Έλλειψη ενημέρωσης πολιτών για τη διαχείρηση των οικονομικών τους υποθέσεων

Το πρόβλημα του χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού στην Κύπρο συζήτησαν εκλεκτά μέλη του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της πολιτείας ευρύτερα σε ημερίδα την οποία διοργάνωσε το Τμήμα Εμπορίου, Χρηματοοικονομικών και Ναυτιλίας του ΤΕΠΑΚ σε συνεργασία με το Επιστημονικό Κέντρο «Banking, Risk and Intermediation» του Durham University, την Παρασκευή 4 Νοεμβρίου. 

Το πάνελ αποτελούσαν ο Dennis Philip ακαδημαϊκός από το Durham University, ο ευρωβουλευτής Κώστας Μαυρίδης, ο Διευθυντής Οικονομικής Ανάλυσης και Έρευνας στην Κεντρική Τράπεζα Κύπρου Γιώργος Κυριάκου, ο Γενικός Διευθυντής Συνεργατικής Κεντρικής Τράπεζας Νικόλας Χατζηγιάννης και ο Επιθεωρητής στο Υπ. Παιδείας και Πολιτισμού Κωνσταντίνος Γεωργίου. Τη συζήτηση συντόνιζε ο Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Εμπορίου, Χρηματοοικονομικών και Ναυτιλίας του ΤΕΠΑΚ, Παναγιώτης Ανδρέου.

Σύμφωνα με τον Δρ. Παναγιώτη Ανδρέου, στόχος της ημερίδας ήταν η αντιμετώπιση του χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού ο οποίος συντελεί στην οικονομική κρίση έχοντας τεράστιο κοινωνικό αντίκτυπο.

Ως το "πρόβλημα" καταγράφεται η έλλειψη γνώσης σε ορισμούς όπως επιτόκιο και ανατοκισμός,  πληθωρισμός, διασπορά κινδύνου, μετοχές, αμοιβαία κεφάλαια, ομόλογα, πιστωτικός κίνδυνος, συναλλαγματικός κίνδυνος, προϋπολογισμός. Ως το "αποτέλεσμα" του προβλήματος στην Κύπρο ορίζεται η φούσκα στο ΧΑΚ, ο υπερδανεισμός των νοικοκυριών, δάνεια σε ξένο νόμισμα, εξαπατημένοι επενδυτές αξιογράφων, κουρεμένοι καταθέτες και «κόκκινα» δάνεια.

Χρηματοοικονομικά αναλφάβητοι οι Κύπριοι φοιτητές
Κατά την ημερίδα παρουσιάστηκε από τον Dennis Philip πιλοτική έρευνα για τον χρηματοοικονομικό αναλφαβητισμό στην Κύπρο η οποία πραγματοποιήθηκε από το Durham University σε συνεργασία με το ΤΕΠΑΚ. Στην έρευνα συμμετείχαν 390 Κύπριοι φοιτητές από διάφορα ακαδημαϊκά υπόβαθρα, 18 με 36 ετών, τα επόμενα, δηλαδή, στελέχη των επιχειρήσεων. 

Ένα από τα καλά νέα της έρευνας είναι ότι το 84% των ερωτηθέντων κάνουν προϋπολογισμό των εσόδων - εξόδων τους. Την ίδια ώρα, μόλις το 33% απάντησαν ότι τα λεφτά που μένουν τα αποταμιεύουν. Άξιο προβληματισμού το γεγονός πως μόνο το 22% των ερωτηθέντων απάντησαν σωστά και στις τέσσερις θεματικές ενότητες: επιτόκιο, πληθωρισμός, χρονική αξία του χρήματος και διαφοροποίηση.

Συμπερασματικά το ποσοστό χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού (financial literacy) στην Κύπρο είναι κάτω από τον μέσο όρο αντίστοιχης έρευνας του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.) στην οποία συμμετείχαν 30 χώρες. Στην κορυφή της έρευνας του Ο.Ο.Σ.Α. βρίσκονται η Γαλλία, η Φινλανδία και η Νορβηγία ενώ τις τελευταίες θέσεις καταλαμβάνουν Κροατία, Λευκορωσία και Πολωνία.

Ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός δεν δικαιολογεί τις αποφάσεις του οποιουδήποτε
Ο ευρωβουλευτής Κώστας Μαυρίδης δήλωσε πως ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός, όπως και η απληστία, δεν θεωρείται ατύχημα και δεν μπορεί να διαγράψει τις οποιεσδήποτε ευθύνες έχουν οι οποιοιδήποτε φορείς. «Εάν  οι αποφάσεις λήφθηκαν με επίγνωση είναι πολύ διαφορετικό με το να λήφθηκαν δίχως γνώση, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι οι διάφορες κρίσεις θα μπορούσε να είχαν αποφευχθεί», συμπλήρωσε.

