Όταν ο Τσίπρας παίζει Jenga

Βγάζεις ένα τουβλάκι με την προσδοκία να μην χαλάσεις ότι έκτισες προηγουμένως και στη συνέχεια επιχειρείς να κάνεις όλο και περισσότερες τέτοιες κινήσεις. Κάπως έτσι περιγράφεται το γνωστό επιτραπέζιο παιχνίδι Jenga, ενώ θα πρέπει να σημειώσω πως για να βγάζεις τουβλάκια από τον ιδιότυπο, ξύλινο πύργο, θα πρέπει πρώτα να τον έχεις φτιάξεις.

Στην Ελλάδα του 2015 και αφού ήδη η χώρα έχει περάσει πέντε δύσκολα χρόνια εντός μνημονιακών συνθηκών που δεν έφεραν τα αναμενόμενα ή έστω κάποια θετικά αποτελέσματα, οι συνθήκες που οι απανωτές συμφωνίες με την τρόικα έχουν συναφθεί μπορούν να παρομοιαστούν με τον ξύλινο πύργο του Jenga. Δύσκολα μπορεί κάποιος να επέμβει σε αυτόν, ενώ είναι ευκόλως αντιληπτό πως με την όποια άτσαλη κίνηση ο πύργος μπορεί να γκρεμιστεί.

Η νεοεκλεγείσα αριστερή κυβέρνηση στην Ελλάδα, χρειάστηκε ενάμιση εβδομάδα, τρία Eurogroup και αλλεπάλληλες επαφές εντός αλλά κυρίως εκτός συνόρων προκειμένου να διαπιστώσει πως ο… οικονομικός πύργος της χώρας είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος στις όποιες δονήσεις. Παρόλα αυτά η κυβέρνησης Τσίπρα επιχειρεί να διαπιστώσει πόσα τουβλάκια μπορεί να αφαιρέσει, αλλά και πόσα μπορεί να προσθέσει στον πύργο που η τρόικα έστησε με τις προηγούμενες κυβερνήσεις της χώρας να ήταν μάλλον θεατές στον καταρτισμό των προγραμμάτων.

Λίγους μήνες μετά τη γνωστή προσφυγή στο μηχανισμό στήριξης από το Καστελόριζο από τον τότε πρωθυπουργό, Γιώργο Παπανδρέου, ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας, Γιώργος Παπακωνσταντίνου απέκτησε το προσωνύμιο του «Yesman». Ο χαρακτηρισμός αφορούσε τη μηδενική ανάληψη πρωτοβουλιών από τον υπουργό και την εφαρμογή ενός προγράμματος που δεν οδήγησε πουθενά, επειδή στις πράξεις προστέθηκαν τα χρέη των ΔΕΚΟ (γνωστές στην κυπριακή πραγματικότητα ως ημικρατικοί) αλλά και αριθμός δημοσίων υπαλλήλων που δεν υπολογίζονταν στις αρχικές μετρήσεις, συντάξεις που ήταν κρυμμένες και μη βιώσιμα συνταξιοδοτικά ταμεία. Σταθερός παρονομαστής στην ελληνική κρίση η αδήλωτη εργασία, η παραοικονομία και βεβαίως η φοροδιαφυγή.

Πέντε χρόνια αργότερα ο Τσίπρας εξελέγη πρωθυπουργός με σύνθημα το «σκίσιμο» του Μνημονίου. Άλλωστε μετά το πρώτο αποτυχημένο Eurogroup και τις προσπάθειες γεφύρωσης των διαφορών την επομένη στη Σύνοδο Κορυφής, σε μια επικοινωνιακή μανούβρα ο Αλέξης Τσίπρας τόνισε πως το Μνημόνιο πέθανε και πως η τρόικα δεν υπάρχει. Όλα αυτά βεβαίως είναι για εσωτερική κατανάλωση. Η πραγματικότητα είναι σαφώς διαφορετική και πολύ πιο κοντά σε όσα η Ελλάδα έχει ήδη δεσμευτεί να πράξει έναντι του προγράμματος που ακολουθεί.

Μια εβδομάδα αργότερα διαπιστώνουμε πως εάν αυτοί που δανείζουν και παρακολουθούν το πρόγραμμα της Ελλάδας ονομάζονται τρόικα ή φορείς, διαφέρουν μόνο σε λεκτικό επίπεδο, ενώ εάν το πρόγραμμα, ο δανεισμός ή το Μνημόνιο της χώρας μπορεί να εκφραστεί με άλλον τρόπο –ίσως με τη λέξη «συμβόλαιο»- είναι επίσης επουσιώδες μπρος σε αυτά που η χώρα οφείλει έναντι των δανειστών της.

