Η αγορά καυσίμων στην Κύπρο είναι ολιγοπώλιο

Η προσπάθεια του Υπουργείου Εμπορίου να «ανοίξει» την αγορά των καυσίμων, με τη απλοποίηση των διαδικασιών και κριτηρίων στη διαδικασία εισόδου στην αγορά, και τη με τη δημιουργία πρατηρίων χαμηλού κόστους, είναι πολύ καλή αλλά δεν είναι αρκετή για να δημιουργήσει συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού στην αγορά.

Η αγορά καυσίμων χρειάζεται φιλελευθεροποίηση τόσο σε χονδρικό επίπεδο όσο και σε λιανικό.  Όπως λειτουργεί σήμερα η αγορά, έχει τρία σημαντικά προβλήματα τα οποία δεν επιτρέπουν τη λειτουργία υγιούς ανταγωνισμού.  Το πρώτο είναι η διασφάλιση κέρδους για τις εταιρείες εισαγωγής καυσίμων και για τα πρατήρια, γεγονός που περιορίζει σημαντικά την όρεξη για ανταγωνισμό. 

Το δεύτερο είναι η διασύνδεση των πρατηρίων με τις εταιρείες εισαγωγής καυσίμων, ένα φαινόμενο που περιορίζει σημαντικά τη δυνατότητα δημιουργίας ανεξάρτητων πρατηρίων και ενθαρρύνει έτσι τη δημιουργία ολιγοπωλίου αντί μιας ανταγωνιστικής αγοράς.  Το οποίο απαγορεύει την Το τρίτο πρόβλημα είναι η δυσκολία δημιουργίας νέων πρατηρίων στην αγορά, έστω μικρά ή μεγάλα, λόγω των αυστηρών προϋποθέσεων που θέτει η νομοθεσία (π.χ. μακριά από οικιστικές περιοχές).   Οι προσπάθειες του Υπουργείου Εμπορίου αποσκοπούν στην επίλυση του τρίτου προβλήματος, δηλαδή στην χαλάρωση των κριτηρίων για δημιουργία νέων πρατηρίων και στην αλλαγή των κανονισμών για μπορούν να δημιουργηθούν μικρότερα πρατήρια σε χώρους που βολεύουν τους καταναλωτές.  Τα άλλα δύο προβλήματα όμως παραμένουν και θα συνεχίσουν να στρεβλώνουν τον υγιή ανταγωνισμό. 

Ως γνωστόν, η κυβέρνηση διασφαλίζει το κέρδος των εταιρειών εισαγωγής πετρελαίου με αποτέλεσμα τόσο οι εταιρείες όσο και τα πρατήρια να μη έχουν όρεξη για ανταγωνισμό.  Αντίθετα, υπάρχει μια άγραφη συμφωνία ότι όλοι θα πουλούν στο κόστος συν το κέρδος και δεν χρειάζεται να ταλαιπωρούνται σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον.  Όλοι όμως γνωρίζουμε πως οι δυνάμεις της αγοράς και ο ανταγωνισμός μπορούν να φέρουν καλύτερα αποτελέσματα για τους καταναλωτές.  Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα που καταστρέφει τον ανταγωνισμό είναι η εξάρτηση που έχουν τα πρατήρια από τις ανάδοχες εταιρείες.  Η συντριπτική πλειοψηφία των πρατηρίων ανήκει σε εταιρείες, οι οποίες προσφέρουν τις υποδομές και την τεχνογνωσία στους πρατηριούχους.  Ουσιαστικά, οι εταιρείες πετρελαίου επωμίζονται μέρος του κόστους στην ανέγερση του πρατηρίου.  Αυτό αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα έναντι των ανεξάρτητων πρατηρίων που πληρώνουν όλο το κόστος, γι’ αυτό και δεν υπάρχουν πολλά ανεξάρτητα πρατήρια.  Είναι ευρέως γνωστό ότι οι εταιρείες πετρελαίου υποβάλλουν στα μέλη τους τις τιμές που πρέπει να χρεώνουν.  Δηλαδή, αντί να έχουμε 1500 πρατήρια να ανταγωνίζονται μεταξύ τους, έχουμε τέσσερα πρατήρια που «συνεννοούνται» μεταξύ τους λόγω του διασφαλισμένου κέρδους. 

Η συνεννόηση δεν είναι επίσημα διατυπωμένη αλλά είναι απότοκο της διασφάλισης του κέρδους.  Για να λυθεί το πρόβλημα αυτό και να επέλθει ανταγωνισμός στην αγορά των καυσίμων θα πρέπει το κράτος να διαχωρίσει δια Νόμου την χονδρική αγορά καυσίμων από τη λιανική.  Και για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, το όφελος που θα προκύψει για τον καταναλωτή δεν θα είναι και τόσο μεγάλο αφού το μεγαλύτερο μέρος της τιμής αφορά φόρους κατανάλωσης και ΦΠΑ.  Όμως, έστω και μερικά σεντς, μπορούν να κάνουν τη διαφορά.