Που θα πάνε 955εκ. από την ΕΕ;

Το 2013 η Ευρωπαϊκή  Ένωση κατέληξε στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο για την περίοδο 2014-2020 και για την Κύπρο κατανεμήθηκε από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία ένα ποσό της τάξης των €955 εκατομμυρίων περίπου.

Σύμφωνα με τον Κώστα Ιακώβου, Διευθυντή Διεύθυνσης Διαρθρωτικών Ταμείων στη Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης το μεγαλύτερο ποσό, €788 εκατομμύρια,  προέρχεται από τα ταμεία της  πολιτικής συνοχής της ΕΕ.  Αρχικά ανερχόταν σε €588 εκ. αλλά στην πορεία αυξήθηκε κατά   €200εκ. ύστερα από προσωπική παρέμβαση του Προέδρου της Δημοκρατίας  με σκοπό την αντιμετώπιση των ιδιαιτεροτήτων που προέκυψαν  στην κυπριακή οικονομία λόγω της χρηματοοικονομικής κρίσης. Κάτω από την πολιτική συνοχής περιλαμβάνονται, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερικής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) και το Ταμείο Συνοχής με κατανομές  €292 εκ., €130 εκ. και €270 εκ. αντίστοιχα.  Το υπόλοιπο ποσό των €96 εκ. είναι δεσμεύσεις για διάφορες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, όπως την Ευρωπαϊκή Εδαφική Συνεργασία, την Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων και τη Διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη» .

Πέρα από την πολιτική συνοχής στην Κύπρο θα παραχωρηθούν  και €132 εκ. για την Αγροτική Ανάπτυξη και €40 εκ. για την Αλιεία.

Τα Διαρθρωτικά Ταμεία της ΕΕ και οι πόροι που παραχωρήθηκαν στην Κύπρο θα μπορούσαν να δώσουν μια προοπτική ανάπτυξης για την οικονομία της χώρας μας;

Είναι γενικά παραδεχτό ότι η Κύπρος περνά ίσως τη δυσκολότερη περίοδο της οικονομικής της ιστορίας.  Οι συνθήκες ύφεσης που επικράτησαν τα τελευταία χρόνια σε συνδυασμό με τις αδυναμίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος οδήγησαν σε μια παρατεταμένη ατονία στην ανάληψη παραγωγικών επενδύσεων, τόσο στον ιδιωτικό τομέα, αλλά και στο δημόσιο που λόγω οικονομικής περισυλλογής και των γενικότερων δημοσιονομικών συνθηκών, τα αναπτυξιακά έργα είναι εξαιρετικά περιορισμένα.   

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, τα €955 εκατομμύρια των ευρωπαϊκών ταμείων αποτελούν σημαντική πηγή , που μπορεί με την κατάλληλη αξιοποίηση να δώσει μια θετική προοπτική και να δημιουργήσει συνθήκες που θα βοηθήσουν στην επαναδραστηριοποίηση της οικονομίας και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.    Σίγουρα αυτοί οι πόροι δεν είναι αρκετοί, μπορούν ωστόσο να βοηθήσουν, νοουμένου ότι θα τους αξιοποιήσουμε σωστά .

Ποιός είναι ο ευρύτερος στόχος που έθεσε η Κυβέρνηση για την αξιοποίηση των διαρθρωτικών ταμείων;

Θα πρέπει να ξεκαθαρίσω ότι η αξιοποίηση των πόρων των διαρθρωτικών ταμείων δεν εναπόκειται μόνο στο τι θέλει το κάθε κράτος μέλος της ΕΕ.  Υπάρχουν κοινοτικοί κανονισμοί τους οποίους τα κράτη μέλη θα πρέπει να σέβονται για να προωθούνται οι ευρύτερες ευρωπαϊκές πολιτικές και να εξυπηρετούνται οι πανευρωπαϊκοί στόχοι.  Στην περίπτωση της Κύπρου, αναπόφευκτα λήφθηκαν υπόψη οι  συνθήκες οικονομικής κρίσης που περνούμε,  οι πρόνοιες του Μνημονίου Συναντίληψης που υπέγραψε η Κύπρος με τους πιστωτές της, αλλά και οι στόχοι που τέθηκαν στο Εθνικό Μεταρρυθμιστικό Πρόγραμμα της Κύπρου για τη Στρατηγική «Ευρώπη 2020».