Ο κ. Μαυρίδης αναφέρθηκε στην εποχή όπου το ΧΑΚ ακόμη ευημερούσε και στην απόφαση συγκεκριμένης εισηγμένης τράπεζας να μοιράσει τη μετοχή της στη μέση (split). Σύμφωνα με τον κ. Μαυρίδη το λογικό ήταν η μετοχή να άξιζε τα μισά από ότι ήταν προηγουμένως. Όταν όμως άρχισε η επαναδιαπραγμάτευση της μετοχής στο χρηματιστήριο, βρέθηκε στην ίδια τιμή και λίγο περισσότερο, σημάδι ότι κάτι πήγαινε ή θα πήγαινε στραβά.

Τόνισε ακόμη πως αρκετός κόσμος δεν ξέρει ακόμη τη διαφορά του επιτοκίου και του συνολικού κόστους του δανείου (Συνολικό Ετήσιο Πραγματικό Επιτόκιο - ΣΕΠΕ), το οποίο περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία κόστους του δανείου - συμπεριλαμβανομένων των τόκων και όλων των εξόδων, τις οποίες καλείται να πληρώσει ο καταναλωτής.

Καταλήγοντας, σημείωσε ότι μια από τις αξίες της ΕΕ είναι η έγνοια για τη σωστή ενημέρωση και την προστασία του καταναλωτή. «Υπάρχει νομική προστασία και πρέπει να γνωρίζουμε τα δικαιώματά μας», συμπλήρωσε ο κ. Μαυρίδης.

Η ευθύνη για ενημέρωση βαραίνει την πολιτεία, αρμόδιους φορείς αλλά και τους πολίτες
Καθώς τα χρηματοοικονομικά εργαλεία έχουν γίνει πιο περίπλοκα η επιμόρφωση στον τομέα είναι πλέον αναγκαία, υπέδειξε ο Διευθυντής Οικονομικής Ανάλυσης και Έρευνας της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, Γιώργος Κυριάκου.

«Υπάρχει μεν ευθύνη της πολιτείας για ασφάλεια του εποπτικού πλαισίου και ενημέρωση αλλά έχει και την ευθύνη ο καταναλωτής να ενημερώνεται. Υπάρχει συστηματική έλλειψη ενημέρωσης κατά τη δημιουργία ενός δανείου, μια διαπίστωση και του Χρηματοοικονομικού Επιτρόπου ο οποίος έχει αρκετά μεγάλη εμπειρία στην αναδιάρθρωση δανείων», ανέφερε ο κ. Κυριάκου.

Ακόμη τόνισε πως οι οικονομικές κρίσεις δεν αποτελούν προϊόν χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού, όμως σίγουρα αύξησε τις συνέπειές τους στην κοινωνία.

Ο χρημ/κός αναλφαβητισμός αγγίζει πελάτες αλλά και εργαζομένους στον χρημ/κό τομέα
Χρηματοοικονομικό αναλφαβητισμό στους πελάτες των Τραπεζικών Ιδρυμάτων (Τ.Ι.) αλλά και στους ίδιους τους εργαζομένους των οργανισμών παροχής χρηματοοικονομικών και τραπεζικών υπηρεσιών παρατηρεί ο Γενικός Διευθυντής της Συνεργατικής Κεντρικής Τράπεζας (ΣΚΤ), Νικόλας Χατζηγιάννης.

Ακόμη τόνισε πως: «Δεν είναι πλέον επιτρεπτή η έλλειψη γνώσης ή ακόμη και η μη αναζήτηση γνώσης από τους πολίτες. Θέλουμε και χρειαζόμαστε πελάτες που να μπορούν να λάβουν αποφάσεις για τα προσωπικά τους οικονομικά θέματα (αποταμιευτικές αποφάσεις,  επενδυτικές αποφάσεις) και να διαχειρίζονται συνετά τον προσωπικό τους πλούτο».  

Στόχος του Υπ. Παιδείας η ενσωμάτωση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στα σχολεία
«Στην Ευρώπη έχουν μάθει να φυλάνε σε δύο κουμπαράδες. Έναν για τον κουμπαρά που σπάνε σε κάποια μεγάλη ανάγκη και έναν στην τράπεζα τον οποίο δεν αγγίζουν. Στην Κύπρο έχουμε μάθει μόνο σε έναν για όλες τις ανάγκες», δήλωσε ο Επιθεωρητής στο Υπ. Παιδείας και Πολιτισμού, Κωνσταντίνος Γεωργίου.

Ο κ. Γεωργίου σημείωσε πως είναι ανάγκη πρώτα να επανακτηθεί η ανταγωνιστικότητα, η καινοτομία και η επιχειρηματικότητα. «Προσπάθεια του Υπουργείου είναι η εκμάθηση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στα σχολεία και όχι της αύξησης του κέρδους», τόνισε. 

Σύμφωνα με τον κ. Γεωργίου, η κυπριακή κουλτούρα στέκεται εμπόδιο στην ανάπτυξη της οικονομίας. «Είναι καλό να αποτυγχάνουν οι νέοι και να το αποδέχεται η κοινωνία καθώς εν τέλει θα οδηγήσει στην επιτυχία», υπέδειξε.

Κλείνοντας την παρουσίασή του, ο κ. Γεωργίου σημείωσε πως έχοντας την απαραίτητη γνώση μπορεί ο καταναλωτής να αγοράζει προϊόντα σε χαμηλότερο κόστος αλλά και να εξασφαλίζει την επιβίωση της οικογένειάς του.