Γιαγκουλλής: «Διανοητική Ιδιοκτησία» o κρυμμένος θησαυρός

«Διανοητική Ιδιοκτησία» ή «πνευματική ιδιοκτησία» όπως είναι ευρέως γνωστή αποτελεί το πολυτιμότερο περιουσιακό στοιχείο μιας εταιρείας.

Με αυτή στη μέση το παιχνίδι γίνεται «επικίνδυνο». Ο Γιάγκος-Γεώργιος Γιαγκουλλής, νομικός στη Remedica μας εξηγεί πως παίζεται αυτό το «παιχνίδι στρατηγικής». Ένα παιχνίδι στο οποίο ακόμα και οι καλύτεροι «παίκτες» μπορεί να κάνουν λάθος.

Στον κατάλογο του περιοδικού Forbes με τα πολυτιμότερα brands στον κόσμο φιγουράρουν όλα τα μεγάλα ονόματα. Διαθέτουν υψηλές πωλήσεις, παγκόσμια αναγνωρισιμότητα, τρανταχτά ονόματα σε υψηλόβαθμες θέσεις. Οι ίδιες όμως γνωρίζουν ότι το πολυτιμότερό τους περιουσιακό στοιχείο δεν είναι άλλο από την Διανοητική τους Ιδιοκτησία. Εκεί πραγματοποιούν τις σημαντικότερες τους επενδύσεις. Αυτήν  προστατεύουν από τη γέννησή τους με νύχια και με δόντια.

Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι συνιστά πνευματική ιδιοκτησία και γιατί είναι σημαντική για μια εταιρεία;
Ο όρος «Πνευματική Ιδιοκτησία» είναι παρεξηγημένος όρος δεδομένου ότι νομικά περιορίζεται κυρίως σε έργα λογοτεχνίας και τέχνης (στα αγγλικά ο αντίστοιχος όρος είναι «Copyright»). Ο σωστός όρος που σπανίως χρησιμοποιείται (έξω από νομικούς κύκλους) είναι η «Διανοητική Ιδιοκτησία» (Intellectual Property) και περιλαμβάνει προϊόντα του ανθρώπινου νου, άυλου χαρακτήρα, που τυγχάνουν προστασίας από το νόμο. Ο όρος «Διανοητική Ιδιοκτησία», λοιπόν, είναι εξαιρετικά ευρύς και καλύπτει πολλές πτυχές της διανοητικής και δημιουργικής σκέψης. 
Οι δικηγόροι ασχολούνται με τα Δικαιώματα Διανοητικής Ιδιοκτησίας, δηλαδή με την προστασία που παρέχει ο νόμος στην Διανοητική Ιδιοκτησία, η οποία μπορεί να λάβει ποικίλες μορφές, όπου η κάθε μία προστατεύει κάποιο διαφορετικό στοιχείο.

Μπορείτε να μας εξηγήσετε με ένα παράδειγμα τι εννοείτε;
Για παράδειγμα, στην περίπτωση ενός φαρμακευτικού προϊόντος, μπορεί να υπάρχει προστασία εμπορικού σήματος (λογότυπο ή το εμπορικό όνομα), πνευματικής ιδιοκτησίας (φύλλο οδηγιών χρήσεως) και δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (η εφεύρεση αυτού καθ' εαυτού του φαρμακευτικού προϊόντος). Για κάθε στοιχείο ισχύουν διάφορες απαιτήσεις εγγραφής και όροι προστασίας. Τα εμπορικά σήματα μπορεί να είναι αόριστης διάρκειας (δεδομένου ότι καταβάλλονται τα τέλη ανανέωσης), η πνευματική ιδιοκτησία συνήθως προστατεύεται για εβδομήντα χρόνια, ενώ τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας μπορεί να προστατεύονται για περίπου είκοσι χρόνια.
Η σημασία των Δικαιωμάτων Διανοητικής Ιδιοκτησίας έγκειται στο ότι επιτρέπουν σε μια εταιρεία να διαφοροποιεί τα προϊόντα της από αυτά των ανταγωνιστών της (branding) και προστατεύουν την επένδυση της εταιρείας στην έρευνα και την ανάπτυξη, παρέχοντάς της μια περίοδο αποκλειστικής εκμετάλλευσης μιας εφεύρεσης (στην περίπτωση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας).

Γιατί χαρακτηρίζεται και ως «κρυμμένος θησαυρός»;
Λόγω της άυλης φύσης της, ίσως ορισμένες επιχειρήσεις ακόμα αδυνατούν να αντιληφθούν την αξία της Διανοητικής Ιδιοκτησίας. Ωστόσο, οι εταιρείες λαμβάνουν ολοένα και υψηλότερες αξιολογήσεις εξαιτίας του χαρτοφυλακίου διανοητικής ιδιοκτησίας που διαθέτουν, και αυτό ισχύει ιδιαιτέρως στον φαρμακευτικό τομέα, όπου η ύπαρξη ενός πλούσιου χαρτοφυλακίου διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας είναι ενδεικτική της επιτυχίας.  
Το περιοδικό Forbes δημοσιεύει κατάλογο με τις πιο πολύτιμες μάρκες στον κόσμο. Όλες ανεξαιρέτως οι εταιρείες που περιλαμβάνονται στον κατάλογο πραγματοποιούν τεράστιες επενδύσεις στη Διανοητική Ιδιοκτησία, της οποίας η προστασία αποτελεί υψηλή προτεραιότητά τους. Δεν θα υπερβάλλαμε εάν θεωρούσαμε ότι η Διανοητική Ιδιοκτησία των εταιρειών αυτών αποτελεί το πιο πολύτιμο περιουσιακό τους στοιχείο.

