Διατηρητέες οικοδομές

Η αρχιτεκτονική μας κληρονομιά, αποτελεί μία αναντικατάστατη έκφραση του πλούτου και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, καθώς και μία ανεκτίμητη κληρονομιά που μαρτυρά τις ρίζες και το παρελθόν μας. Με τη διατήρησή της εξασφαλίζεται και η ιστορική μνήμη κάθε λαού. Γι’ αυτό και είναι ευθύνη όλων μας να την κρατήσουμε ζωντανή. Το μέλλον δεν μπορεί και δεν πρέπει να κτίζεται σε βάρος του παρελθόντος. 

Διατηρητέες χαρακτηρίζονται οι οικοδομές για τις οποίες έχει εκδοθεί διάταγμα διατήρησης από τον υπουργό Εσωτερικών. Περιλαμβάνει γενικά κριτήρια, σύμφωνα με τα οποία, διάταγμα διατήρησης μπορεί να εκδοθεί για οικοδομές με ειδικό, κοινωνικό, αρχιτεκτονικό ή ιστορικό χαρακτήρα. Στοιχεία, όπως η θέση της οικοδομής, η κατάστασή της και τα υλικά παίζουν ρόλο στην αξιολόγησή της. Μία οικοδομή μπορεί να κηρυχτεί ως διατηρητέα ύστερα από αίτηση του ενδιαφερόμενου ιδιοκτήτη στο τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως ή ύστερα από εισήγηση του αναφερόμενου τμήματος ή της τοπικής αρχής προς τον υπουργό Εσωτερικών για τη συγκεκριμένη οικοδομή. Οι αιτήσεις μπορούν να γίνουν για οικοδομές που βρίσκονται σε όλα τα μέρη της Κύπρου.

Οικοδομικές εργασίες και μετατροπές σε διατηρητέες οικοδομές μπορούν να γίνουν από τους ιδιοκτήτες, φτάνει αυτές να συνάδουν ή να μην επηρεάζουν αρνητικά τον αυθεντικό χαρακτήρα της οικοδομής. Εννοείται ότι θα έχουν εξασφαλίσει ειδική άδεια με τη συναίνεση του υπουργού Εσωτερικών, την πολεοδομική άδεια, καθώς και την άδεια οικοδομής, εφόσον απαιτούνται με βάση τους σχετικούς νόμους. Δεν υπάρχουν περιορισμοί ως προς τη μεταβίβαση, την πώληση ή την ενοικίαση μιας διατηρητέας οικοδομής.

Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει υιοθετήσει και υπογράψει όλες τις συμφωνίες που έχουν γίνει για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και προσφέρει οικονομικά κίνητρα και επιχορηγήσεις για όλες τις οικοδομικές εργασίες που εκτελούνται για τη συντήρηση της διατηρητέας οικοδομής. 

Τα οικονομικά κίνητρα περιλαμβάνουν χορηγία που δίνεται από το κράτος στον ιδιοκτήτη για την ολοκληρωμένη συντήρηση της διατηρητέας οικοδομής, μεταφορά συντελεστή δόμησης και φορολογικά. 

Σε περίπτωση που η κατάσταση μιας διατηρητέας οικοδομής ή τμημάτων της κριθεί επικίνδυνη, τότε είναι δυνατή, μετά από απευθείας σχετική έγκριση από το διευθυντή του τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως, η εκτέλεση άμεσων εργασιών σωστικής φύσης από τον ιδιοκτήτη, ο οποίος έχει και την ευθύνη για τη διατήρηση της οικοδομής του, τη διασφάλιση της στατικής επάρκειάς της και την αποφυγή κατάρρευσής της. Σε περίπτωση αδιαφορίας από τον ιδιοκτήτη, οι άμεσες επεμβάσεις διενεργούνται από τις αρμόδιες αρχές και επιχορηγούνται από το ταμείο διατήρησης κατά τα 2/3 της δαπάνης, νοουμένου ότι το υπόλοιπο 1/3 θα καταβληθεί από την αρμόδια αρχή και όλα τα έξοδα θα ζητηθούν και θα καταβληθούν από τον ιδιοκτήτη. Αν ο ιδιοκτήτης στον οποίο χρεώνεται το συνολικό ποσό των δαπανών αρνηθεί να το καταβάλει, τότε η αρμόδια αρχή το διεκδικεί δικαστικά ως αστικό χρέος. 

