Ελεγκτική Υπηρεσία: Καθαρός ο Πρόεδρος για ΚΑ

Δεν τέθηκε ενώπιον της Ελεγκτικής Υπηρεσίας η παραμικρή ένδειξη ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης παρενέβη προς οποιονδήποτε για να δημιουργήσει καταστάσεις που θα ευνοούσαν την Ryanair ή άλλη εταιρεία.

Αυτό αναφέρεται στην Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας αναφορικά με τη διαδικασία εξεύρεσης στρατηγικού επενδυτή για τις Κυπριακές Αερογραμμές. Στην Έκθεση θα εξεταζόταν, κατόπιν πρόσκλησης του Προέδρου Αναστασιάδη, η εμπλοκή του δικηγορικού γραφείου «Νίκος Χρ. Αναστασιάδης και συνεταίροι» στην όλη διαδικασία, και κατά πόσο υπήρξε είτε άμεση είτε έμμεση εμπλοκή ή διαπλοκή του Προέδρου ή παρέμβαση είτε του ιδίου είτε και του πρώην δικηγορικού του γραφείου στις αποφάσεις που έχουν μέχρι σήμερα ληφθεί.

Σύμφωνα με τον Γενικό Ελεγκτή, στην ανακοίνωση που εξέδωσε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης στις 28 Νοεμβρίου 2014 αναφέρει ότι κατά την αποχώρησή του από το δικηγορικό του γραφείο ρητή ήταν η συμφωνία με τους πρώην συνεταίρους του ότι δεν θα αποδεχθεί εκπροσώπηση οποιουδήποτε του οποίου τα εκπροσωπούμενα συμφέροντα εξαρτώνται από αποφάσεις της Κυβέρνησης. Αναφέρει επίσης ότι, ύστερα από πληροφορίες ότι το δικηγορικό γραφείο «Νίκος Χρ. Αναστασιάδης και συνεταίροι» φερόταν να εκπροσωπεί τη Ryanair κατά την εκδήλωση ενδιαφέροντος για την αγορά των Κυπριακών Αερογραμμών, επικοινώνησε με τους πρώην συνεταίρους του και, όταν διαπίστωσε την πρόθεσή τους να αναλάβουν την εκπροσώπηση της εν λόγω εταιρείας, η αντίδρασή του υπήρξε αυστηρά έντονη για τήρηση των συμφωνηθέντων, με τελικό αποτέλεσμα τον τερματισμό της όποιας σχέσης του δικηγορικού γραφείου με την εν λόγω εταιρεία.

“Δεν έχει τεθεί ενώπιον μας η παραμικρή ένδειξη ότι οι αναφορές του Προέδρου της Δημοκρατίας δεν είναι ορθές. Ούτε και έχει τεθεί οποιαδήποτε ένδειξη ότι, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρενέβη προς οποιονδήποτε για να δημιουργήσει καταστάσεις που θα ευνοούσαν την Ryanair ή άλλη εταιρεία”, αναφέρεται στην Έκθεση και προστίθεται “Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι στη συνεδρία του Υπουργικού Συμβουλίου της 8ης Οκτωβρίου 2014, στην παρουσία της Επιτροπής Διαπραγμάτευσης, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είχε ζητήσει να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες, με την αποστολή διερευνητικών επιστολών, ώστε να υπάρξει περισσότερο ενδιαφέρον και να διευρυνθεί ο κατάλογος που φαινόταν ότι θα παρέμενε με δύο μόνο εταιρείες (τη Ryanair και την Aegean), οδηγίες για τις οποίες στη συνάντηση της 13ης Νοεμβρίου 2014 ζήτησε ενημέρωση ως προς το αποτέλεσμα.”

Από δε το σύνολο των διαμειφθέντων στις δύο αυτές συσκέψεις, αναφέρει ο Γενικός Ελεγκτής, κάθε άλλο παρά δίνεται η εντύπωση ότι ο Πρόεδρος τοποθετείτο καθ’ οιονδήποτε τρόπο υπέρ της Ryanair, ενώ χαρακτηριστική είναι – όπως αναφέρεται - η φράση του Προέδρου σχολιάζοντας τις προτάσεις των δύο εταιρειών Ryanair και Aegean, ότι «βάζουν τέτοιους όρους που όταν τους δεις νομίζεις ότι θα πρέπει να πληρώσουμε και από πάνω».

