Ισότητα Φύλων στην Έρευνα

Ανακοινώνοντας το Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Έρευνα και Καινοτομία HORIZON 2020 τον περασμένο Ιανουάριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέδειξε έμπρακτα ότι πλέον θα δίνει μεγάλη έμφαση σε θέματα ισότητας φύλων, καθώς επίσης και ότι καταβάλλει συνειδητή προσπάθεια για να θέσει τέρμα στις εκούσιες ή ακούσιες διακρίσεις σε θέματα κοινωνικού ή βιολογικού φύλου.

Η απόφαση αυτή προήλθε ύστερα από πολύχρονες συζητήσεις, προσπάθειες διαφόρων σωμάτων και επιτροπών, αλλά και έρευνες που καταδεικνύουν ότι η παράλειψη ενσωμάτωσης θεμάτων φύλου σε ερευνητικές δραστηριότητες μόνο προβλήματα και κόστος μπορεί να δημιουργήσει.

Στη συζήτηση περί φύλων, ο όρος βιολογικό φύλο αναφέρεται στα βιολογικά χαρακτηριστικά του ατόμου και το κοινωνικό σε κοινωνικούς / πολιτιστικούς παράγοντες, ενώ τα παραδείγματα διακρίσεων κοινωνικών ή βιολογικών φύλων είναι διάχυτα στη σύγχρονη πραγματικότητα. Για παράδειγμα, οι ζώνες ασφαλείας στα αυτοκίνητα, είχαν σχεδιαστεί λαμβάνοντας υπόψη μόνο το σωματότυπο και τις ανάγκες των ανδρών. Τα περισσότερα φάρμακα συνήθως δοκιμάζονταν πάνω σε αρσενικά ζώα μόνο, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται μετέπειτα αρκετά προβλήματα. Στην ιατρική, η οστεοπόρωση για αρκετό καιρό θεωρείτο ασθένεια κυρίως για γυναίκες – μια θεωρία η οποία διαμόρφωσε τη διάγνωση και τη θεραπεία, χωρίς να ληφθεί υπόψη ότι άνδρες άνω των 75 ετών, αποτελούν το ένα τρίτο των περιστατικών με κατάγματα γοφού που σχετίζονται με οστεοπόρωση (Schiebinger, Londa (2014), Scientific research must take gender into account, p.9 Nature, 6 March 2014, Vol. 507, Macmillan Publishers Limited).

Πλέον, όπως αποδεικνύει η στάση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όσοι επιθυμούν να υποβάλουν προτάσεις στο Πρόγραμμα HORIZON 2020 και να διεκδικήσουν με αξιώσεις χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, καλούνται να λάβουν υπόψη θέματα ισότητας φύλου.

Αυτό εξυπακούει ότι αφ’ ενός στις ερευνητικές ομάδες θα πρέπει να συμμετέχουν τόσο άνδρες όσο και γυναίκες επιστήμονες,  αφ’ εταίρου -και ίσως πιο σημαντικό- θέματα φύλου (βιολογικού ή/και κοινωνικού) θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σε όλες τις φάσεις ενός ερευνητικού έργου - από τον προσδιορισμό των προτεραιοτήτων, στη συλλογή και ανάλυση δεδομένων, στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και στη μεταφορά του αποτελέσματος στην αγορά. Αναμένεται δηλαδή από τα δίκτυα που υποβάλλουν προτάσεις να αξιολογούν και να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη κατά πόσο η έρευνά τους και κατ’ επέκταση το αποτέλεσμα θα μπορούσε να έχει διαφορετικό αντίκτυπο πάνω σε άνδρες και γυναίκες, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις κοινωνικές όσο και τις βιολογικές ανάγκες των ανδρών και των γυναικών.

Ταυτόχρονα, η ίδια η ΕΕ δεσμεύεται ότι θα προωθήσει την ισότητα φύλων στη λήψη αποφάσεων που αφορούν στο Πρόγραμμα Η2020. Συγκεκριμένα, στόχος είναι όπως η συμμετοχή των γυναικών σε συμβουλευτικές επιτροπές ανέλθει στο 50% και στο 40% σ’ ότι αφορά στη σύσταση των Επιτροπών Αξιολόγησης Προτάσεων.

Σημειώνεται, επίσης, ότι στις πρώτες Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων, η ΕΕ έχει προσδιορίσει μεγάλο αριθμό επιστημονικών περιοχών που μπορούν να επωφεληθούν από την ανάλυση / ενσωμάτωση της διάστασης φύλου στην έρευνα.  Στις περιπτώσεις αυτές, οι ομάδες που υποβάλλουν προτάσεις καλούνται να περιγράψουν στην πρότασή τους πώς τα θέματα φύλου θα ληφθούν υπόψη στο περιεχόμενο της εργασίας τους.

Επίσης, μια αρκετά μεγάλη καινοτομία σε σχέση με προηγούμενα Προγράμματα Πλαίσιο της Ε.Ε., είναι το γεγονός ότι πλέον η δαπάνη για διοργάνωση εκπαιδευτικού σεμιναρίου για θέματα ισότητας φύλου, θεωρείται ως επιλέξιμη δαπάνη σε ένα έργο και επομένως το κόστος του θα μπορούσε να καλυφτεί από Ε.Ε..

Τέλος, για να ενισχυθεί η προσπάθεια ώστε τα θέματα φύλου να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη από τα δίκτυα που υποβάλλουν προτάσεις, η ισότητα φύλων έχει περιληφθεί ως ένα από τα κριτήρια κατάταξης των προτάσεων που λαμβάνουν μετά την αξιολόγηση την ίδια βαθμολογία από τους αξιολογητές.

Το θέμα της ισότητας φύλων έχει αναγνωριστεί με τον πλέον επίσημο τρόπο ως σημαντικός παράγοντας στην έρευνα και αποτελεί ήδη έναν από τους πυλώνες της ολοκλήρωσης του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Απομένει τώρα οι ερευνητικές ομάδες να αναγνωρίσουν ότι οι διαφορές σε θέματα φύλου, έχουν αρκετές φορές σημαντικό αντίκτυπο στην επιστημονική γνώση και ότι συμβάλλουν στην παραγωγή υπηρεσιών και προϊόντων που ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες του πληθυσμού. Είναι βέβαιο ότι η πρακτική αυτή θα έχει στο μέλλον σημαντικό όφελος για την κοινωνία.