Πώς το Ιράν επηρεάζει την παγκόσμια αγορά ενέργειας

Το 2006 οι ΗΠΑ, τα Ηνωμένα Έθνη και η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισαν να επιβάλουν κυρώσεις στο Ιράν ως αντίποινα στο πυρηνικό πρόγραμμα που ανέπτυσσε η Τεχεράνη. Πέρα από τους περιορισμούς στο τραπεζικό σύστημα περιορισμοί εφαρμόσθηκαν και στο εμπόριο πετρελαίου του Ιράν, μιας χώρας μέλους του OPEC. Από τότε μέχρι και σήμερα το Ιράν δεν είχε σημαντικές εξαγωγές πετρελαίου πέρα από την Ασία και κάποιες μικρές ποσότητες σε Ελλάδα και Ιταλία. 

Το 2015, μετά από πολύμηνες διαπραγματεύσεις οι ΗΠΑ ουσιαστικά αφαιρούν τις κύριες κυρώσεις και περιορισμούς στο Ιράν δύνοντας του την δυνατότητα να διενεργεί εμπόριο πετρελαίου και φυσικού αερίου σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Σήμερα, το Ιράν βρίσκεται στην 4η θέση παγκοσμίως όσον αφορά τα αποθέματα πετρελαίου (βλ. Γράφημα 1). Τι αντίκτυπο όμως θα έχει αυτή η κίνηση στις τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου; Ουσιαστικά και πρακτικά είναι δύσκολο κανείς να προβλέψει την αγορά.

Το Ιράν φαίνεται να είναι έτοιμο να προσθέσει μισό εκατομύριο βαρέλια ημερησίως στην παγμόσμια παραγωγή. Με μια τιμή να κυμαίνεται στα $30/βαρέλι και την αγορά να υποφέρει από υπερπροσφορά και την ζήτηση να παραμένει σε χαμηλά επίπεδα ή τουλάχιστον να μην αυξάνεται με τους ρυθμούς που αυξάνεται η προσφορά δεν αναμένεται κάποια απότομη πτώση στην τιμή του αργού πετρελαίου. Αυτό που αναμένεται όμως είναι η παραμονή της τιμής σε χαμηλά επίπεδα για περισσότερο χρόνο διάστημα. Θα διανύσουμε δηλαδή σε μια μεγάλη περίοδο με φτηνό πετρέλαιο. Σε αυτό έρχεται να προστεθεί το γεγονός πως ο OPEC φαίνεται να μην επιθυμεί την μείωση της παραγωγής, τουλάχιστον μέχρι τον Ιούνιου που είναι η επόμενη συνεδρίαση του. 

Επιπρόσθετα το Ιράν έχει την δυνατότητα να συνεχίσει την παραγωγή με αρκετά κέρδη αφού το 80% των αποθεμάτων είναι κερδοφόρα σε μια τιμή από $20 - $40.

Από την άλλη υπάρχει η παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου από σχιστολιθικά πετρώματα στις ΗΠΑ όπου θα ανέμενε κανείς να μειωνόταν λόγω του αυξημένου κόστους παραγωγής. Παρά την ραγδαία πτώση όσο αφορά των αριθμό των ενεργών πλατφορμών η παραγωγή φαίνεται να μην επηρεάζεται. Ο λόγος είναι η δυνατότητα των παραγωγών να μπορούν να αντλούν όλο και μεγαλύτερες ποσότητες από μια ενεργή πλατφόρμα. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και το μηδενικό επιτόκιο δανείων που παραχωρείται σε όλες αυτές τις εταιρείες που τους δίνει την ευκαιρία να παράγουν σε τιμές ψηλότερες από ότι μπορούν να πουλήσουν. Το μεγάλο ερώτημα είναι για πόσο, κάτι που βέβαια κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει.

Αν δούμε όμως την είσοδο του Ιράν έχοντας υπόψιν τα βασικά στοιχεία της αγοράς (προσφορά και ζήτηση) τότε μπορούμε να δούμε πως η τιμή αναμένεται να παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα παρά να μεταβληθεί δραματικά (π.χ $15/βαρέλι).  Έχει δημιουργηθεί μια αγορά όπου η προσφορά έγινε μεγαλύτερη σε σύγκριση με την ζήτηση τους τελευταίους 18 μήνες (βλ. Γράφημα 2) κάτι που έριξε τις τιμές στα $30/βαρέλι. Θα πρέπει λοιπόν να περάσει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα όπου η ζήτηση θα αγγίξει την προσφορά (τέλη 2017) και με την είσοδο του Ιράν τότε αυτό το διάστημα αναμένεται να είναι μεγαλύτερο εν συγκρίσει με την περίπτωση που δεν ήταν παρόν στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη.

Όπως έχει ειπωθεί αρκετές φορές η Κύπρος αναπόφευκτα αναμένεται να επηρεαστεί.  Η κρατική εταιρεία του Ιράν για παράδειγμα παράγει τις μεγαλύτερες ποσότητες φυσικού αερίου στον κόσμο μετά την Gazprom. Αυτές οι ποσότητες λοιπόν τώρα θα είναι και διαθέσιμες για εξαγωγή. Αν και είναι μια απλοϊκή λογική,  στην παγκόσμια αγορά αναμένεται να ενταχθεί ακόμα ένας παίκτης που θα είναι ανταγωνιστής της Κύπρου, το Ιράν.

Η βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου αναμένεται να περάσει μερικούς μήνες ή χρόνια που θα δοκιμάσουν τις αντοχές τόσο αρκετών εταιρειών όσο και  χωρών. Θα ήταν λοιπόν λογικό η Κύπρος να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα επιδεικνύοντας ελαστικότητα όσο αφορά τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Κυπριακή ΑΟΖ τουλάχιστον για αυτό το δύσκολο χρονικό διάστημα.  Έτσι θα προσφέρει σταθερότητα και προσαρμοστικότητα στις διεθνείς εξελίξεις. Παράγοντες αρκετά σημαντικοί για ανταγωνιστεί χώρες με χαμηλότερο κόστος παραγωγής όπως είναι το Ιράν και να καταστεί ουσιαστικός παράγοντας στην παγκόσμια ενεργειακή σκακιέρα.