Η Συμφωνία με τη Τρόικα, το Μεικτό ΓεΣΥ και ο «αδικημένος» ΟΑΥ

Η πρόσφατη κατάληξη των διαπραγματεύσεων με τη Τρόικα για την εφαρμογή του ΓεΣΥ δεν αποτρέπει τους κινδύνους για την αγορά εργασίας και τα δημοσιονομικά  του κράτους που υπέδειξε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Διεθνής Τράπεζα.  Παρέχει όμως μια, έστω και αμυδρή, ελπίδα ότι δεν θα καταλήξουμε  σε ένα εσαεί κρατικό μονοπώλιο ασφάλισης υγείας που θα πάσχει από τα ίδια σύνδρομα που πάσχουν τα δημόσια νοσηλευτήρια.

Με τις σθεναρές προσπάθειες του Υπουργού Υγείας έγινε δυνατή η παραχώρηση μιας λωρίδας διαφυγής στο μονόδρομο του οδικού χάρτη για το κρατικό μονοπώλιο ασφάλισης υγείας: «Ο σχεδιασμός της λειτουργίας του ΓεΣΥ θα στηριχθεί στη παροχή ασφάλισης μέσω κρατικού ασφαλιστικού φορέα, ενώ θα μελετάται η εφαρμογή ανοικτού συστήματος, που θα επιτρέπει τη συμμετοχή περισσοτέρων από έναν ασφαλιστικών οργανισμών, δεδομένου ότι θα παρέχει οφέλη στον πολίτη και τον ασθενή».

Λαμβανομένων υπόψη των ασφυκτικών χρονοδιαγραμμάτων της Τρόικας και των πιέσεων από τα συμφέροντα του κατεστημένου, η επιτευχθείσα συμφωνία ήταν ίσως η καλύτερη δυνατή υπό τις περιστάσεις. Δεν πρέπει όμως να υπάρξει εφησυχασμός διότι ακόμη ελλοχεύουν οι κίνδυνοι από ένα μονοπώλιο, είτε δημόσιο είτε ιδιωτικό, που έχουν  επισημανθεί πολλάκις. Είμαστε καθημερινοί μάρτυρες του «ουδέν μονιμότερο του προσωρινού».
Σωστά έχει δοθεί προτεραιότητα στην αυτονόμηση των δημοσίων νοσηλευτηρίων που, όσο δύσκολη και αν φαίνεται, είναι προϋπόθεση για τη λειτουργία οποιουδήποτε ΓεΣΥ. Ατυχής όμως είναι η διατήρησης του θεσμού του οικογενειακού γιατρού, ο οποίος , πέραν της έλλειψης ικανού αριθμού οικογενειακών γιατρών, θα οδηγήσει σε διαπλοκή ανάλογη με εκείνη που παρατηρείται σήμερα μεταξύ πολλών γιατρών,  φαρμακείων και χημείων. Γιατί να θεσμοθετούμε τη διαπλοκή και σύγκρουση συμφερόντων και μετά να ψάχνουμε το λάθος;

Σωστά συμφωνήθηκε με τη Τρόικα να διασαφηνιστεί ο ρόλος και οι αρμοδιότητες του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ)  και του Υπουργείου Υγείας πριν και κατά τη διάρκεια υλοποίησης του ΓεΣΥ. Είναι φυσικό ο ΟΑΥ να εκλαμβάνει αυτό σαν προσπάθεια αποδυνάμωσης του. Από την άλλη ο ΟΑΥ δηλώνει ότι ο ίδιος δεν είναι ούτε ασφαλιστικός φορέας, ούτε ρυθμιστής, ούτε επόπτης του συστήματος ασφάλισης υγείας.  Τότε τι είναι;  Δεν είναι αρκετό να δηλώνει τι δεν είναι. Οπωσδήποτε, δεν είναι παροχέας υπηρεσιών υγείας, και κανείς δεν το θεωρεί ότι είναι.  Αν ο ΟΑΥ θα είναι απλώς, όπως ισχυρίζεται,  «στρατηγικός αγοραστής υπηρεσιών από όλους τους παροχείς υπηρεσιών υγείας του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα οι οποίοι θα ανταγωνίζονται μεταξύ τους», τότε τι τον πειράζει να ανταγωνίζονται και οι παροχείς ασφάλισης υγείας μεταξύ τους;