Παρόλο που τα αρμόδια τμήματα και οι Δήμοι ανακοινώνουν ότι οι ιδιοκτήτες των διατηρητέων κτιρίων έχουν υποχρέωση να διορθώνουν και διατηρούν σε άριστη κατάσταση τα κτίρια αυτά, που προβάλλουν την παράδοση της λαϊκής μας κληρονομιάς, εντούτοις παρατηρώ, ότι οι ίδιες οι αρχές αγνοούν να λάβουν δραστικά μέτρα εναντίον αυτών που παρανομούν. Αρκετοί ιδιοκτήτες των οικημάτων περιμένουν να γκρεμιστούν, για να αναγείρουν καινούργιες οικοδομές, αποφεύγοντας έτσι την υποχρέωση για αναπαλαίωση του κτιρίου. Επιβάλλεται από τις αρμόδιες αρχές να παίρνουν τα απαραίτητα μέτρα εναντίον των ιδιοκτητών για να μη θρηνήσουμε ακόμη και ανθρώπινα θύματα. 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η διατηρητέα οικοδομή (αρχαίο μνημείο) στην πλατεία Αγίου Λαζάρου στη Λάρνακα η οποία έχει καταστεί άκρως επικίνδυνη. Καθημερινά πέφτουν από το κτίριο σοβάδες στο δρόμο,το κτίριο έχει  πάρει τρομερά επικίνδυνη κλίση, οι τοίχοι είναι διαβρωμένοι και μισο-γκρεμισμένοι, δεν υπάρχουν πορτοπαράθυρα και ο χώρος έχει γίνει εστία μόλυνσης από τρωκτικά. Η πλατεία του Αγ. Λαζάρου, είναι χώρος όπου πολλοί τουρίστες έρχονται, για να θαυμάσουν την αρχιτεκτονική της, μετά και τη διαμόρφωση του χώρου από το Δήμο Λάρνακας. Όμως, έρχονται αντιμέτωποι με το αποκρουστικό θέαμα της διατηρητέας οικοδομής που κάθε άλλο παρά προβάλλει την παράδοση της λαϊκής μας κληρονομιάς.  Με συστημένη επιστολή στο Δημαρχείο Λάρνακας, στο Διευθυντή Τμήματος Αρχαιοτήτων και στον Υπουργό Εσωτερικών από της 14 Φεβρουαρίου του 2012 έχει γίνει ενημέρωση ότι η οικοδομή είναι άκρως επικίνδυνη, άλλα δυστυχώς, μέχρι και σήμερα, κανένας αρμόδιος δεν έχει ασχοληθεί με μια τόσο σοβαρή κατάσταση και ανησυχώ καθημερινά μη γίνω μάρτυρας πιο δυσάρεστων γεγονότων.     
Η αδυναμία του κράτους να προστατέψει ή να επιβάλει σε ιδιώτες την προστασία της πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς αφήνει τα διατηρητέα κτίρια εγκαταλειμμένα στη φθορά του χρόνου. Η ανάγκη αναβάθμισης περιοχών με την αξιοποίηση του πλούτου των διατηρητέων είναι επιτακτική, ενώ τα ετοιμόρροπα και επικίνδυνα εγκαταλειμμένα σπίτια μετατρέπονται σε εστίες μόλυνσης. Η καταγραφή των ετοιμόρροπων διατηρητέων κτιρίων από τους Δήμους είναι ζωτικής σημασίας και θα πρέπει να κατεδαφιστούν είτε ανήκουν στο δημόσιο, είτε σε ιδιώτες, γιατί δεν επιτρέπεται να τίθενται σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές. Η στήριξη των ετοιμόρροπων διατηρητέων πρέπει να είναι υποχρέωση του ιδιοκτήτη. Αν ο ίδιος δηλώσει αδυναμία, τότε τη στήριξη αναλαμβάνει ο Δήμος με χρέωση του ιδιοκτήτη. Δικλίδες ασφαλείας θα πρέπει να δημιουργηθούν για την προστασία των διατηρητέων. Για παράδειγμα, οποιοδήποτε διατηρητέο στοιχείο καταστραφεί από οποιαδήποτε αιτία θα πρέπει να αποκαθίσταται ακριβώς στην προηγούμενη μορφή του ή σε περίπτωση κατεδάφισης του κτιρίου υποχρεωτικά οι ιδιοκτήτες θα πρέπει να προβαίνουν στην αποτύπωσή του έτσι ώστε, σε περίπτωση εκ νέου ανέγερσης το νέο κτίσμα να είναι αποτύπωση του παλαιού. Με τον τρόπο αυτό, θα μπει οριστικά τέλος στις βλέψεις ορισμένων ιδιοκτητών να δημιουργούν πολυώροφα κτίρια στη θέση των παραδοσιακών κτισμάτων.

Φτάσαμε σε ένα σημείο που πιστεύουμε ότι σκόπιμα οι αρμόδιοι αδιαφορούν και δεν παίρνουν μέτρα, για τα διατηρητέα. Μήπως κρύβονται ή προωθούνται κάποια συμφέροντα; Ειδικά στην περίπτωση της ιστορικής πλατείας του Αγίου Λαζάρου τι περιμένουν οι αρμόδιοι; Μήπως να θρηνήσουμε θύματα και μετά να συγκινηθούν;