Ενεργειακά μονοπάτια από τη Βόρεια Θάλασσα στην Κύπρο

Το 1964 έμελλε να είναι μια σημαδιακή χρονιά για τη Βόρεια Θάλασσα. Μετά από τις πρώτες σεισμικές έρευνες ο πρώτος γύρος αδειοδοτήσεων ξεκίνησε στο τέλος της χρονιάς. Τον Σεπτέμβριο του 1965 πρώτη η BP είχε «κτυπήσει» φυσικό αέριο. Μέχρι το 1968 οι εταιρείες είχαν χάσει το ενδιαφέρον τους για περεταίρω εξερεύνηση στη Βόρεια Θάλασσα. Το γεγονός πως οι εταιρείες είχαν ανακαλύψει μόνο φυσικό αέριο και οχι πετρέλαιο αλλά και οι χαμηλές τιμές τις οδήγησαν σε αυτή την απόφαση.

Η επόμενη, όμως, χρονιά ήταν αυτή που έφερε τα πάνω-κάτω. Η ανακάλυψη ενος κοιτάσματος πετρελαίου στα νερά της Νορβηγίας οδήγησε αρκετές εταιρείες να αναθεωρήσουν τις σκέψεις που έκαναν ενα χρόνο προηγουμένως. Η μετέπειτα ιστορία είναι λίγο πολύ γνωστή, με τη Βόρεια Θάλασσα να είναι σήμερα η θαλάσσια περιοχή με τις περισσότερες ενεργές πλατφόρμες εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ποιά ήταν όμως τα στάδια που χρειάστηκαν και χρειάζονται μέχρι σήμερα για να οδηγηθούμε στην παραγωγή αλλά και τι μπορεί να αλλάξει τους σχεδιασμούς;

Προφανώς η παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου είναι μια περίπλοκη διαδικασία που αρχίζει με την εκτίμηση των γεωλόγων όσο αφορά τη λεκάνη στην οποία βρίσκεται η αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) της χώρας. Αυτό είναι και το πρώτο βήμα, που γίνεται ύστερα απο ενδελεγχή έρευνα της ιστορίας των πετρωμάτων αλλά και τις ομοιότητες που έχουν με κοιτάσματα, όπου έχουν πραγματοποιηθεί αποδεδειγμένες ανακαλύψεις πετρελαίου ή φυσικού αερίου στη γύρω περιοχή.

Στη συνέχεια πραγματοποιούνται οι γεωλογικές και γεωφυσικές έρευνες απο εξειδικευμένα πλοία (όπως αυτό στη φωτογραφία).

Αυτό στη περίπτωση της Κυπρου έγινε μετά την ανακάλυψη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στο γειτονικό Ισραήλ, περι τα τέλη της δεκαετίας του 2000. Τα κοιτάσματα του Ισραήλ βρίσκονται στη λεκάνη της Λεβαντίνης όπου βρίσκεται και το κοίτασμα Αφροδίτη.

Σεισμικές έρευνες με τη χρήση εξειδικευμένου πλοίου

Η συνέχεια αφορά στην έναρξη ενός πρώτου γύρου αδειοδοτήσεων κατά τον οποίο εταιρείες από τη βιομηχανία του πετρελαίου αγοράζουν τα δεδομένα που συλλεχθησαν μετα τις σεισμικές έρευνες. Όσες απο αυτές ενδιαφέρονται πλειοδοτούν για την απόκτηση ενος οικοπέδου σε ένα διεθνή διαγωνισμό με διαφανείς διαδικασίες.