Η επιτυχία της κυβέρνησης Τσίπρα, εάν πρέπει να την επισημάνω, αφορά στους τέσσερεις μήνες που εξασφάλισε μέχρι τη σύναψη νέας δανειακής σύμβασης, επομένως και προγράμματος έναντι αυτής. Το λεγόμενο πρόγραμμα-γέφυρα που η νέα κυβέρνηση θεωρεί πως θα δώσει «ανάσες» στην ελληνική οικονομία είναι βραχύβιο και δεν νομίζω πως θα επιφέρει βαθιές τομές στην εικόνα εξαθλίωσης που η ύφεση έφερε στη χώρα.

Εξάλλου, είναι προφανές πως στις άτυπες και μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας επαφές που πραγματοποιήθηκαν στις Βρυξέλλες, οι δανειστές της Ελλάδας είχαν στα χέρια τους εργαλεία για άσκηση ισχυρών πιέσεων προς τη νέα, «ατίθαση» κυβέρνηση. Και αφού επίσης προφανώς η νέα πολιτική ηγεσία της Ελλάδας έκανε τους υπολογισμούς, ορθά και λογικά, κατέληξε στο συμπέρασμα πως για να πείσει τους εταίρους τους θα πρέπει πρώτα να αποδείξει πως η ίδια αποτελεί εξίσου αξιόπιστο εταίρο έναντι των δανειστών της.

Σε αυτούς τους τέσσερεις μήνες πρέπει η Ελλάδα να μετρήσει πόσα τουβλάκια από το Jenga μπορεί να αφαιρέσει, αλλά και την ίδια ώρα να προσθέσει προκειμένου ο πύργος που επιχειρεί να στήσει θα ναι στέρεος. Είναι ξεκάθαρο πως πέραν των μεγάλων διαρθρωτικών μέτρων που η τρόικα επιβάλλει, δεν έχει κανένα πρόβλημα να αντικατασταθούν μέτρα λιτότητας με άλλες κινήσεις. Το σημαντικό σε μια τέτοια πράξη είναι τα όποια εναλλακτικά μέτρα να έχουν τον ίδιο δημοσιονομικό αντίκτυπο, να είναι εντός συγκεκριμένου χρονικού πλαισίου και να αξιολογούνται ως υλοποιήσιμα. Κάπου εδώ είναι και το μεγάλο στοίχημα της κυβέρνησης Τσίπρα.

Εννοείται πως όλες οι χώρες θέλουν να πατάξουν τη φοροδιαφυγή, ενώ καμία κυβέρνηση δεν αρέσκεται στο να κόβει μισθούς, συντάξεις και θέσεις εργασίας. Άλλωστε και εντελώς κυνικά να το δούμε, διαχρονικά οι κυβερνήσεις ανέρχονται στην εξουσία τάζοντας θέσεις εργασίας και καλύτερες συνθήκες, δηλαδή μεγαλύτερα ωφελήματα.

Μπορεί κάποιος να χαρακτηρίσει ως πισωγύρισμα την τακτική που εσχάτως ακολούθησε η νέα ελληνική κυβέρνηση, όπως ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο οποίος σε μια έξαρση έπαρσης και αυταρέσκειας πανηγύρισε δημοσίως για την αναδίπλωση Τσίπρα-Βαρουφάκη. Η αντίθετη ανάγνωση λέει πως η κυβέρνηση της Ελλάδας βλέποντας πιο ρεαλιστικά τη μεγάλη εικόνα θα επιχειρήσει αλλαγές προς τη σωστή –κατά γενική ομολογία- κατεύθυνση και αποφεύγοντας επιβολή νέων περικοπών μισθών ή άλλων  ωφελημάτων.

Βεβαίως, τα τουβλάκια του Jenga είναι πολλά, διαφόρων μεγεθών αλλα και δομημένα κάπως άναρχα. Αυτό είναι που καθορίζει και την αλληλεπίδρασή τους στον ξύλινο πύργο του Jenga. Αν πέσει χάνουν όλοι. Αν σταθεί ισχύει το αντιστρόφως ανάλογο, για αυτό και γίνονται δηλώσεις επί δηλώσεων για στήριξη της Ελλάδας και αποφυγή σεναρίων για Grexit.

Στην πορεία νομίζω θα αποδειχθεί πέραν πάσης αμφιβολίας ότι και ο ίδιος ο Τσίπρας αντιλαμβάνεται πως μόνο με το Jenga μπορείς να παίζεις και όχι με τη σταθερότητα, τη βιωσιμότητα και το μέλλον μιας ολόκληρης χώρας και όχι μόνο.