Εκτεθειμένοι στη συναλλαγματική μεταβολή

Μεγάλη αναστάτωση, σε κάποιες περιπτώσεις πανικός αλλά κυρίως άλλο ένα επεισόδιο, ίσως το σοβαρότερο στο σίριαλ με τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο εκτυλίσσεται τις τελευταίες ημέρες. Απρόσεκτοι δανειολήπτες ή κακές τράπεζες; Στο ερώτημα αυτό μάλλον απαντούν τα γεγονότα, με όλα όσα δεν έπραξαν όσοι έχουν δάνειο σε ελβετικό φράγκο για πολλά χρόνια.

Η ιστορία ξεκίνησε σε μεγάλο βαθμό τα έτη 2007 και 2008, όταν το ασθενέστερο τότε ελβετικό φράγκο και το ευνοϊκό επιτόκιο για σύναψη δανείου στο εν λόγω νόμισμα ώθησαν νοικοκυριά και επιχειρήσεις σε συμβόλαια δανείων.

Μερικά χρόνια αργότερα και αφού η ισοτιμία στράφηκε εναντίον των δανειοληπτών τα δάνεια αυτά λόγω της συναλλαγματικής διαφοράς αυτομάτως αυξήθηκαν, χωρίς πολλοί από τους δανειολήπτες να αλλάξουν –όπως δικαιούνται- τα δάνειά τους σε ευρώ. Το πρόβλημα ιδίως μετά την κρίση και στην Κύπρο, τις σοβαρές επιπτώσεις από το κούρεμα των κυπριακών τραπεζών και την υψηλή ανεργία επιδεινώθηκε.

Η πρόσφατη εξέλιξη με τις αποφάσεις της Κεντρικής Τράπεζας της Ελβετίας, κάνει ακόμη βαθύτερο το πρόβλημα αφού ένα δάνειο 100 χιλιάδων αυτομάτως αυξάνεται, ενώ η επιλογή να αλλάξει σήμερα το δάνειο σε ευρώ είναι ασύμφορη λόγω της συναλλαγματικής διαφοράς. Σε μια μόνο εβδομάδα η ισοτιμία φράγκου-ευρώ αυξήθηκε κατά 15, την ώρα που οι επενδυτές στρέφονται σε άλλες επενδύσεις όπως ο χρυσός, μια εξέλιξη που αν μη τι άλλο δείχνει πως η ανηφόρα του φράγκου δεν θα είναι μεγάλη. Παρόλα αυτά, ο αντίκτυπος στα δάνεια σε ελβετικό φράγκο είναι σοβαρός. Οι επιπτώσεις είναι αλυσιδωτές σε πολλές χώρες της Ευρώπης, κυρίως αυτών που σε περιόδους ανάπτυξης επωφελήθηκαν από το ασθενέστερο φράγκο.  

Πολλοί δανειολήπτες δια της νομικής οδού αναζητούν λύσεις, με κινήσεις κατά των τραπεζών, ωστόσο, η ευθύνη της όποιας τράπεζας αρχίζει και τελειώνει μέχρι του σημείου που επιχείρησε –ένα έπραξε κάτι τέτοιο- να παραχωρήσει δάνεια σε ελβετικό φράγκο. Απ’ εκεί κι έπειτα η συναλλαγματική μεταβολή δεν αυξάνει το περιθώριο κέρδους της τράπεζας, παρά την επιβάρυνση του δανειολήπτη. Με αυτά τα δεδομένα είναι που εξάγεται και το συμπέρασμα πως μια τέτοια εξασφάλιση δανείου, προϋποθέτει πολλή μελέτη αλλά και τακτική παρακολούθηση των εξελίξεων, ακόμη και διασπορά του κινδύνου μέσω δανειοδότησης. Ένα για παράδειγμα κάποιος προχωρήσει σε εξασφάλιση δανείου σε ξένο νόμισμα για μια επιχείρηση σώφρον θα ήταν να πραγματοποιούσε τρία ξεχωριστά δάνεια, εάν θεωρούσε πως η συναλλαγματική διαφορά ευνοεί σε κάποια χρονική στιγμή. Τα συναλλαγματικά σκαμπανεβάσματα επηρεάζονται από τις αγορές, τις τοπικές εξελίξεις και τις πολιτικές αστάθειες εντός και εκτός μιας χώρας. Αυτό καθιστά σαφώς πιο εκτεθειμένο κάποιον που προχωρά σε σύναψη δανείου σ ξένο νόμισμα, αφού σαφώς η εικόνα που έχει για μια ξένη χώρα είναι πιο θολή σε σύγκριση με την χώρα διαμονής τους.