Στην Κύπρο έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα δυο επιτυχείς γύροι αδειοδοτήσεων. Οι επιτυχούσες εταιρείες εισέρχονται σε διάλογο και υπογράφουν τα ανάλογα συμβόλαια για έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων σε συγκεκριμένες περιοχές. Καθε εταιρεία συνήθως πραγματοποιει τις δικες τις τρισδιάστατες σεισμικές έρευνες για να εντοπίσει τα δυνητικά κοιτάσματα στο δικό της οικόπεδο. Η επεξεργασία των δεδομένων θα γίνει και πάλι απο κατάλληλους γεωλόγους. Αφού εντοπιστούν τα κοιτάσματα (εάν υπάρχουν) στο οικόπεδο τότε αποφασίζεται η σειρά με την οποία θα γίνουν οι γεωτρήσεις, βάσει πιθανοτήτων. Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως όσα δυνητικά κοιτάσματα και αν εντοπίσει μια εταιρεία, από τις τρισδιάστατες σεισμικές έρευνες, δεν μπορούν να θεωρηθούν ποσότητες πετρελαίου ή/και φυσικού αερίου αν δεν πραγματοποιηθεί τουλάχιστουν μια γεώτρηση. Μέχρι εδώ οι διαδικασίες εντάσσονται στο πρώτο στάδιο, δηλαδή αυτό της εξερεύνησης.

Σε περίπτωση επιτυχούς ερευνητικής γεώρησης τότε εισερχόμαστε στη φάση της επιβεβαίωσης ενός κοιτάσματος με την πραγματοποίηση επιβεβαιωτικών γεωτρήσεων. Συνήθως γίνονται σε απόσταση μερικων μηνών έτσι ώστε να δοθεί χρόνος στους μηχανικούς να μελετήσουν σε βάθος τα ευρήματα της πρώτης ερευνητικής γεώτρησης. Αυτό θα δώσει στην εταιρεία μια καλύτερη εικόνα όσον αφορά τη μορφή του ταμιευτήρα (reservoir) όπου βρίσκεται πετρέλαιο ή φυσικό αέριο αλλά και τη δομή που έχει ως προς τις διαστάσεις του. Αν όμως η πρώτη ερευνητική γεώτρηση δεν εντοπίσει ικανές ποσότητες υδρογονανθράκων για να επενδύσει μια εταιρεία τότε μελετάται ο τρόπος με τον οποίο εντοπίστηκαν τα δυνητικά κοιτάσματα και συνήθως αλλάζουν τη μεθοδολογια με την οποία εργάστηκαν. Αυτό είναι κάτι σύνηθες σε όλο τον κόσμο, πόσο μάλλον για την περίπτωση της Κύπρου όπου η γεωλογική δομή τώρα εξερευνάται. Το στάδιο της επιβεβαίωσης θεωρείται το δεύτερο και είναι κρίσιμο για τη συνέχεια αξιοποίησης ενός κοιτάσματος.

Η επομένη φάση αφορά την ανάπτυξη του κοιτάσματος (όπως στην ακόλουθη φωτογραφία). Πρόκειται για μια φάση κατά την οποία λαμβάνονται αποφάσεις σχετικά με τον αριθμό των γεωτρήσεων που θα πραγματοποιηθούν στο επιβαιβεωμένο κοίτασμα. Αυτό δεν αφορά μόνο ποσοτικά των αριθμό αλλά και την τοποθεσία των γεωτρήσεων για μέγιστη ασφάλεια. Σε αυτό το στάδιο αποφασίζονται και οι εγκαταστάσεις οι οποίες αναμένεται να αναπτυχθούν στο εν λόγω κοίτασμα.

Σχέδιο ανάπτυξης κοιτάσματος

Στο ίδιο πλάνο εντάσσονται και οι αποφάσεις που λαμβάνονται αναφορικά με την ημερήσια παραγωγή που σκοπεύει να έχει μια εταιρεία. Αξίζει να αναφέρουμε πως για την Κύπρο το στάδιο αυτό πραγματοποιείται μόνο απο μια εταιρεία που δραστηριοποιείται στο οικόπεδο 12. Το στάδιο αυτό βρίσκεται κοντά στην ολοκλήρωσή του αφού πριν απο μερικές μέρες η Noble ενημέρωσε την Κυπριακή Δημοκρατιά για το σχέδιο της.