Στην Έκθεση αναφέρεται στη συνέχεια ότι η ενέργεια του δικηγορικού γραφείου «Νίκος Χρ. Αναστασιάδης και συνεταίροι» να τερματίσει στις 30 Σεπτεμβρίου 2014 τη συμφωνία νομικής εκπροσώπησης της εταιρείας Ryanair που είχε συναφθεί 9 ημέρες προηγουμένως (21/9/2014), ήταν σίγουρα ενέργεια προς την ορθή κατεύθυνση, που ήρε σε μεγάλο βαθμό ένα πρόβλημα ηθικής δεοντολογίας που θα μπορούσε να μολύνει την όλη διαδικασία.

Το δε γεγονός ότι η νομική εκπροσώπηση αναλήφθηκε από κάποιο συνεργαζόμενο γραφείο (του κ. Σωτήρη Πίττα) δεν είναι κατά την άποψη της Υπηρεσίας μεμπτό αφού, όντως το δικηγορικό γραφείο είχε από τη μια την ευθύνη να διορθώσει το δικό του λάθος, ενώ από την άλλη θα έπρεπε να λάβει μέτρα ώστε να μην αφήσει ξαφνικά εντελώς εκτεθειμένο τον πελάτη του.

Όσον αφορά την ολιγόλεπτη, όπως λέχθηκε, συνάντηση της 8ης Οκτωβρίου 2014 του Προέδρου της Δημοκρατίας με τον Ανώτατο Εκτελεστικό Διευθυντή (CEO) της Ryanair Michael O` Leary, ο οποίος συνοδευόταν από ένα εκ των συνεταίρων του δικηγορικού γραφείου «Νίκος Χρ. Αναστασιάδης και συνεταίροι» δεν διαφοροποιεί τα γεγονότα.

“Ακόμη κι αν το θέμα των Κυπριακών Αερογραμμών συζητήθηκε, λίγο ή πολύ, κάτι που μάλλον θα συνέβη, αυτό που κρίνεται είναι το κατά πόσο υπήρξε είτε άμεση είτε έμμεση εμπλοκή ή διαπλοκή του Προέδρου της Δημοκρατίας ή παρέμβαση είτε του ιδίου είτε και του πρώην δικηγορικού του γραφείου στις αποφάσεις που έχουν μέχρι σήμερα ληφθεί”, και επί τούτου, προστίθεται στην Έκθεση, φαίνεται ότι στη συνεδρία του Υπουργικού Συμβουλίου που ακολούθησε τη συνάντηση με τον O` Leary, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης τήρησε μια πολύ προσεκτική στάση που καθιστούσε σαφές ότι ουδόλως διάκειτο φιλικά προς τη συγκεκριμένη εταιρεία.

Ωστόσο, ενώ ο Πρόεδρος Αναστασιάδης κατέβαλε κάθε προσπάθεια για να διαφυλάξει το κύρος του θεσμού που εκπροσωπεί, το δικηγορικό γραφείο «Νίκος Χρ. Αναστασιάδης και συνεταίροι» φαίνεται να προέβη σε ενέργειες που συγκρούονταν με αρχές ηθικής δεοντολογίας. Συγκεκριμένα, η ενέργεια του δικηγορικού γραφείου «Νίκος Χρ. Αναστασιάδης και συνεταίροι» να αναλάβει τη νομική εκπροσώπηση της Ryanair  δημιουργούσε θέμα ηθικής δεοντολογίας.

Το γραφείο δεν ενήργησε ορθά, αναφέρει ο Γενικός Ελεγκτής, προσθέτοντας ότι καθόλου ορθά δεν ενήργησε επίσης όταν στη συνάντηση της 31ης Οκτωβρίου 2014 με την Επιτροπή Διαπραγμάτευσης, έκρινε σκόπιμο να διαθέσει στο δικηγορικό γραφείο του κ. Σωτήρη Πίττα δύο δικηγόρους του γραφείου «Νίκος Χρ. Αναστασιάδης και συνεταίροι», οι οποίοι απέφυγαν να αποκαλύψουν τον πραγματικό εργοδότη τους.

Παρά το λανθασμένο τρόπο με τον οποίο ενήργησε το δικηγορικό γραφείο «Νίκος Αναστασιάδης και συνεταίροι», εντούτοις ούτε και για το γραφείο αυτό δεν υπάρχουν οποιαδήποτε στοιχεία ότι παρενέβη καθ’ οιονδήποτε τρόπο προς οποιοδήποτε Υπουργό ή δημόσιο λειτουργό για να επηρεάσει τη διαδικασία, σημειώνεται στην Έκθεση.

