«Άπλωνε το χέρι σου ως εκεί που φτάνει…»

O αείμνηστος παππούς μου είχε, όταν ήμουν μικρή, ένα μπακάλικο. Το είχε ανοίξει στο συνοικισμό Τσιακκιλερού στη Λάρνακα, μετά την Εισβολή, συνεχίζοντας μια από τις οικογενειακές επιχειρήσεις που άφησε πίσω στην κατεχόμενη, πλέον, Άσσια. Το μαγαζί το κρατούσαν εξ ολοκλήρου ο παππούς και η γιαγιά. Και το Παρασκευοσάββατο, όποιος μπορούσε από την οικογένεια να βοηθήσει με παραδόσεις στους πελάτες ή οτιδήποτε άλλο, καλοδεχούμενος!
Εκείνο το μπακάλικο τάιζε τις δύο οικογένειες των θυγατέρων του, εκτός από τη δική του, και σπούδαζε το γιο που είχε φύγει για Αμερική.

Το μπακάλικο έκτισε και ξόφλησε, επίσης, τρία σπίτια. Μια μικρή επιχείρηση, στην ουσία, στην οποία, όμως, βασίστηκε όλη η οικογένεια για να ζήσει και να ορθοποδήσει μετά την Εισβολή. Τα πλάνα του παππού ήταν συγκεκριμένα. Δεν ήθελε να κατακτήσει την Κύπρο με τα μπακάλικά του. Ήθελε να έχει κερδοφορία, ώστε να ζουν άνετα αυτός και τα παιδιά του.

Παρότι μικρό σε τετραγωνικά, το μπακάλικο πρόσφερε υπεραρκετές επιλογές. Τέσσερις ολάκερες σειρές με ράφια, άλλα στους τοίχους, μεσοπάτωμα, δύο αποθήκες στο πίσω μέρος. Όλα σωστά τοποθετημένα και σε συγκεκριμένες θέσεις πάντα, για να τα βρίσκει ο πελάτης.

Θυμάμαι τις επισκέψεις στους προμηθευτές κάθε μήνα για τις παραγγελίες. Ο παππούς συνεργαζόταν με αρκετούς, αλλά μόνο με όσους είχε ως δεδομένο πως τα προϊόντα τους θα πωλούνταν. Θυμάμαι, επίσης, τις ιδιαίτερες σχέσεις του με τους πιο φιλικούς προμηθευτές, ο πιο αγαπητός από όλους ο κ. Τάκης από την Αμαλία με το εμπορικό αυτοκίνητο να ξεχειλίζει από γλυκά και να είναι ο πιο λογικός στο θέμα των πιστώσεων. Μου φαινόταν, επίσης, εκπληκτικά ενδιαφέρουσα η έννοια του χονδρικού και το συγκεκριμένο περιθώριο κέρδους που έμπαινε μετά πάνω στην τιμή. Θυμάμαι και το τεφτέρι του βερεσέ, όπου προσεκτικά άρχισα κι εγώ να σημειώνω στα 13 μου αυτούς που θα πλήρωναν πιο μετά και που ο παππούς μελετούσε κάθε βδομάδα, για να ξανασημειώσει όσους ήταν κακοπληρωτές και να το χειριστεί άμεσα.

Η επιχείρηση του παππού δεν υπάρχει πλέον. Όταν ο παππούς μεγάλωσε πια, παράδωσε τα ηνία στη μια οικογένεια των παιδιών του, τα οποία παρέλαβαν, επίσης, τον άνισο ανταγωνισμό των καιρών για το ταπεινό μπακάλικο: Της μεγάλης υπεραγοράς των ευκαιριών, των πολλών επιλογών και των μειωμένων πιστώσεων απέναντί τους.

Πάντα, όμως, σκεφτόμουν πως πέρα από τον οποιοδήποτε ανταγωνισμό, που ήρθε να κλείσει τη μικρή επιχείρηση, ενδεχομένως να συνέβαλε και σε μεγάλο βαθμό το ότι ο παππούς είχε αναπτύξει ένα ιδιαίτερο ένστικτο, που τον βοήθησε να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις των καιρών, στα δύσκολα και στα κακά, αλλά και στις συναναστροφές του με προμηθευτές και πελάτες, κάτι το οποίο δεν είχαν το χρόνο και δεν ευνοούσαν οι συνθήκες, ώστε να αναπτύξουν τα παιδιά του. Πάντοτε, όμως, έλεγε και κάτι πολύ σοφό: «Άπλωνε το χέρι σου ως εκεί που φτάνει».

Η σημερινή εικόνα του λιανεμπορίου ή καλύτερα του grocery retail στην Κύπρο έχει κάτι από όλα: Μεγάλες αλυσίδες υπεραγορών, discounters, convenience stores και συνδέσμους από μικρά μπακάλικα, που προσπαθούν να επιβιώσουν μέσα σε στενά οικονομικά πλαίσια, ειδικότερα μετά τις τελευταίες οικονομικές εξελίξεις και έχοντας απέναντί τους ένα πιο απαιτητικό και επιλεκτικό καταναλωτή, ο οποίος εκ των πραγμάτων θέλει να ξοδέψει πιο λίγα και δεν διστάζει να απαρνηθεί ακόμα και την αγαπημένη του μάρκα, εάν τον ικανοποιεί κάτι πιο φτηνό, αλλά ποιοτικά ευνοϊκώς συγκρινόμενο.

Ταυτόχρονα, οι προμηθευτές έχουν τις δικές τους πιέσεις και ειδικότερα μετά την κατάρρευση των υπεραγορών Ορφανίδη το στοίχημα για αυτούς είναι πραγματικά η επιβίωση. Οι διορθώσεις, που έπρεπε προ καιρού να εφαρμόσουν, προβάλλουν τώρα μπροστά τους πιο επείγουσες από ποτέ. Όπως λέμε και στην ανάλυση του grocery retail, που ακολουθεί στις επόμενες σελίδες αυτού του τεύχους, η νέα εποχή θα επιφέρει, δυστυχώς, τις διορθώσεις με βίαιο τρόπο.
Στον τομέα του λιανεμπορίου στην Κύπρο υπερβάλαμε και συμπεριφερθήκαμε αλόγιστα, όπως κάναμε γενικότερα με την οικονομία μας. Δυστυχώς, αρκετοί άπλωσαν το χέρι τους πέρα από εκεί που έφτανε. Και το ένστικτο, παρότι οι συνθήκες κραύγαζαν προσοχή και σύνεση, είτε δεν υπήρχε είτε δεν λειτούργησε είτε δεν στάθηκε ικανό να τους σταματήσει. 

To άρθρο δημοσιεύεται στο τεύχος Ιουνίου του ΙN Business που βρίσκεται στα περίπτερα.