Εφικτή η απευθείας ανακεφαλαιοποίηση;

Από τα μέσα του 2012 βρίσκεται σε εξέλιξη μια έντονη προσπάθεια να περιοριστεί ο βαθμός αλληλεξάρτησης των κρατών με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και αντίστροφα. Το φαινόμενο της αλληλεξάρτησης, λόγω των οικονομικών συνθηκών, είναι ιδιαίτερα έντονο στα κράτη που αποτελούν την περιφέρεια της ευρωζώνης. Ο κίνδυνος που προκύπτει από τον βαθμό αλληλεξάρτησης είναι διττός. Για το κράτος, ο κίνδυνος προκύπτει από την ανάληψη δυνητικής ευθύνης για στήριξη του εθνικού τραπεζικού συστήματος, κάτι που επιφέρει οικονομικό κόστος σε περίπτωση που καταστεί αναγκαία οποιαδήποτε διάσωση ενός ή περισσοτέρων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ο κίνδυνος προκύπτει από το γεγονός ότι κατέχουν μεγάλο μέρος του δημοσίου χρέους, κάτι που επιφέρει ζημιές σε περίπτωση επιδείνωσης της πιστοληπτικής ικανότητας του κράτους.  

Η λύση του προβλήματος αυτού αναμένεται να προέλθει από τις ευρύτερες ενέργειες και προσπάθειες που γίνονται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε), ειδικά της ευρωζώνης, ώστε να ενισχυθεί περαιτέρω η οικονομική και νομισματική ενοποίηση. Κύριος άξονας των ενεργειών είναι η δημιουργία Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ένωσης (European Banking Union) η λειτουργία της οποίας θα εδράζεται σε τέσσερις άξονες. Πρώτος, είναι η δημιουργία Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (Single Supervisory Mechanism) των ευρωπαϊκών τραπεζών υπό την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Δεύτερος άξονας, είναι η δημιουργία Φορέα Εξυγίανσης (Single Resolution Authority) για την αποτελεσματική διάλυση χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Τρίτος, είναι δημιουργία Ταμείου Εξυγίανσης (Resolution Fund) για την ομαλή διάλυση χρεοκοπημένων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και τέταρτος άξονας, η δημιουργία Ευρωπαϊκού Σχεδίου Προστασίας Καταθέσεων (European Deposit Guarantee Scheme).

Η δημιουργία Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ένωσης, ειδικά ο άξονας που αφορά την δημιουργία Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (ΕΕΜ), σχετίζεται άμεσα με την λειτουργία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ) για τον οποίο γίνεται αρκετός λόγος τελευταία σε σχέση με το κυπριακό μνημόνιο. Ο ΕΜΣ, πέραν της παροχής χρηματοοικονομικής στήριξης προς τα κράτη μέλη του που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα χρηματοδότησης, θα δύναται να ανακεφαλαιοποιεί απευθείας χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που παρουσιάζουν προβλήματα φερεγγυότητας. Η απευθείας ανακεφαλαιοποίηση από τον ΕΜΣ δεν θα επιβαρύνει το δημόσιο χρέος του κράτους, συμβάλλοντας έτσι στον περιορισμό του κινδύνου που προκύπτει από την αλληλεξάρτηση και τη διασύνδεση των κρατών με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Για να μπορεί ο ΕΜΣ να ανακεφαλαιοποιεί απευθείας χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρέπει πρώτα να τεθεί σε λειτουργία ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός (ΕΕΜ) και η ΕΚΤ αναλάβει την ευθύνη εποπτείας των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Οι μέχρι τώρα ενδείξεις καταδεικνύουν ότι ο ΕΕΜ δεν αναμένεται να τεθεί σε πλήρη  λειτουργία πριν από τον Μάρτιο του 2014. Επιπλέον, πέραν του θέματος της πλήρης λειτουργίας του ΕΕΜ υπάρχουν άλλα δυο πολύ σημαντικά ζητήματα που επηρεάζουν την Κύπρο. Το πρώτο ζήτημα αφορά την αναδρομική ισχύ του ΕΕΜ, δηλαδή κατά πόσο θα μπορεί να προβαίνει σε ανακεφαλαιοποίηση χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που αντιμετωπίζουν προβλήματα φερεγγυότητας τα οποία προέκυψαν προτού τεθεί σε λειτουργία ο ΕΕΜ.  Μέχρι σήμερα, η θέση της Ε.Ε είναι ότι ο ΕΜΣ θα ξεκινήσει την απευθείας ανακεφαλαιοποίηση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που θα παρουσιάσουν προβλήματα φερεγγυότητας αφού αυτά θα έχουν τεθεί υπό την εποπτεία του ΕΕΜ. Εάν αυτό τελικά ισχύσει σημαίνει ότι προηγούμενα χρέη κρατών, που αφορούν ανακεφαλαιοποίηση χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, θα παραμείνουν υπό την ευθύνη και αρμοδιότητα των εθνικών αρχών. Το δεύτερο θέμα αφορά τους όρους κάτω από τους οποίους ο ΕΜΣ θα προβαίνει στην ανακεφαλαιοποίηση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Πέραν της υποχρεωτικής αναδιάρθρωσης στην οποία θα πρέπει να προβαίνουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που λαμβάνουν στήριξη, εκκρεμεί το θέμα του διαμοιρασμού του κόστους με άλλους πιστωτές ώστε να μειωθεί το ποσό που θα καλείται να συνεισφέρει ο ΕΜΣ. Μέχρι σήμερα οι μέτοχοι και οι πιστωτές μειωμένης εξασφάλισης (subordinated debtors) επωμίζονται το μέρος του κόστους που τους αναλογεί πριν από οποιαδήποτε κρατική ή άλλη χρηματοδότηση. Το τελευταίο διάστημα γίνεται αρκετή συζήτηση, χωρίς να υπάρχει τελική κατάληξη, κατά πόσο και άλλοι πιστωτές θα επωμίζονται μέρος του κόστους της ανακεφαλαιοποίησης του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος πριν από οποιαδήποτε χρηματοδότηση από τον ΕΜΣ.

Όλα τα πιο πάνω θέματα τίθενται έντονα από χώρες οι οποίες αποτελούν τον πυρήνα της ευρωζώνης (Γερμανία, Ολλανδία και άλλες) και που συνεπώς αναλαμβάνουν και τη μεγαλύτερη υποχρέωση όσο αφορά τις συνεισφορές τους προς το ταμείο του ΕΜΣ. Τα γεγονότα αυτά δυστυχώς επηρεάζουν και την Κύπρο αφού η μεταγενέστερη ημερομηνία έναρξης της απευθείας ανακεφαλαιοποίησης χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων από τον ΕΜΣ δυσχεραίνει, εάν όχι αποκλείει, την κατάληξη της συμφωνίας και την υπογραφή μνημονίου από την κυβέρνηση. Ως αποτέλεσμα, καθυστερεί και δυσκολεύει η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και των συνεργατικών πιστωτικών ιδρυμάτων με αρνητικές συνέπειες για την κυπριακή οικονομία.