Τι θα γίνει αν εγκαταλείψουμε το φορολογικό μας μοντέλο;

Δημοσιεύθηκε πρόσφατα μελέτη του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών (ΚΟΕ) του Πανεπιστημίου Κύπρου για διορθωτικά μέτρα οικονομικής πολιτικής που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, εισηγήσεις για την εγκατάλειψη του χαμηλού φορολογικού μοντέλου και την φορολογία υπεραξίας των καταθέσεων.

Η Κύπρος τα τελευταία χρόνια κατόρθωσε να αναδυθεί ως ένα πολύ επιτυχημένο χρηματοοικονομικό κέντρο, επιτυχία που εδράζεται σε τρεις κυρίως πυλώνες: στον τραπεζικό, τις νομικές και λογιστικές υπηρεσίες και τις διοικητικές υπηρεσίες (γνωστών ως fiduciary services). Με την επιβολή της λύσης του γνωστού “bail-in”, ο τραπεζικός πυλώνας υπέστη σοβαρότατο πλήγμα, αλλά οι άλλοι δυο πυλώνες συνεχίζουν να υφίστανται αλώβητοι σε μεγάλο βαθμό. Ο τομέας υπηρεσιών απασχολεί δεκάδες χιλιάδες εργατικό δυναμικό και η συνεισφορά του ως ποσοστό του ΑΕΠ ανέρχεται σε 40% περίπου. Για την επιτυχία αυτή έχουν δαπανηθεί - κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα - υπέρογκα ποσά και έχουν μοχθήσει χιλιάδες επιχειρηματίες και εργαζόμενοι αλωνίζοντας κυριολεκτικά τις τέσσερεις γωνιές του πλανήτη.

Στην πρώτη εισήγηση του ο ΚΟΕ υποστηρίζει πως η χαμηλή φορολογία εγκλωβίζει την οικονομία σε χαμηλή ανάπτυξη, αποφέρει πρόσκαιρα χρηματικά οφέλη υψηλού κινδύνου άρα θα πρέπει να εγκαταλειφθεί για να στραφεί η Κύπρος σε πολιτικές αύξησης των άμεσων ξένων επενδύσεων. Με όλο τον σεβασμό, η εισήγηση αυτή θα είναι εξαιρετικά καταστροφική για την Κύπρο, αν υλοποιηθεί. Δεν επεξηγεί ο ΚΟΕ γιατί θα πρέπει να εγκαταλειφθεί το επιτυχημένο μας επιχειρηματικό μοντέλο ούτως ώστε να προωθηθούν οι άμεσες ξένες επενδύσεις ούτε γιατί οι δυο αυτοί τομείς δεν μπορούν να συνυπάρξουν αφού είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι, κατά πολύ επιτυχημένο μάλιστα τρόπο.  Η αύξηση των δημοσίων εσόδων μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την διατήρηση του χαμηλού και ευνοϊκού φορολογικού καθεστώτος και την προέλκυση νέων επενδύσεων και επιχειρήσεων όπου οι επενδυτές - μέσω υφιστάμενων και νέων κινήτρων - μπορούν παράλληλα να συμμετάσχουν και σε άμεσες επενδύσεις στην Κυπριακή οικονομία. Διαφορετικά το αποτέλεσμα θα είναι η δραματική συρρίκνωση των εσόδων του κράτους και η εκτόξευση της ανεργίας σε δυσθεώρητα ύψη.