Όσον αφορά τη διαδικασία που ακολουθήθηκε, στην Έκθεση του Γενικού Ελεγκτή φαίνεται ότι οι όροι του διαγωνισμού για εξεύρεση στρατηγικού επενδυτή ήταν αρκετά ευρείς και συνεπώς δεν μπορεί να λεχθεί ότι φωτογραφικά οδηγούσαν σε συγκεκριμένη ή συγκεκριμένες εταιρείες.

Ωστόσο, προσθέτει ότι θα μπορούσε να λεχθεί, πως θα ήταν ορθότερο, και ίσως νομικά ασφαλέστερο, να ακολουθηθούν δύο ξεχωριστές, έστω και παράλληλες, διαδικασίες, η μεν πρώτη που θα αφορούσε την αναζήτηση στρατηγικού επενδυτή  για το μετοχικό κεφάλαιο που ανήκει στο Κράτος (η διαδικασία αυτή θα έπρεπε να γίνει από την Κυβέρνηση), και η δεύτερη για τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας (η διαδικασία αυτή θα έπρεπε να γίνει από το Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας).

Στην Έκθεση αναφέρεται ότι η διαδικασία που ακολουθήθηκε φαίνεται να ήταν ορθά δομημένη και βασισμένη στις υποδείξεις έμπειρων νομικών συμβούλων. “Δεν προκύπτουν στοιχεία μεροληπτικής αντιμετώπισης συγκεκριμένων ιδιωτικών εταιρειών, ούτε και φαίνεται να υπήρξε υιοθέτηση επιλογών (όπως είναι η πώληση περιουσιακών στοιχείων για την οποία έχει ασκηθεί κριτική) που ήταν αντίθετες ή επιζήμιες προς το στόχο της εξεύρεσης λύσης που θα διασφάλιζε τη συνέχιση της λειτουργίας της εταιρείας ή κάποιου νέου σχήματος, με νόμιμο τρόπο”.

Αυτό που προκύπτει, αναφέρει ο Γενικός Ελεγκτής, είναι πως η επιλογή της επιβίωσης των Κυπριακών Αερογραμμών (ως του ίδιου νομικού προσώπου) ήταν νομικά ανέφικτη και πως τελικά η μόνη νόμιμη επιλογή ήταν το Σχέδιο Β (στη λογική της διάσωσης της Ολυμπιακής Αεροπορίας) που θα επέτρεπε τη δημιουργία μιας νέας εταιρείας, ως διαφορετικής νομικής οντότητας, αλλά με το ίδιο όνομα και σήμα (λογότυπο).

Όσον αφορά το πιθανό ασυμβίβαστο μεταξύ του ρόλου της KPMG Κύπρου, ως συμβούλου των Κυπριακών Αερογραμμών και κατ’ επέκταση συμβούλου της Επιτροπής Διαπραγμάτευσης στην παρούσα διαδικασία, και του ρόλου της KPMG Ιρλανδίας που είναι οι ελεγκτές της Εταιρείας Ryanair, στην Έκθεση σημειώνεται ότι αυτό πράγματι δημιουργεί μια κατάσταση κινδύνου ανεξαρτησίας που συχνά συναντάται σε τέτοιες περιπτώσεις.

Ο Γενικός Ελεγκτής επισημαίνει πως το ενδιαφέρον στην παρούσα διαδικασία, είναι πως η Ryanair στη μη δεσμευτική πρόταση της ημερομηνίας 3 Σεπτεμβρίου 2014 ανέφερε ως οικονομικούς της συμβούλους τις KPMG Κύπρου και Ιρλανδίας, ενώ η ίδια η KPMG Κύπρου αναφέρει στην έκθεση αξιολόγησης της ημερομηνίας 6/10/2014, ότι δεν τους είχε γίνει καμία προσέγγιση για παροχή οποιωνδήποτε υπηρεσιών για το σκοπό αυτό.  Θα ήταν πράγματι μεμπτό, αν η KPMG Κύπρου αποδεχόταν να ενεργεί ως οικονομικός σύμβουλος ενός προσφοροδότη, στη διαδικασία που η ίδια διαχειριζόταν. Η δε εκ μέρους της σαφής διάψευση του γεγονότος αυτού δείχνει ότι μεγάλες εταιρείες, όπως η Ryanair, ενδεχομένως να θεωρούν την Κύπρο ως μια χώρα στην οποία οι θεσμοί δεν λειτουργούν σωστά. Τούτο, συνεχίζει ο Ελεγκτής, μπορεί να μην είναι άσχετο από την απόφαση της εταιρείας να διορίσει αρχικά ως νομικό σύμβουλο ένα δικηγορικό γραφείο το οποίο φέρει το όνομα του Προέδρου της Δημοκρατίας.

