Χρήζει δραστικών αλλαγών η λειτουργία των τραπεζών

Σε ένα ρευστό οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον όπου κυριαρχεί η αβεβαιότητα καλούνται να ανταποκριθεί ο τραπεζικός τομέας τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό, ενώ η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και η μετατόπισης της οικονομικής δύναμης δημιουργούν σημαντικές προκλήσεις. Μιλώντας στο ΙnBusinessNews, o  partner της PwC Κύπρου, υπεύθυνος των Financial Services & Banking Team, Στέλιος Κωνσταντίνου ενόψει και του Banking Forum αναλύει τις νέες τάσεις που προδιαγράφονται στον τραπεζικό τομέα, επισημαίνοντας πως στο εγγύς μέλλον αναμένεται να επηρεάσει και την Κύπρο η δυναμική ενοποίησης Τραπεζικών Οργανισμών.

Την ίδια ώρα, ο κ Κωνσταντίνου επισημαίνει πως εξαιτίας  νέων παγκόσμιων προκλήσεων ο τραπεζικός τομέας εξακολουθεί να βρίσκεται σε ευάλωτη φάση, ενώ δεν αποκλείει οι IFRS 9 και Basel 4 να αποτελέσουν νέα πρόκληση για τις κυπριακές τράπεζες παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχουν προβεί σε σημαντική αύξηση των κεφαλαίων τους.

Ποιες είναι οι νέες τάσεις που προδιαγράφονται στον τραπεζικό τομέα στην Ευρώπη και στην Κύπρο;
Οι νέες τάσεις που προδιαγράφονται στον Τραπεζικό τομέα, τόσο στην Κύπρο αλλά και στην Ευρώπη, έχουν να κάνουν κατά κύριο λόγο με την ανάγκη, από μέρους των Τραπεζών, να ανταποκριθούν σε ένα ρευστό οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον όπου κυριαρχεί η αβεβαιότητα. Επιπρόσθετα οι δημογραφικές αλλαγές, η μετατόπιση της οικονομικής δύναμης και η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και αυξανόμενη εποπτεία δημιουργούν σημαντικές προκλήσεις.  Μέσα σε αυτό το πλαίσιο οι τράπεζες διεθνώς αλλά και στην Κύπρο προετοιμάζονται για να αντιμετωπίσουν μια νέα τάξη πραγμάτων.

Οι νέες τάσεις στον τραπεζικό τομέα είναι ως ακολούθως:
•    Η ψηφιοποίηση (“Digitalisation”) του τραπεζικού συστήματος επιβάλλεται  για την βελτίωση της εμπειρίας εξυπηρέτησης των πελατών και για να κάνει τις τράπεζες πιο ανταγωνιστικές. Η χρήση νέων τεχνολογιών αποτελεί μια νέα τάση καθώς ήδη οι νεοφυές επιχειρήσεις fintech (financial technology start-ups) προσφέρουν σύγχρονες καινοτόμες ψηφιακές λύσεις που σε πολλές περιπτώσεις αντικαθιστούν τις τραπεζικές υπηρεσίες πιέζοντας τα περιθώρια κερδοφορίας των τραπεζών. 
•    Με δεδομένη την επένδυση σε συστήματα τεχνολογίας αλλά και την επιτακτική ανάγκη για κυβερνο-ασφάλεια (“Cyber Security”), οι Τράπεζες σήμερα επικεντρώνουν την προσοχή τους στην δημιουργία των απαραίτητων υποδομών για αναχαίτηση τέτοιων απειλών. 
•    Είναι δεδομένο ότι υπάρχουν περισσότερα τραπεζικά ιδρύματα από ότι χρειάζονται τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ευρώπη. Σήμερα παρατηρείτε μια δυναμική ενοποίησης Τραπεζικών οργανισμών. Αναμένετε λοιπόν ότι στο εγγύς μέλλον η τάση αυτή θα επηρεάσει και τις τράπεζες στην Κύπρο αφού τα περιθώρια κέρδους μειώνονται αφενός λόγο του μικρότερου αριθμού πελατών και αφετέρου λόγο του υψηλού κόστους συμμόρφωσης.
•    Είναι επίσης ευδιάκριτη η προσπάθεια για δημιουργία εσωτερικών υποδομών διαχείρισης των επιχειρηματικών κινδύνων που σε συνδυασμό με τη δημιουργία απαραίτητων μηχανισμών συμμόρφωσης θα μειώσει το κόστος λειτουργίας των Τραπεζών. Ταυτόχρονα το αυξανόμενο αυστηρό εποπτικό πλαίσιο δημιουργεί την ανάγκη για δραστικές δομικές αλλαγές από μέρους των Τραπεζών.

Ποιες είναι οι προκλήσεις του τραπεζικού τομέα λαμβανομένου υπόψη της πρόσφατης οικονομικής κρίσης και του αυστηρού ρυθμιστικού πλαισίου που έχει επιβληθεί;
Διεθνώς οι τράπεζες είναι αντιμέτωπες με ένα αυστηρότερο και πιο απαιτητικό εποπτικό και ρυθμιστικό περιβάλλον, το οποίο συνεχώς μεταβάλλεται. Παράλληλα οι τεχνολογικές εξελίξεις δημιουργούν εντονότερο ανταγωνισμό. 