Η δεύτερη εισήγηση του ΚΟΕ είναι η επιβολή φόρου υπεραξίας στις καταθέσεις των τραπεζών που δεν περιλήφθησαν στο “bail-in” βάσει κριτηρίων (που δεν καθορίζονται στην μελέτη) με σκοπό την «διόρθωση στρεβλώσεων στην αγορά χρήματος». Η εισήγηση εδράζεται στην λογική πως αφού το μέσο επιτόκιο των καταθέσεων στην Κύπρο ήταν ψηλότερο από το ανάλογο της ευρωζώνης την τελευταία πενταετία, προτείνεται η υπεραξία να υποβληθεί σε φορολογία. Υποστηρίζεται πως αυτό θα ήταν δεοντολογικά ορθό αφού καμία τράπεζα εκτός από την Λαϊκή Τράπεζα και την Τράπεζα Κύπρου δεν έχει πληγεί άρα ουσιαστικά και οι καταθέτες των άλλων τραπεζών θα πρέπει επίσης να καταβάλουν κόστος για το ρίσκο των υψηλών καταθετικών επιτοκίων που απολάμβαναν. Κατά την λαϊκή θυμοσοφία, «απ' ον φορτώνει πόσσω σου, τάνα του να φορτώσει». Σε ακολουθία της ομαδικής ψυχρολουσίας που δεχθήκαμε μετά το πρώτο Eurogroup και αφού βολευτήκαμε πλέον με την ιδέα ότι κρατάμε σε ομηρία τα χρήματα των μεγαλοκαταθετών, γίναμε μάρτυρες μιας πλειοδοσίας ευφάνταστων εισηγήσεων από διάφορους ειδικούς (αλλά εκ των υστέρων προφήτες) για το πώς να δημεύσουμε ξένες περιουσίες ούτως ώστε να λύσουμε τα δημοσιονομικά μας προβλήματα. Είναι αυτόδηλος ο κίνδυνος που ελλοχεύουν τέτοιες - λογικοφανείς μεν αλλά άκρως παράλογες - τοποθετήσεις από φορείς της πολιτείας αφού δεν υπάρχει αμφιβολία πως θα τύχουν εκμετάλλευσης από ανταγωνιστές της Κύπρου προς επίρρωση των ισχυρισμών τους ότι η Κύπρος «κατεβάζει ρολά» ως επιχειρηματικό κέντρο και ότι υιοθέτησε ως νέο μοντέλο δημοσιονομικής προσαρμογής την φοροεπιδρομή και την δήμευση (βλέπε κλοπή) καταθέσεων.

Παράλληλα, δεν πρέπει να παραβλέπεται και η σημειολογία: Το Πανεπιστήμιο Κύπρου, ως ο καθ’ ύλη κρατικός φορέας επαγγελματικού προσανατολισμού και το εκκολαπτήριο της νέας γενιάς πτυχιούχων που σύντομα θα αναζητούν εργασία σε ένα βαθιά υφεσιακό περιβάλλον, φέρεται να εισηγείται να μπει ταφόπλακα σε ένα τομέα που απασχολεί πλατιές μάζες του πληθυσμού και που μπορεί ακόμα να προσφέρει κάποια ελπίδα και μέλλον στους νέους.

Οι θεωρητικές αναζητήσεις και οι ακαδημαϊκοί προβληματισμοί είναι χρήσιμοι στο πλαίσιο ενός παραγωγικού δημόσιου διαλόγου, αλλά τα πρωτοφανή προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα απαιτούν παράλληλα ρεαλιστικές προσεγγίσεις και προσγειωμένες λύσεις. Ως γνωστό επικρατεί διάχυτη ανησυχία ανάμεσα στους κόλπους του τομέα υπηρεσιών αλλά και της κοινωνίας ευρύτερα για ενδεχόμενη προσφυγή και σε δεύτερο μνημόνιο, αν το πρώτο αποδειχθεί ανεπαρκές. Σε τέτοια περίπτωση θα πρέπει να διασφαλιστεί πάση θυσία πως δεν θα διασαλευθεί το ευνοϊκό φορολογικό σύστημα της Κύπρου, διαφορετικά το πλήγμα θα είναι ανεπανόρθωτο. Το κράτος και όλοι οι αρμόδιοι δημόσιοι φορείς θα πρέπει να σταθούν αρωγοί στην τεράστια προσπάθεια που καταβάλλει ο ιδιωτικός τομέας για την επανάκτηση της χαμένης αξιοπιστίας ενός τόσο παραγωγικού τομέα. Οφείλουμε όχι μόνο να διαφυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού τα υφιστάμενα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα αλλά και να προχωρήσουμε τάχιστα με την προώθηση νέων φορολογικών και άλλων κινήτρων στο πλαίσιο μιας πολύ-επίπεδης «επιθετικής» επικοινωνιακής εκστρατείας με σκοπό την προσέλκυση νέων επενδυτών και κεφαλαίων. Στόχος της πολιτείας θα πρέπει να είναι η προώθηση όλων (και όχι η εγκατάλειψη κάποιων) των σημαντικά παραγωγικών τομέων της οικονομίας παράλληλα με την εκμετάλλευση των ενεργειακών μας πόρων ούτως ώστε να δημιουργηθεί ένα πλέγμα αλληλοσυνδεόμενων δυνάμεων, κινήτρων και συμφερόντων που θα συμβάλουν στην ουσιαστική αναγέννηση της οικονομίας μας και την άντληση σημαντικών άμεσων επενδύσεων.  Ιδού πεδίον δόξης λαμπρό για την νέα διακυβέρνηση.