Για το θέμα του Μάκη Κωνσταντινίδη, όσον αφορά την απόφαση του να καταβάλει στη διαχειρίστρια εταιρεία των αερολιμένων μέρος του ποσού που αφορά την προμήθεια καυσίμων, αναφέρεται πως αυτό δεν αφορά τη παρούσα Έκθεση, ενώ προστίθεται πως το συγκεκριμένο γεγονός εξετάστηκε επισταμένα στη συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ελέγχου στις 9 Δεκεμβρίου 2014.

Επίσης δεν αφορά την παρούσα Έκθεση το γεγονός ότι επιτράπηκε στον κ. Κωνσταντινίδη, από την αρμόδια Επιτροπή, μετά την αφυπηρέτηση του το 2011 από τη θέση του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Συγκοινωνιών και Έργων, να εργοδοτηθεί στην εταιρεία Woolworth (Cyprus) Properties Plc παρά την περί του  αντιθέτου σαφή εισήγηση του (τότε αναπληρωτή) Γενικού Διευθυντή του ίδιου Υπουργείου.

Όσον αφορά τα θέματα που έχουν εγερθεί σχετικά με τον Υπουργό Συγκοινωνιών και Έργων, δεν έχουν τεθεί ενώπιον της Ελεγκτικής Υπηρεσίας οποιαδήποτε στοιχεία που να δεικνύουν οργανική σχέση του ή άλλο δεσμό με την Τράπεζα Πειραιώς.

Η καταγγελία της ΠΑΣΥΠΙ σχετικά με τον Πρόεδρο της KPMG Άγγελο Γρηγοριάδη, τον Υπουργό Οικονομικών και την Γενική Λογίστρια, λόγω της συμμετοχής όλων στο Συμβούλιο Εσωτερικού Ελέγχου που ενεργεί στη βάση του περί Εσωτερικού Ελέγχου Νόμου, φαίνεται να αποτελεί, αναφέρεται στην Έκθεση, παράδειγμα κακοποίησης των αρχών ηθικής δεοντολογίας. Αν η συμμετοχή στο ίδιο συλλογικό όργανο, που διορίζεται από το Υπουργικό Συμβούλιο στη βάση νόμου, θα σήμαινε ιδιάζουσα σχέση ώστε να θεωρείται σύγκρουση συμφερόντων η συνύπαρξη κάπου αλλού, τότε θα οδηγούμασταν σε πλήρες αδιέξοδο των θεσμών.

Όσον αφορά την καταγγελία κατά της Γενικής Λογίστριας της Δημοκρατίας και κατά του Εφόρου Αποκρατικοποιήσεων ότι σε κοινή συνεδρία των Κοινοβουλευτικών Επιτροπών Οικονομικών και Ελέγχου που έγινε στις 11 Νοεμβρίου 2014, απέκρυψαν το γεγονός ότι, μέχρι κάποια φάση του διαγωνισμού, νομικοί σύμβουλοι της εταιρείας Ryanair ήταν το δικηγορικό γραφείο «Νίκος Χρ. Αναστασιάδης και συνεταίροι», ο Γενικός Ελεγκτής αναφέρει ότι το δεδομένο αυτό περιλαμβανόταν στα στοιχεία που στις 24 Νοεμβρίου 2014, δηλαδή μετά τη συνεδρία και προτού εγερθεί το θέμα αυτό, η Γενική Λογίστρια απέστειλε στις Επιτροπές αυτές.

Τέλος, όσον αφορά την καταγγελία αναφορικά με το ρόλο του Ιάκωβου Ιακώβου, προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου της Hermes Airports Ltd, ως προς τη διαδικασία με την οποία η εταιρεία αυτή απαίτησε και έλαβε από τις Κυπριακές Αερογραμμές ποσό που η δεύτερη όφειλε στην πρώτη σχετικά με την παροχή καυσίμων στα αεροσκάφη της (fuel throughput fee), και ως προς τη συσχέτιση του θέματος αυτού με πιθανή εμπλοκή του κ. Ιακώβου στις υποθέσεις χρηματισμού και διαφθοράς που εξετάζονται σχετικά με το ΣΑΠΑ, στην Έκθεση αναφέρεται ότι το θέμα δεν θα μπορούσε να τύχει χειρισμού στα πλαίσια της παρούσας Έκθεσης.