Κι’ αν ο ΟΑΥ είναι απλώς στρατηγικός αγοραστής υπηρεσιών, τότε είναι επάναγκες  να δημιουργηθεί ένας  «κρατικός ασφαλιστικός φορέας»  που θα ανταγωνίζεται τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, και να αποτρέπει τη δημιουργία καρτέλ , εκ μέρους τους όταν το σύστημα θα μετεξελιχτεί σε  μεικτό πολυασφαλιστικό». Επίσης απαραίτητη είναι η δημιουργία ανεξάρτητης ρυθμιστικής και εποπτικής αρχής υγείας εκτός και αν το Υπουργείο Υγείας θα επιτελούσε αυτό το έργο με την ανεξαρτησία  που απαιτείται. Ο ΟΑΥ παραπονείται ότι δαιμονοποιούμε το «μοντέλο ύπαρξης ενός  και μόνο οργανισμού  διαχείρισης του ΓεΣΥ». Σαν οικονομολόγος δεν μπορώ να δεχτώ ότι οποιοδήποτε μονοπώλιο, ιδιωτικό ή δημόσιο, θα μπορούσε να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα του πολίτη ή του πελάτη.  Στη Κύπρο έχουμε πικρή εμπειρία με κρατικά μονοπώλια κα ιδιωτικά ολιγοπώλια. Επί παραδείγματι, πληρώνουμε πανάκριβο ρεύμα και πανάκριβη βενζίνη, αντίστοιχα. Τα θέματα υγείας είναι πολύ σοβαρά για να τα αφήσουμε στα χέρια οποιουδήποτε μονοπωλίου, ιδιωτικού ή δημοσίου.

Με το ίδιο σθένος έχω  «δαιμονοποιήσει»  και τα πολυασφαλιστικά συστήματα που αποτελούνται μόνο από ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, και καταλήγουν με μαθηματική ακρίβεια σε καρτέλ και ολιγοπώλια, ιδιαίτερα σε μικρές χώρες, όπως  η Κύπρος. Το κόστος, τότε βγαίνει εκτός ελέγχου όπως και στη περίπτωση του κρατικού μονοπωλίου. Μόνο ένα ΜΕΙΚΤΟ ασφαλιστικό  σύστημα όπου η ύπαρξη δημοσίου ασφαλιστικού οργανισμού, που  θα ανταγωνίζεται τους ιδιωτικούς, παρεμποδίζει τη δημιουργία καρτέλ (μονοπωλίου ή ολιγοπωλίου) από τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες.  Από τη άλλη ο ανταγωνισμός από τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες αναγκάζει τον δημόσιο οργανισμό ασφάλισης  να είναι αποτελεσματικός και να συγκρατεί τα κόστη του. Το μεικτό σύστημα είναι το πιο οικονομικό και βιώσιμο, 20-30%  πιο οικονομικό και από τα δύο, και προσφέρει καλύτερη ποιότητα υγείας και εξυπηρέτηση του ασθενούς.  Δυστυχώς είτε άθελα είτε εσκεμμένα μερικοί δεν κάνουν διάκριση μεταξύ απλού πολυασφαλιστικού (ιδιωτικού) και μεικτού (δημοσίου και ιδιωτικού) συστήματος ασφάλισης υγείας.  
Επαναλαμβάνεται ότι ο σφαιρικός προϋπολογισμός του ΓεΣΥ δεν αποτελεί εγγύηση περιορισμού του κόστους και οικονομικής βιωσιμότητας του συστήματος αφού βασίζεται σε λογιστική και όχι οικονομική μελέτη.  Ανταγωνισμός σε επίπεδο ασφάλισης και  κίνητρα συγκράτησης του κόστους απουσιάζουν και το κράτος δεν θα μπορεί να αρνηθεί κάλυψη οποιονδήποτε ελλειμμάτων.  Είναι ακριβώς η περίπτωση του μαλακού προϋπολογισμού (soft budget constraint) που κατέστρεψε τη Σοβιετική Ένωση.

Τέλος ο ΟΑΥ αισθάνεται αδικημένος γιατί του καταλογίζεται η μη αποπεράτωση των  απαιτούμενων έργων, παρά τη δαπάνη δεκάδων εκατομμυρίων, αφού πολλά δεν εξαρτώντο από τον ίδιο. Οπωσδήποτε ο ΟΑΥ επιτέλεσε σημαντικό έργο που του αναγνωρίζεται και δεν γίνεται καμιά προσπάθεια απαξίωσης του αλλά επισημαίνεται η ανάγκη αποσαφήνισης του ρόλου του ΟΑΥ για να αποφεύγονται κενά, επικαλύψεις και πιθανή σύγκρουση συμφερόντων.  
Ο ίδιος ο ΟΑΥ θα πρέπει να επισημάνει τις δομικές βελτιώσεις που ενδείκνυνται από την εμπειρία του και να είναι ένθερμος υποστηρικτής του ανταγωνισμού σε όλα τα επίπεδα για τη παροχή της πιο ποιοτικής, και οικονομικής ασφάλισης και περίθαλψης.  Ο ανταγωνισμός σε όλα τα επίπεδα, η καθολική κάλυψη, η κοινωνική αλληλεγγύη και η δίκαιη κατανομή του κόστους είναι εκ των ουκ άνευ για ένα δίκαιο, λειτουργικό και οικονομικά βιώσιμο εθνικό σύστημα υγείας .