Οι αριθμοί
Ο αριθμός δανείων σε ελβετικά φράγκα περιορίζεται σε κάτω από 10 χιλιάδες περιπτώσεις, που αντιστοιχούν σε δάνεια της τάξης των 3,2 δισ. βάσει του τελευταίου υπολογισμού της Κεντρικής Τράπεζας. Το ποσό κυμαίνεται αναλόγως της ισοτιμίας.

Το ¼ αυτών των δανείων βρίσκονται στην Τράπεζα Κύπρου, ενώ ο Συνεργατισμός δεν διαθέτει δάνεια σε ξένο συνάλλαγμα. Οι άλλες τράπεζες βρίσκονται ακόμη σε διαδικασία να ξεκαθαρίσουν τα δεδομένα που έχουν ενώπιόν τους. Για την περίπτωση της Τράπεζας Κύπρου, ο μέσος όρος των δανείων ανέρχεται στις 470 χιλιάδες, γεγονός που καταδεικνύει πως δεν πρόκειται για μικρά, οικιστικά δάνεια, χωρίς να σημαίνει πως δεν έχουν συναφθεί και τέτοια.

Την ίδια ώρα τα μισά από τα δάνεια της Τράπεζας Κύπρου δεν πληρώνονται για περισσότερο από ένα χρόνο, κατάσταση που δείχνει πως η κατάσταση που δημιουργήθηκε τις τελευταίες ημέρες αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου. Μάλιστα, το 40% των εν λόγω δναείων είχαν επιτόκιο κάτω του 4%, ενώ στην υπόλοιπη κυπριακή αγορά το αντίστοιχο ποσοστό κυμαινόταν από 4,5% μέχρι και 6%. Όταν ο όποιος δανειολήπτης έχει εξασφαλίσει δάνειο σε ξένο συνάλλαγμα, προφανώς γνωρίζει πως είναι εκτεθειμένος και στις συναλλαγματικές διακυμάνσεις. Παρόμοια περίπτωση μπορούν να χαρακτηριστούν τα συνδεδεμένα με το Euribor επιτόκιο, το οποίο αυτή τη στιγμή ευνοεί τους δανειολήπτες. Το καθοριστικό σημείο σε μια τέτοια περίπτωση είναι πως θα πρέπει ο κάθε εμπλεκόμενος να γνωρίζει τους κινδύνους, να ξέρει τι προνοητικά μπορεί να πράξει όταν τα συναλλαγματικά δεδομένα διαφοροποιούνται αρνητικά, αλλά και τις επιπτώσεις όταν επιλέγει να παραμείνει στο αρχικό καθεστώς του πακέτου που επέλεξε. Την ίδια ώρα θα πρέπει τράπεζες και κεντρική να ξεκαθαρίσουν κάθε πόσο επιβάλλεται ο δανειοδότης να ενημερώνει, να συμβουλεύει ή να επισύρει την προσοχή όταν οι συνθήκες το προτάσσουν. Η λογική του «Δεν πληρώνω» αφορά στην εν γένει κουλτούρα που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια απέναντι στις τράπεζες, οι οποίες καλούνται να σηκώσουν το βάρος κακοδιαχείρισης για άλλα ζητήματα, ακόμη και για περιπτώσεις που ίσως να μην φέρουν μεγάλη ευθύνη.

Οι κίνδυνοι της Κύπρου
Περιορισμένη είναι η έκθεση της Κύπρου σε σχέση με τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο αφού το σύνολο των εν λόγω δανείων αντιστοιχούν μόλις στο 6% του συνόλου των δανείων στο κυπριακό σύστημα. Παράλληλα, πολλά από τα εν λόγω δάνεια, εάν κρίνουμε από το ύψους τους, δεν αφορούν νοικοκυριά αλλά επιχειρήσεις που προφανώς έχουν δανεισμό και σε άλλα νομίσματα, το πιθανότερο σε ευρώ. Εάν έχουμε ως βάση την περίπτωση της Τράπεζα Κύπρου στην οποία τα μισά- περίπου- δάνεια δεν εξυπηρετούνται μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι δάνεια της τάξης του 1,5 δισ. δεν εξυπηρετούνται, πρόβλημα σαφώς μικρότερο σε σύγκριση με το τεράστιο ζήτημα των ΜΕΔ στο κυπριακό, χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κύπρου. Η Ελλάδα εν μέσω προεκλογικής περιόδου, αναφέρεται σε 70 χιλιάδες δανειολήπτες σε ελβετικό φράγκο, οι οποίοι μάλιστα λαμβάνουν υποσχέσεις ότι η περίπτωση τους θα τύχει ειδικού χειρισμού.