμερα οι ενδείξεις για εφαρμογή ενός πλήρους σχεδίου υγείας είναι αρνητικές.

10. Πότε και γιατί η Κύπρος μπήκε σε πρόγραμμα στήριξης;
Ο συνδυασμός των αρνητικών δημόσιων οικονομικών με την αποτυχία των κυπριακών τραπεζών να ενισχύσουν τα κεφάλαιά τους οδήγησαν την Κύπρο και δη την κυβέρνηση Χριστόφια στο να ζητήσουν βοήθεια από την τρόικα. Έπειτα από πολύμηνες επαφές και αφού η κυβέρνηση Χριστόφια απέφυγε όσο μπορούσε να υπογράψει συμφωνία με τους δανειστές, η νέα –το 2013- κυβέρνηση Αναστασιάδη προχώρησε στη σύναψη του Μνημονίου με τους δανειστές. Από τον Μάρτιο του 2013 μέχρι σήμερα η χώρα έλαβε δέκα, συνολικά δόσεις, έπειτα από αντίστοιχες αξιολογήσει του κυπριακού προγράμματος με πιο πρόσφατη τη δόση των €126,3 εκατ.  από το ΔΝΤ. Η εν λόγω δόση ήταν η μοναδική εντός του 2016, ενώ δόση της τάξης των €250 εκατ. χάθηκε λόγω μη προώθησης του διαχωρισμού της Cyta, ως μέρους της ευρύτερης διαδικασίας αποκρατικοποίησης του οργανισμού.