Η διοχέτευση των πόρων σε επιμέρους προτεραιότητες ήταν αντικείμενο εκτενών διαπραγματεύσεων μεταξύ της Γενικής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που κατέληξαν στη συνομολόγηση μιας "Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης".  Σ΄ αυτή τη συμφωνία, τέθηκε ως στρατηγικός στόχος η αναδιάρθρωση της κυπριακής οικονομίας, η διατήρηση και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και η διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής.   Καθορίστηκαν τρεις βασικές  προτεραιότητες:  (α)   η υποστήριξη της αναδιάρθρωσης και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας ολόκληρης της οικονομίας,  (β)   η αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού, η προώθηση της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής, και
(γ)   η  προστασία του περιβάλλοντος και η αποδοτική χρήση των πόρων.

Έχοντας υπόψη τις μεγάλες ανάγκες που έχει η οικονομία για εξεύρεση χρηματοδοτήσεων πώς έγινε ο διαμοιρασμός των κονδυλίων χωρισμός των κονδυλίων από τη Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων;.

Η Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων είχε την ευθύνη για την κατανομή των €788 εκατομμυρίων του ΕΤΠΑ, του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και του Ταμείου Συνοχής.  Από το 2013, μπήκαμε σε ένα παρατεταμένο διάλογο και συνεχείς διαβουλεύσεις με όλα τα Υπουργεία και με όλα τα οργανωμένα σύνολα της Κύπρου.  Αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης,  το ΚΕΒΕ, την ΟΕΒ, τις εργατικές οργανώσεις, και ένα ευρύτερο φάσμα εκπροσώπων από κοινωνικοοικονομικά σύνολα.  Υποβλήθηκαν εισηγήσεις, εκφράστηκαν απόψεις, τέθηκαν ιδέες.  Αξιολογήθηκαν όλα τα δεδομένα και στο τέλος έγινε μια επιλογή που εξυπηρετεί κατά την άποψή μας τις ευρύτερες αναπτυξιακές επιδιώξεις της Κυβέρνησης.

Φυσικά, είχαμε και τους Ευρωπαϊκούς Κανονισμούς, οι οποίοι από μόνοι τους έθεταν με σαφήνεια τα πλαίσια μέσα στα οποία θα μπορούσαμε να κινηθούμε.  Για παράδειγμα, μας έθεταν ως όρο ότι το 50% τουλάχιστον των πόρων του ΕΤΠΑ θα έπρεπε να κατανεμηθεί σε έργα και σχέδια που έχουν ως στόχο  την προώθηση της έρευνας και καινοτομίας, των τεχνολογιών της πληροφορίας και των επικοινωνιών, την ανταγωνιστικότητα των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, και άλλα.

Όλα αυτά είναι πια συμφωνημένα με την ΕΕ, αφού πέρα από τη Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης, εγκρίθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και δυο επιχειρησιακά σχέδια της Κύπρου για την πολιτική συνοχής.  Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη" που θα συγχρηματοδοτείται με ποσό ύψους €560 εκ.  (€290 από το ΕΤΠΑ και €270 από το Ταμείο Συνοχής) και το Επιχειρησιακό πρόγραμμα "Απασχόληση, Ανθρώπινοι Πόροι και Κοινωνική Συνοχή" που συγχρηματοδοτείται με ποσό ύψους €130 εκ από το ΕΚΤ, και μια ειδική κατανομή €12 εκ. περίπου για την εφαρμογή της Πρωτοβουλίας για την Απασχόληση των Νέων.

Την διαδικασία που ακολουθήσαμε επόπτευε ο Υπουργός Οικονομικών, ο οποίος ενημέρωνε σε τακτά διαστήματα και το Υπουργικό Συμβούλιο που πήρε και τις τελικές αποφάσεις.

Σε ποιους τομείς αναμένεται να διατεθούν τα κονδύλια και με ποιά αναλογία;

Το 70% σχεδόν των πόρων του ΕΤΠΑ κατανεμήθηκαν προς εξυπηρέτηση της επιχειρηματικότητας, των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, και την ενίσχυση δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας.  Είναι εμφανής η προσπάθεια που καταβάλλεται ειδικά για αυτές τις προτεραιότητες, επειδή πραγματικά πιστεύουμε ότι με τα έργα και τα σχέδια που θα χρηματοδοτηθούν, θα δημιουργηθούν νέες προοπτικές για τον κύπριο επιχειρηματία, τον ερευνητή, όλους τους οικονομικούς φορείς, με τελικό σκοπό την υποκίνηση της ανάπτυξης και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Από το ΕΚΤ, τα €70 εκ.  (54%) προγραμματίστηκε να διατεθούν για την προώθηση της βιώσιμης απασχόλησης υψηλής ποιότητας  και την υποστήριξη της κινητικότητας των εργαζομένων.