Ο τραπεζικός τομέας εξακολουθεί να βρίσκεται σε ευάλωτη φάση εξαιτίας νέων, παγκόσμιων προκλήσεων (πχ. πολύ χαμηλά επιτόκια, αμφιλεγόμενες πολιτικές κ.α) τις οποίες χρειάζεται να αντιμετωπίσει.

Τα τελευταία χρόνια παρόλο που οι κυπριακές τράπεζες, έχουν προβεί σε σημαντική ενίσχυση των κεφαλαίων τους, το ύψος ρεκόρ των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε συνδυασμό με την ευρωπαϊκή εποπτεία και τις απαιτήσεις που θα προκύψουν από την υιοθέτηση του IFRS 9 και Basel 4 ενδεχομένως να δημιουργήσει νέες προκλήσεις. 

Προτεραιότητα, λοιπόν σε τοπικό επίπεδο αλλά και για τις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, εξακολουθεί να είναι η ασφαλής διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων (NPLs), το ποσοστό των οποίων παραμένει σε επικίνδυνα ψηλά επίπεδα (48% για την Κύπρο, 36% για την Ελλάδα, 19% για την Ιρλανδία, 18% για την Ιταλία). Εδώ χρειάζονται καινοτόμες λύσεις για να μειωθούν δραστικά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και να επιτρέψει στις τράπεζες να δυναμώσουν τους ισολογισμούς τους αξιοποιώντας τα στοιχεία του ενεργητικού τους με αναπτυξιακή προοπτική μέσα από την προσέλκυση επενδύσεων.

Χρειάζεται να γίνουν δραστικές αλλαγές στο τρόπο λειτουργείας και επιχειρησιακής διάρθρωσης με μετάβαση στην ψηφιακή εποχή με στόχο τη μείωση του κόστους λειτουργείας και αποτελεσματικότερης εξυπηρέτησης της νέας γενιάς πελατών.  

Τα παραδοσιακά επιχειρηματικά μοντέλα των τραπεζών πρέπει να εξελιχθούν και να βασίζονται όλο και περισσότερο σε μη χρηματοδοτούμενα προϊόντα και υπηρεσίες που θα αυξάνουν την απόδοση κεφαλαίων και συνεπώς την κερδοφορία των τραπεζών. 

Τέλος, θα πρέπει να γίνουν συγχωνεύσεις που θα δημιουργήσουν τραπεζικά σχήματα που να είναι σε θέση να διαχειριστούν αποτελεσματικά το νέο εποπτικό και ρυθμιστικό περιβάλλον και να προβούν σε αλλαγές που να δημιουργήσουν συνθήκες βιώσιμης κερδοφορίας. Αυτό θα επιτρέψει την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο σύστημα.

Σε ποιο στάδιο υλοποίησης βρίσκεται η Τραπεζική Ένωση στην Ευρώπη και πως επηρεάζει τα τραπεζικά ιδρύματα;
Η τραπεζική ένωση αποτελεί σύστημα τραπεζικής εποπτείας και εξυγίανσης που λειτουργεί βάσει κανόνων που ισχύουν σε ολόκληρη την ΕΕ. Τα μέλη της ζώνης του ευρώ αποτελούν αυτομάτως τμήμα της Τραπεζικής Ένωσης, ενώ τα λοιπά κράτη μέλη μπορούν να αποφασίσουν να συμμετάσχουν.

Η τραπεζική ένωση αποτελείται από τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό (ΕΕΜ), μέσω του οποίου η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναλαμβάνει την άμεση εποπτεία των μεγαλύτερων τραπεζών στην Ευρώπη. Το δεύτερο βασικό στοιχείο είναι ο Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης (ΕΜΕ), ο οποίος είναι αρμόδιος για την αντιμετώπιση του χειρότερου δυνατού σεναρίου, δηλαδή της πτώχευσης μιας τράπεζας, με τρόπο που θα εξασφαλίζει τη συντεταγμένη εξυγίανση του ιδρύματος με το ελάχιστο δυνατό κόστος για τους φορολογούμενους. 

Ο ΕΕΜ βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία από τον Νοέμβριο του 2014, και ο ΕΜΕ από τον Ιανουάριο του 2016. Τον Νοέμβριο του 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε νομοθετική πρόταση που αποσκοπεί στην προσθήκη ενός ακόμη πυλώνα στην Τραπεζική Ένωση.  Συγκεκριμένα, εισηγείται την σύσταση του  Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασφάλισης Καταθέσεων (ΕΣΑΚ), που πρόκειται να δομηθεί στη βάση των υφιστάμενων εθνικών συστημάτων εγγύησης των καταθέσεων.  Αυτή η προσπάθεια βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο. 

Η ευρωπαϊκή τραπεζική εποπτεία συμβάλει στην προσπάθεια για αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα και στην ανθεκτικότητα των τραπεζών ώστε να ανταποκριθούν οι τράπεζες στις προκλήσεις και τα νέα δεδομένα και να υπάρχει σταθερότητα. Το κόστος συμμόρφωσης όμως είναι τεράστιο και για τις μικρότερες τράπεζες, όπως τις κυπριακές, είναι δυσανάλογο και αποσταθεροποιητικό από πλευράς κόστους και ανθρώπινου δυναμικού.