Η παραγωγή (στην πιο κάτω φωτογραφία) από κάποιο κοίτασμα ξεκινά αφού έχουν ολοκληρωθεί όλες οι διαδικασίες στη φάση της ανάπτυξης. Το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο παράγεται απο όσες γεωτρήσεις έχουν πραγματοποιηθεί με σκοπό να έρθουν στην επιφάνεια και να τύχουν ανάλογης επεξεργασίας. Η επεξεργασία είναι τέτοια έτσι ώστε να πληροί συγκεκριμένα πρότυπα που υπάρχουν στην βιομηχανία. Η παραγωγή γίνεται από μεγάλο αριθμό πηγαδιών (wells) από πλοίο το οποίο παράγει, επεξεργάζεται και αποθηκεύει (FPSO) το φυσικό άεριο.

Η αναπτυξη ενος κοιτασματος στο σταδιο της παραγωγης

Το τελευταίο στάδιο είναι η εγκατάλειψη ενός κοιτάσματος αφού πλέον δεν υπάρχουν εκμεταλλεύσιμες ποσότητες υδρογονανθράκων. Αυτό γίνεται συνήθως μετά από πολλά χρόνια συνεχούς παραγωγής. Στη βόρεια θάλασσα η εγκατάλειψη κοιτασμάτων έχει αρχίσει δειλά-δειλά να κάνει την εμφάνιση της και είναι κάτι που απασχολεί τόσο την ερευνητική κοινότητα, οσο και τη βιομηχανία γενικότερα.

Η Κύπρος έχει πραγματοποιήσει τα τρία απο τα πέντε στάδια και αυτά μόνο σε ένα απο τα οικόπεδα της. Σαφώς και εχουν γίνει προσπάθειες για την πραγματοποίηση περεταίρω σταδίων όσον αφορά τα οικόπεδα που ανήκουν στην κοινοπραξία ΕΝΙ - KOGAS. Αυτό δεν κατέστει δυνατόν αφού δεν ανακαλύφτηκαν αρκετές ή αξιοποιήσιμες ποσότητες υδρογονανθράκων. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μην προχωρήσουμε στο δεύτερο σταδιο και ετσι να αναγκαστεί η εταιρεία να επανέλθει στη φάση της αξιολόγησης με τη βοήθεια της Noble αυτή τη φορά. Αξίζει να σημειωθεί πως η περίπτωση του κοιτάσματος Αφροδίτη δεν μπορεί να συγκριθεί με τις γεωτρήσεις της ΕΝΙ/KOGAS. H Νoble είχε πραγματοποιήσει αριθμό γεωτρήσεων στην ΑΟΖ του Ισραήλ με αποτέλεσμα να γνωρίζει τη γεωλογία και του Αφροδίτη αφού τα κοιτάσματα βρίσκονται στην ίδια λεκάνη.

Αντιλαμβάνεται κανείς, πως χρειάζονται αρκετά στάδια για να φτάσει κανείς μέχρι την φάση της παραγωγής αλλά και αρκετές επιτυχείς διαδικασίες. Όσον αφορά το μέλλον, χρειάζεται υπομονή αν αναλογιστεί κανείς πως η Noble ανακάλυψε το κοίτασμα Αφροδίτη το 2011 και η παραγωγή από αυτό θα αρχίσει το 2017, στην καλύτερη περίπτωση. Αν οποιαδήποτε άλλη εταιρεία ανακαλύψει ένα νέο κοίτασμα τότε δεν αναμένεται η παραγωγή του πριν απο το 2020. Άρα η υπομονή είναι ένα στοιχείο που θα πρέπει να μας διακρίνει γιατί οι οποιεσδήποτε απόψεις εκφράζονται για τεράστιες ποσότητες υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της Κύπρου δεν είναι τίποτε άλλο παρά εικασίες. Την απάντηση μόνο οι γεωτρήσεις μπορούν να την δώσουν.