Πως εξαργυρώνεται η αξία της πνευματικής ιδιοκτησίας;
Η Διανοητική Ιδιοκτησία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στρατηγικά με ποικίλους τρόπους, αναλόγως της βιομηχανίας στην οποία δραστηριοποιείται μια εταιρεία. Μια φαρμακευτική εταιρεία μπορεί να επιλέξει να αξιοποιήσει η ίδια μια εφεύρεσή της ή να παραχωρήσει άδεια αξιοποίησης π.χ. μιας εφεύρεσής της, σε τρίτες εταιρείες. Σε άλλες βιομηχανίες, όπως ο τομέας της τεχνολογίας, εταιρείες οι οποίες αντιμετώπισαν τελευταίως δυσκολίες στην πώληση των δικών τους προϊόντων, όπως η Nokia και η Blackberry, εξακολουθούν να λαμβάνουν σεβαστά χρηματικά ποσά από την παραχώρηση δικαιωμάτων αξιοποίησης των εφευρέσεών τους.

Τι πρέπει να προσέξει μια εταιρεία, ιδιαίτερα όπως η δική σας, για να διασφαλίσει την πνευματική της ιδιοκτησία;
Ο τομέας του δικαίου της Διανοητικής Ιδιοκτησίας είναι πολύπλοκος. Κατά τη γνώμη μου, η καλύτερη συμβουλή που θα μπορούσε να δώσει κάποιος σε μια εταιρεία είναι να αποζητά πάντα τη συμβουλή ενός δικηγόρου ειδικού σε θέματα δικαίου Διανοητικής Ιδιοκτησίας όταν θεωρεί ότι μια ιδέα ή εφεύρεσή της χρήζει προστασίας. Για παράδειγμα, εάν δημοσιοποιήσετε πληροφορίες (π.χ. μέσω μιας ακαδημαϊκής δημοσίευσης) προτού υποβάλετε αίτηση, μπορεί άθελά σας να χάσετε το δικαίωμα διεκδίκησης προστασίας ευρεσιτεχνίας για μια εφεύρεσή σας. Είναι ένα «παιχνίδι στρατηγικής» στο οποίο διακυβεύονται πολλά· ακόμα και οι καλύτεροι «παίκτες» μπορεί να κάνουν λάθος. Ο φαρμακευτικός τομέας είναι ιδιαίτερα ευάλωτος σε υψίστης οικονομικής σημασίας δικαστικές αγωγές που αφορούν διπλώματα ευρεσιτεχνίας, και οι στρατηγικές ευρεσιτεχνίας διαδραματίζουν καίριο στρατηγικό ρόλο στις καθημερινές επιχειρηματικές δραστηριότητες. Δυστυχώς η εγγραφή των δικαιωμάτων μέσω υποβολής αίτησης είτε για χορήγηση διπλώματος ευρεσιτεχνίας είτε για κατοχύρωση εμπορικού σήματος αποτελεί μόνο το πρώτο βήμα μιας σύνθετης διαδικασίας. Συνήθως οι πιο δύσκολες μάχες δίνονται στο μέτωπο της επιβολής (enforcement). Γι’ αυτό πρέπει να λαμβάνεται επαγγελματική συμβουλή εξ αρχής: οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα δικαιώματά τους επί της διανοητικής τους ιδιοκτησίας είναι τόσο ισχυρά όσο θα ήθελαν, ούτως ώστε να διευκολύνεται η επιβολή (enforcement) όταν έρθει η στιγμή.

Στην Κύπρο κατανοούμε και σεβόμαστε την αξία την πνευματικής ιδιοκτησίας;
Θέλω να πιστεύω πως σεβόμαστε τα δικαιώματα Διανοητικής Ιδιοκτησίας. Ίσως επικρατεί η αντίληψη ότι οι καταναλωτές Διανοητικής Ιδιοκτησίας στην Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχουν τη δυνατότητα να καταναλώνουν Διανοητική Ιδιοκτησία επί ίσοις όροις και με την ίδια ευκολία όπως άλλοι χρήστες στη Δυτική Ευρώπη, και για το λόγο αυτό, σε ορισμένες εξαιρετικές περιπτώσεις, ενδέχεται να αισθάνονται σε μικρότερο βαθμό την ανάγκη επίδειξης σεβασμού προς τη Διανοητική Ιδιοκτησία από ό,τι λόγου χάρη οι πολίτες της Δυτικής Ευρώπης. 
Στον φαρμακευτικό τομέα, οι καταναλωτές συνδέουν την εμπορική ονομασία με την ασφάλεια, και συνεπώς ο σεβασμός προς τη Διανοητική Ιδιοκτησία είναι μάλλον μεγαλύτερος συγκριτικά με άλλους τομείς.  Για παράδειγμα, λιγότεροι καταναλωτές φαρμακευτικών προϊόντων θα έθεταν σε κίνδυνο την υγεία τους χρησιμοποιώντας ψευδεπίγραφα προϊόντα. Έτσι, ο γενικός πληθυσμός σέβεται ιδιαίτερα τη Διανοητική Ιδιοκτησία που σχετίζεται με τον φαρμακευτικό τομέα.