Θα σώσουμε το δέντρο και θα κάψουμε το δάσος;

Η επικαιρότητα τις τελευταίες εβδομάδες κατακλύζεται από ειδήσεις που αφορούν την οικονομία της Κύπρου, την υλοποίηση ή όχι των μνημονιακών μας υποχρεώσεων και ιδιαίτερα των δεσμεύσεών μας στο θέμα των εκποιήσεων, την καταβολή ή όχι της επόμενης δόσης και τις αγωνιώδεις προσπάθειες της Πολιτείας να δώσει τις ορθές λύσεις σε όλα τα πιο πάνω.

Μέσα σε όλες αυτές τις ειδήσεις διάβασα πρόσφατα ότι το Υπουργείο Οικονομικών προσανατολίζεται στη μείωση κατά 20% του ειδικού φόρου κατανάλωσης μόνο για τον καπνό των στριφτών τσιγάρων, χωρίς να γίνεται αναφορά σε άλλα καπνικά προϊόντα, κάτι το οποίο θα αποφέρει μείωση στα έσοδα του κράτους κατά τουλάχιστον €10 εκατομμύρια.

Η φορολόγηση καπνικών αποτελεί δέσμευσή μας και βρίσκεται στον κατάλογο με τα μέτρα για έσοδα του Κράτους. Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω το σκεπτικό αυτής της ενέργειας και ούτε μπορώ να αντιληφθώ τη στόχευση, μπορώ όμως να εκτιμήσω ότι το συνολικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα θα είναι αρνητικό και να παραθέσω κάποια στοιχεία και συμπεράσματα ως ακολούθως:
1) O Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στη Συνθήκη- Πλαίσιο για τον Έλεγχο του καπνίσματος (FCTC), την οποία η Κύπρος έχει συνυπογράψει, τονίζει τα εξής:
i)    Ο καπνός για στριφτά τσιγάρα είναι υποκατάστατο των τσιγάρων και κατ’ επέκταση εξίσου βλαβερός,
ii)    Το φορολογικό σύστημα των καπνικών δεν πρέπει να ενθαρρύνει την υποκατάσταση μεταξύ διαφορετικών κατηγοριών,
iii)    Τα φορολογικά συστήματα πρέπει να είναι τέτοια ώστε τα διάφορα καπνικά προϊόντα να έχουν παρόμοια φορολογική επιβάρυνση,
iv)    Η δομή φορολόγησης των καπνικών δεν θα πρέπει να διευκολύνει τους καπνιστές.  Η ψηλότερη φορολόγηση ενός μόνο καπνικού προϊόντος θα οδηγήσει στην κατανάλωση των χαμηλότερα φορολογούμενων καπνικών προϊόντων.

Ίδια κατεύθυνση δίδεται και με την Οδηγία 2011/64/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, όπου τονίζεται ότι είναι αναγκαίο τα ελάχιστα επίπεδα φορολογίας που εφαρμόζονται στον καπνό στριφτών τσιγάρων, να προσεγγίζουν περισσότερο τα ελάχιστα επίπεδα φορολογίας των έτοιμων τσιγάρων.
Με βάση το διεθνές πρότυπο ISO15592-3,είναι αποδεκτό για ένα στριφτό τσιγάρο να περιέχει από 0,40 γρ. έως και 0,75 γρ. καπνού. Πράγματι, έρευνες δείχνουν ότι οι καπνιστές χρησιμοποιούν κατά μέσο όρο 0,50 γρ. καπνού. Ως αποτέλεσμα αυτού, ο φόρος των 150 ευρώ ανά κιλό καπνού που ισχύει σήμερα, αντιστοιχεί σε φόρο 1,50 ευρώ για κάθε 20 στριφτά τσιγάρα. Από την άλλη, ο ελάχιστος ειδικός φόρος κατανάλωσης για 20 έτοιμα τσιγάρα είναι 2,43 ευρώ. Συνεπώς τα 20 έτοιμα τσιγάρα φορολογούνται σήμερα τουλάχιστον κατά 60% περισσότερο από τα στριφτά τσιγάρα. Αυτό φαίνεται αντίθετο με τις πιο πάνω πρόνοιες και οδηγίες.

