Ρευστότητα και εργαλεία εξυγίανσης τραπεζών

Ο κυριότερος στόχος της νέας Ευρωπαϊκής Οδηγίας για την ανάκαμψη και εξυγίανση πιστωτικών ιδρυμάτων (Οδηγία) είναι η διαφύλαξη της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος από την πτώχευση τραπεζών. Τα εργαλεία εξυγίανσης που αναφέρονται στην Οδηγία στοχεύουν στη διευθέτηση προβλημάτων φερεγγυότητας (solvency) που πιθανόν να αντιμετωπίζει μια τράπεζα, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η συνέχιση προσφοράς κρίσιμων υπηρεσιών, να προλαμβάνεται η εξάπλωση κινδύνων στο υπόλοιπο χρηματοπιστωτικό σύστημα και να ελαχιστοποιείται το κόστος εξυγίανσης για τους φορολογούμενους. Το γεγονός ότι τα εργαλεία εξυγίανσης δεν λαμβάνουν υπόψη προβλήματα ρευστότητας, που είτε προϋπήρχαν είτε πιθανόν να προκύψουν, μειώνει την αποτελεσματικότητα τους και υποβαθμίζει τον κίνδυνο επιβάρυνσης των φορολογούμενων.

Οι τράπεζες διαχειρίζονται κινδύνους που προέρχονται τόσο από την πλευρά των περιουσιακών στοιχείων όσο και από την πλευρά των υποχρεώσεων του ισολογισμού τους. Μια τράπεζα μπορεί να είναι για κάποιο χρονικό διάστημα μη φερέγγυα, εν τούτοις όμως να διατηρεί ικανοποιητική ρευστότητα και να είναι σε θέση να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της. Αντίθετα, μια τράπεζα που αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα ρευστότητας, έστω και αν θεωρείται φερέγγυα, σύντομα θα καταστεί μη βιώσιμη αφού η έλλειψη εμπιστοσύνης θα ωθήσει τους καταθέτες να αποσύρουν τις καταθέσεις τους. Σε αυτή την περίπτωση η τράπεζα αποτείνεται στην κεντρική τράπεζα ή/και σε άλλο μηχανισμό έκτατης παροχής ρευστότητας (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) για να αντιμετωπίσει την έλλειψη ρευστότητας.  

Η Οδηγία καθορίζει σχέδια ανάκαμψης και εξυγίανσης τα οποία επικεντρώνονται μόνο στην επίλυση προβλημάτων φερεγγυότητας (solvency) της τράπεζας, διευκρινίζοντας περαιτέρω ότι η πρόσβαση σε ταμειακές διευκολύνσεις που παρέχονται από κεντρικές τράπεζες ή άλλους μηχανισμούς παροχής έκτατης ρευστότητας δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Τι γίνεται όμως στην περίπτωση όπου μια τράπεζα που εισέρχεται σε πρόγραμμα μέτρων εξυγίανσης έχει προηγούμενα λάβει έκτατη ρευστότητα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (Emergency Liquidity Assistance-ELA). Η παροχή αυτής της έκτατης ρευστότητας δίδεται υπό τη μορφή εξασφαλισμένης απαίτησης (secured credit) και εξασφαλίζεται με επιβάρυνση ενήμερων περιουσιακών στοιχείων (δάνεια/χορηγήσεις) της τράπεζας προς όφελος της κεντρικής τράπεζας και κατ’ επέκταση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Το γεγονός αυτό μειώνει την αποτελεσματικότητα των εργαλείων εξυγίανσης και αυξάνει τον κίνδυνο επιβάρυνσης των φορολογούμενων. Τα εργαλεία εξυγίανσης προσφέρουν στην αρχή εξυγίανσης τη δυνατότητα να διαχειριστεί τα περιουσιακά στοιχεία και τις υποχρεώσεις της τράπεζας. Σε περίπτωση που η υπό εξυγίανση τράπεζα έχει προηγουμένως λάβει έκτατη ρευστότητα από την ΕΚΤ σημαίνει ότι τα επιβαρυμένα (encumbered) περιουσιακά στοιχεία της έχουν αυξηθεί, με αποτέλεσμα να μειώνεται το εύρος εφαρμογής των εργαλείων εξυγίανσης λόγω του ότι μειώνεται η συνολική αξία των περιουσιακών στοιχείων που μπορούν να πωληθούν σε άλλη τράπεζα ή/και να μεταβιβαστούν σε ενδιάμεση τράπεζα. Επιπλέον, στην περίπτωση του εργαλείου της διάσωσης με ίδια μέσα (απομείωση υποχρεώσεων ή μετατροπή σε μετοχές), μειώνεται το εύρος εφαρμογής εφόσον εξαιρείται το μέρος των υποχρεώσεων/χρεών της τράπεζας που αντιστοιχεί στην έκτατη ρευστότητα που έλαβε η τράπεζα και η οποία θεωρείται πλήρως εξασφαλισμένη. Τέλος, η αύξηση του κινδύνου επιβάρυνσης των φορολογούμενων έγκειται στο γεγονός ότι σε περίπτωση που η τράπεζα αδυνατεί να επιστρέψει το ποσό της έκτατης ρευστότητας που έχει λάβει πριν από την εφαρμογή μέτρων εξυγίανσης, θα επιφέρει απώλειες στο παροχέα (κεντρική τράπεζα και κατ’ επέκταση η ΕΚΤ) με αποτέλεσμα η υποχρέωση αποπληρωμής να μετακυλύετε στο κράτος και εν τέλει στους φορολογούμενους (περίπτωση ELA Λαϊκής).

Οι συνθήκες που επικρατούν σήμερα στον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα, ιδιαίτερα στις χώρες της περιφέρειας, καταδεικνύουν ότι οι τράπεζες πέραν των θεμάτων φερεγγυότητας αντιμετωπίζουν και προβλήματα ρευστότητας και πιθανότατα έχουν λάβει έκτατη ρευστότητα από κάποιο μηχανισμό. Τα εργαλεία εξυγίανσης στρέφονται στην αποκατάσταση της φερεγγυότητας της τράπεζας, αγνοώντας τα προβλήματα ρευστότητας που έχουν προηγηθεί ή πιθανόν να προκύψουν στο άμεσο μέλλον. Το γεγονός αυτό μειώνει την αποτελεσματικότητα των εργαλείων εξυγίανσης, δεν ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο επιβάρυνσης των φορολογούμενων και διακυβεύει την επιτυχή έκβαση ενός προγράμματος εξυγίανσης.

Οι απόψεις που εκφράζονται είναι αυστηρά προσωπικές