Το Ταμείο Συνοχής, από τη φύση του υποστηρίζει μόνο έργα στους τομείς του περιβάλλοντος, των μεταφορών, της ενέργειας και της κλιματικής αλλαγής.  Ο τομέας του περιβάλλοντος παίρνει τη μερίδα του λέοντος, περίπου το 50% των πόρων .  Αυτό είναι λογικό αφού η Κύπρος θα πρέπει να προχωρήσει με την υλοποίηση των έργων διαχείρισης στερεών απορριμμάτων και την κατασκευή κεντρικών αποχετευτικών συστημάτων.  Σε αυτά έχουμε αυστηρά χρονοδιαγράμματα εκ μέρους της ΕΕ, τα οποία αν δεν τηρήσουμε, η Κύπρος θα βρεθεί σε δυσάρεστες καταστάσεις επιβολής χρηματικών προστίμων.

Πότε επιτέλους θα αρχίσουν να γίνονται έργα και να δούμε επιτέλους οικονομική δραστηριοποίηση;

Πρώτιστο μέλημα είναι η αξιοποίηση των κοινοτικών  πόρων για επαναδραστηριοποίηση της οικονομίας και ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας.  Γι΄ αυτό δόθηκε απόλυτη προτεραιότητα στα σχέδια που ανακοινώνει  το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού.

Το πρώτο σχέδιο που ήδη προκηρύχθηκε είναι το σχέδιο χορηγιών «Εξοικονομώ – Αναβαθμίζω στις Επιχειρήσεις» και αποσκοπεί στην  ενεργειακή αναβάθμιση κτηριακών εγκαταστάσεων καθώς και την προώθηση χρήσης ΑΠΕ σε Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις.  Παρόμοιο σχέδιο θα ανακοινωθεί σύντομα και για ιδιωτικές κατοικίες.   Τα σχέδια αυτά που θα έχουν συνολικό προϋπολογισμό €14 εκ. έχουν διπλό στόχο, από τη μια θα εξυπηρετούνται οι στόχοι για ενεργειακή απόδοση, και από την άλλη θα δημιουργήσουν ευκαιρίες επαναδραστηριοποίησης στον τομέα των κατασκευών, αφού για ενεργειακή θωράκιση οικοδομών θα απαιτούνται αρκετές εργασίες.

Πρόσθετα δυο σχέδια που είναι ήδη γνωστά από την περίοδο 2007-2013 είναι εκείνο της προώθησης της Νεανικής και της Γυναικείας Επιχειρηματικότητας που θα προκηρυχθούν πολύ σύντομα (ίσως μέσα στον Ιανουάριο ή στις αρχές Φεβρουαρίου) με συνολικό προϋπολογισμό €13 εκ.  Αναμφίβολα θα ενισχύουν την επιχειρηματικότητα και θα δημιουργούν διατηρήσιμες θέσεις εργασίας.  Άφησα τελευταίο το Σχέδιο Επιχειρηματικής Καινοτομίας με προϋπολογισμό €10 που είναι εντελώς νέο και προσφέρει πραγματικές και ουσιαστικές ευκαιρίες για δημιουργία και στήριξη νέων, καινοτόμων επιχειρήσεων.  Ήδη προκηρύχθηκε.

Έργα στις πόλεις δεν θα γίνουν;

Σίγουρα θα γίνουν και έργα στις αστικές περιοχές, και δεσμεύτηκε για αυτά ένα ποσό της τάξης των €80 εκ.  Όχι όμως στη μορφή που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα, που σε αρκετές περιπτώσεις ήταν διάσπαρτα, χωρίς ουσιαστική συνοχή και χωρίς να προσμετρούνται τα αναμενόμενα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη.  Για την  προγραμματική περίοδο 2014-2020 ζητήθηκε από τους Δήμους με μεγάλα αστικά κέντρα να  ετοιμάσουν Στρατηγικό Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Ανάπτυξης, όπου θα υποδεικνύονται συγκεκριμένες περιοχές παρέμβασης, θα περιγράφονται οι επιδιώξεις, θα  τίθενται στόχοι και θα παρουσιάζονται έργα/σχέδια προς εξυπηρέτηση των στόχων.  Με κοινωνικές και οικονομικές αναλύσεις και με δείχτες.  Ήδη ετοιμάστηκαν τα στρατηγικά σχέδια και τώρα είμαστε στο στάδιο της αξιολόγησης τους με βάση μετρήσιμα κριτήρια από ειδικούς του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως. Από τα στρατηγικά σχέδια που θα εγκριθούν, θα επιλεγούν και τα έργα που θα συγχρηματοδοτηθούν από τα Ευρωπαϊκά Ταμεία.