2) Το συγκεκριμένο προϊόν, που αποτελεί περίπου το 10% της συνολικής αγοράς καπνικών προϊόντων, έφερε - σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΕ - 24,5 εκατομμύρια ευρώ στα έσοδα του Τελωνείου το 2013, ποσό που ήταν αυξημένο κατά 20% σε σχέση με το 2012. Η αυξητική τάση των εσόδων αυτών φαίνεται να συνεχίζεται και για το 2014. Από την άλλη, τα έτοιμα τσιγάρα προσφέρουν στο Κράτος έσοδα που αγγίζουν τα 180 εκατομμύρια ευρώ με τάση να μειώνονται χρόνο με το χρόνο.  Η λογική προστάζει όπως προστατεύσουμε τα 180 εκατομμύρια ευρώ και αποτρέψουμε περαιτέρω μείωσή τους, η οποία σίγουρα θα προκύψει με την προτεινόμενη μείωση της φορολογίας των στριφτών.

3) Κατά καιρούς διαβάσαμε κάποια δημοσιεύματα που ανέφεραν ότι η αγορά των στριφτών έχει πληγεί από την παράνομη εμπορία καπνού στριφτών από τα κατεχόμενα και αυτό λόγω της τεράστιας διαφοράς τιμής που υπάρχει. Αυτό είναι σωστό. Αλλά δεν παρουσιάζεται ολόκληρη η εικόνα παρά μόνο ένα μικρό μέρος της. Η μεγάλη εικόνα δείχνει πολλαπλασιασμό  του παράνομου εμπορίου στα τσιγάρα με αποτέλεσμα τα έσοδα του Κράτους να πλήττονται πολύ περισσότερο. Η ενδεχόμενη μείωση της φορολογίας των στριφτών πιθανόν να μειώσει κάπως, όχι σημαντικά όμως, τις λιανικές τιμές. Είναι αυτή η μείωση ικανή να τερματίσει οριστικά το παράνομο εμπόριο από τα κατεχόμενα; Η απάντηση είναι όχι. Η μείωση των λιανικών τιμών θα είναι τόσο μικρή που το μόνο που θα πετύχει θα είναι η μετατόπιση καπνιστών από τα έτοιμα τσιγάρα στον καπνό για στριφτά και άρα περισσότερα έσοδα θα χάνονται για το Κράτος. Σήμερα ένα σακουλάκι καπνού 18 γρ. πωλείται στη νόμιμη αγορά στην τιμή των 4,50 ευρώ περίπου. Κατ’ αναλογία στα κατεχόμενα πωλείται στα 1,80 ευρώ περίπου. Η ενδεχόμενη μείωση της φορολογίας πιθανόν να μειώσει τη λιανική τιμή στα 4,00 ευρώ περίπου. Είναι αυτή αρκετά ελκυστική ώστε κάποιος να αποτραπεί να αγοράσει από το παράνομο εμπόριο; Η απάντηση είναι όχι. Η λύση για την πάταξη του παράνομου εμπορίου βρίσκεται στους αυστηρούς και συχνούς ελέγχους στα σημεία εισόδου και μόνο εκεί.
4) Η αγορά των στριφτών δεν είναι ανεξάρτητη αλλά είναι συγκοινωνούν δοχείο με τα έτοιμα τσιγάρα και όλα τα άλλα καπνικά προϊόντα. Αυτό που θα συμβεί αν μειωθεί ο φόρος κατανάλωσης των στριφτών και υποθετικά η λιανική τιμή, είναι καπνιστές από τα έτοιμα τσιγάρα να στρέφονται ακόμα περισσότερο στον καπνό, κάτι που ίσχυε κατά κόρον στο παρελθόν και που εν μέρει διορθώθηκε με τη φορολογική «εξισορρόπηση» το 2012. Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας ενέργειας θα είναι μόνο αρνητικό αφού αναμένεται μείωση εσόδων της τάξης των 10 εκατομμυρίων ευρώ και με τάσεις η απώλεια να είναι ακόμα μεγαλύτερη. Πώς θα καλύψει η Κυβέρνηση το κενό που θα δημιουργηθεί στα ταμεία της;

Πολλές φορές οι υπερβολικές λεπτομέρειες και οι περισπούδαστες αναλύσεις περιττεύουν. Αυτό που χρειάζεται, όμως, είναι κοινή λογική και μέτρο. Και πιστεύω ότι ο μεγάλος στόχος της χώρας είναι να μην επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος και να προχωρήσουμε μπροστά, με όραμα και πρόγραμμα. Η ενδεχόμενη μείωση του φόρου του καπνού είναι λάθος, που θα αναστατώσει την αγορά, θα μειώσει τα έσοδα και θα φέρει την ανάγκη για νέα ισοδύναμα μέτρα που θα πλήξουν όλους μας. Μήπως στην προσπάθεια να σώσουμε το δέντρο θα κάψουμε με πολλαπλάσια αρνητικά αποτελέσματα όλο το δάσος;