Aνοιχτές χωματέρες και πρόστιμα. Ποιος φταίει;

Ένα από τα πιο πολυσυζητημένα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται για να υποβληθεί από το κράτος ότι πρέπει να προχωρήσουμε άμεσα με όλους τους σχεδιασμούς για τις μονάδες διαχείρισης απορριμμάτων, είναι η επίκληση των προστίμων από την Ε.Ε. γιατί δεν κλείσαμε έγκαιρα τις παλιές χωματερές.

Μάλιστα το θέμα παρουσιάζεται με τρόπο που να οδηγεί στο συμπέρασμα ότι όποιος έχει σχόλια, προβληματισμούς, ή εισηγήσεις, ή ζητά διευκρινίσεις, είναι «υπεύθυνος» και «υπόλογος» για την όποια καθυστέρηση και τα πρόστιμα που θα προκύψουν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μετά την τελευταία καταδίκη της Κυπριακής Δημοκρατίας για τις χωματερές.

Ας ανατρέξουμε όμως στην ιστορία για να δούμε πως φτάσαμε εδώ και ποιος ευθύνεται για τις καθυστερήσεις. Το 2002 το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε ένα σχεδιασμό για τη διαχείριση των Δημοτικών Στερεών Απορριμμάτων που έπρεπε με βάση τις δεσμεύσεις να ήταν πλήρως ολοκληρωμένος και οι μονάδες σε λειτουργία, μέχρι το 2006. Σε αυτό το σχεδιασμό περιλαμβάνονταν μεταξύ άλλων και 4 χώροι υγειονομικής ταφής των απορριμμάτων (ΧΥΤΑ). Σύμφωνα λοιπόν με το σχεδιασμό, ως το τέλος του 2006 θα είχαμε τους 4 χώρους και θα είχαν κλείσει οι εκατόν και πλέον παλιές χωματερές.

Από το 2002 μέχρι το 2012, το κράτος, κατάφερε να ολοκληρώσει ένα ΧΥΤΑ στην Πάφο και ένα ΧΥΤΥ στην Κόσιη για τις επαρχίες Λάρνακας και Αμμοχώστου. Εκκρεμούσαν με βάση το σχεδιασμό, δύο μονάδες ΧΥΤΥ, ή ΟΕΔΑ (όπως πρόσφατα μετονομάστηκαν), για Λευκωσία και Λεμεσό και η αναβάθμιση του ΧΥΤΑ Πάφου, επίσης σε ΟΕΔΑ. Σε ομιλία του μάλιστα, ο τότε Υπουργός Εσωτερικών στα εγκαίνια της Μονάδας στην Κόσιη τον Ιούνιο του 2010, ανέφερε ότι «και οι τρεις μονάδες θα ήταν έτοιμες και σε πλήρη λειτουργία μέχρι το 2014».

Τι έγινε όμως αντί τούτου;

Οι μελέτες για τις δύο μονάδες Λευκωσίας και Λεμεσού παρουσιάστηκαν από το Υπουργείο Εσωτερικών για «διαβούλευση» τον Ιούνιο του 2012, με στόχο τότε του Υπουργείου να προκηρύξει προσφορές τον Ιούλιο του 2012. Να σημειωθεί ότι τέτοιες μονάδες θέλουν περίπου τρία χρόνια για να κατασκευαστούν. Άρα ο στόχος του 2014 ήταν ήδη παρελθόν. Η διαβούλευση για την οποία θα έπρεπε να υπάρχει σαφώς πολύ περισσότερος χρόνος, οδήγησε σε συζητήσεις στη βουλή και διευκρινήσεις από τις Τοπικές Αρχές επί των προτεινόμενων σχεδιασμών. Οι αστοχίες στη δυναμικότητα και οι παράδοξες εγγυήσεις ποσοτήτων και ποιοτικής σύστασης της μονάδας στην Κόσιη και το ψηλό της κόστος, προβλημάτισε τις Τοπικές Αρχές που ζήτησαν αλλαγές και περιορισμό των εγγυήσεων στα νέα έργα.

Η συνέχεια οδήγησε τους σχεδιασμούς στον Έφορο Κρατικών Ενισχύσεων ο οποίος έτσι κι αλλιώς έπρεπε να εγκρίνει τα όποια έγγραφα για να προχωρήσει ο όποιος διαγωνισμός. Και εκεί διαφάνηκαν νομικά κωλύματα στους σχεδιασμούς που έπρεπε να αντιμετωπισθούν έγκαιρα για να μην αντιμετωπίσει επιπτώσεις το κράτος στη συνέχεια.

Για αυτή τη διαδικασία διαβούλευσης, που έτσι και αλλιώς είναι αναγκαία σε μία ευνομούμενη και δημοκρατική χώρα της Ε.Ε. όπως προνοεί η Οδηγία Πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων του 2008, έχουν χρειαστεί 5-6 μήνες. Η υπόλοιπη περίοδος από το τέλος Ιουνίου μέχρι σήμερα, δεν ήταν παραγωγικός χρόνος γιατί είχαμε εν τω μεταξύ Προεδρικές Εκλογές και μια δραματική περίοδο οικονομικών ανατροπών τους τελευταίους 3 - 4 μήνες.

Το ερώτημα λοιπόν που σαφώς τίθεται είναι ποιος θα έχει την ευθύνη των προστίμων, για το μη κλείσιμο των χωματερών;

Ο όποιος εξέφρασε άλλη άποψη, ή ζήτησε διευκρινήσεις επί των σχεδιασμών και μπορεί να προκάλεσε 5 - 6 μήνες συζήτηση σε μια υποχρεωτική κατά τα άλλα περίοδο διαβούλευσης, ή οι αρμόδιοι για την προώθηση των έργων που έπρεπε να είχαν ολοκληρωθεί εδώ και χρόνια και να ήταν ήδη παρελθόν οι χωματερές, όπως είχαν δεσμευθεί;

Μιλούμε λοιπόν για ένα παιχνίδι επίρριψης και μετάθεσης ευθυνών, οι οποίες όμως θα πρέπει να κατανεμηθούν εκεί που πρέπει. Το σίγουρο είναι πως εάν ως κράτος κάναμε τους σχεδιασμούς μας φρόνιμα και στην ώρα τους, θα είχαμε χρόνο και να συζητήσουμε και να διαβουλευθούμε και να κάνουμε έγκαιρα τις όποιες υποδομές, χωρίς να επικρέμεται η απειλή των προστίμων πάνω από το κεφάλι μας. Και είναι αυτονόητο σε όποιον θέλει να δει λογικά τα πράγματα, ότι οι κύριες ευθύνες βρίσκονται στην καθυστέρηση μιας ολόκληρης δεκαετίας στην υλοποίηση των σχεδιασμών για τις υποδομές και όχι στους 5 - 6 μήνες της, αναγκαίας κατά τα άλλα, διαβούλευσης. Τα πρόστιμα θα ήταν πρόστιμα είτε υπήρχε συζήτηση και διαβούλευση είτε όχι. Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι λοιπόν και τα του Θεού τω Θεώ.