Επίλυση διαφορών σε κατασκευαστικά έργα

Από την ώρα που δύο ή περισσότερα μέρη συνάπτουν μία σύμβαση για την υλοποίηση ενός έργου είναι σχεδόν βέβαιο ότι σε κάποιο στάδιο θα παρουσιαστούν θέματα για τα οποία τα συμβαλλόμενα μέρη θα διαφωνήσουν και ενδεχόμενα οι διαφωνίες τους να μην ξεπεραστούν και να πάρουν σοβαρότερη μορφή εξελισσόμενες σε αντιδικία μεταξύ τους. Αυτό είναι κάτι που παρουσιάζεται σε όλα τα μέρη του κόσμου.

Στο παρόν άρθρο δεν θα ασχοληθούμε με τις γενεσιουργές αιτίες των διαφωνιών και αντιδικιών, αλλά θα περιοριστούμε στο να εξετάσουμε συνοπτικά τις δυνατότητες και τους μηχανισμούς αντιμετώπισης αυτού του δυσάρεστου και οδυνηρού, πολλές φορές, ενδεχόμενου.  Σε αρκετές περιπτώσεις η διαδικασία για επίλυση της διαφοράς στοίχισε πολύ περισσότερα από το ποσό της διαφοράς.
Έχοντας λοιπόν ως δεδομένο ότι σε περίπτωση που παρουσιαστούν διαφωνίες κατά την εξέλιξη ενός έργου, αυτές θα πρέπει να επιλυθούν κατά τρόπο που να μην επηρεαστεί η όλη εξέλιξη του έργου, οι συμβάσεις που υπογράφονται εμπεριέχουν όρους οι οποίοι εφαρμόζονται παρέχοντας τους ανάλογους μηχανισμούς.

Η διεθνής εμπειρία κατέδειξε σχεδόν το αυτονόητο ότι, δηλαδή, οι μηχανισμοί αυτοί θα πρέπει να παρέχουν τη δυνατότητα για επίλυση των διαφορών κατά δίκαιο και αντικειμενικό τρόπο, σύντομα, στο ελάχιστο κόστος, διαφυλάσσοντας τις σχέσεις των αντιδικούντων μερών σε καλά επίπεδα.  Κάθε απόκλιση από αυτές τις παραμέτρους λειτουργεί εις βάρος της καλώς νοούμενης βασικής επιθυμίας των συμβαλλόμενων μερών και πολλές φορές διακυβεύεται και αυτή η συνέχιση και ολοκλήρωση του έργου.

Οι διάφοροι τύποι κατασκευαστικών συμβολαίων, διαλαμβάνουν όρους για την επίλυση των διαφορών σε περίπτωση που αυτές αναφυούν σε οποιοδήποτε στάδιο της υλοποίησης της σύμβασης.

Μία μέθοδος είναι να παραπέμπεται η επίλυση των διαφορών στα δικαστήρια, ένας δεύτερος και αρκετά διαδεδομένος είναι η παραπομπή σε διαιτησία όπου τα μέρη επιλέγουν τον διαιτητή ή τους διαιτητές.  Υπάρχουν κάποιες ουσιαστικές διαφορές μεταξύ της παραπομπής σε δικαστήριο και την παραπομπή σε διαιτησία.  Στην περίπτωση των δικαστηρίων, είναι μια δημόσια διαδικασία, δεν υπάρχει εμπιστευτικότητα, τα μέρη δεν έχουν ουσιαστικά έλεγχο πάνω στην διαδικασία ούτε και ποιος θα επιλύσει την διαφορά, ενώ στην περίπτωση της διαιτησίας τα μέρη δεν εκτίθενται δημοσίως, αποτελεί ιδιωτική εμπιστευτική διαδικασία, μπορούν να επιλέξουν τον διαιτητή, να καθορίσουν τους όρους εντολής του, το πλαίσιο πραγματοποίησης της διαδικασίας π.χ. τον τόπο, και σε κάποιο βαθμό να έχουν έλεγχο στον χρόνο, το κόστος κλπ.

Εμπειρίες από τον διεθνή χώρο κατέδειξαν την ανάγκη για αναζήτηση και εφαρμογή ακόμη πιο ελεύθερων και ευέλικτων διαδικασιών, με στόχο την εξυπηρέτηση της βασικής επιθυμίας των μερών, τον περιορισμό, δηλαδή, στο ελάχιστο δυνατό των δυσάρεστων και αρνητικών επιπτώσεων που εξαρτώνται άμεσα από την μέθοδο που θα επιλεγεί.  Αυτές οι μέθοδοι είναι γνωστές ως εναλλακτικές μέθοδοι επίλυσης διαφορών (Alternative Dispute Resolution methods) και είναι διεθνώς γενικά παραδεκτό ότι προσφέρουν σημαντικά πλεονεκτήματα στα μέρη.  Οι κυριότερες από αυτές τις μεθόδους είναι η Διαπραγμάτευση για εξεύρεση κοινά αποδεκτού διακανονισμού, η Διαμεσολάβηση, ο Πρώτος Κριτής, ο Συμβιβασμός, η Μικρή Δίκη, ο Φιλικός Διακανονισμός κλπ.  Η επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου ή και συνδυασμός αυτών μπορεί, πράγματι, να αποβεί σωτήριος για την τύχη ενός έργου και πολύ περισσότερο των ιδίων των μερών που αντιδικούν.
Είναι αναμενόμενο ότι μία παρατεταμένη περίοδος αντιδικίας μεταξύ των μερών θα δηλητηριάσει τις σχέσεις τους, θα επιφέρει καχυποψία και αντιδράσεις εκατέρωθεν, θα καταστρέψει κάθε ενδεχόμενο συνεργασίας και επίδειξης καλής πίστης -στοιχεία απαραίτητα για την ομαλή εξέλιξη του έργου- και θα επιφέρει δυσβάστακτες πολλές φορές οικονομικές επιπτώσεις.

Το ΕΤΕΚ, αναγνωρίζοντας την ανάγκη για παροχή δυνατότητας επίλυσης των διαφορών εκτός των δικαστηρίων και θέλοντας να συνδράμει προς την κατεύθυνση της ομαλότερης επίλυσης των διαφορών και αντιδικιών, προχώρησε στην δημιουργία υπηρεσίας διαιτησιών ΕΤΕΚ που να ανταποκρίνεται σε διεθνή πρότυπα λειτουργίας και ποιότητας, κατάρτισε μητρώο Διαιτητών ΕΤΕΚ, θέσπισε Κανονισμούς Ηθικής Διαιτητών ΕΤΕΚ, διοργανώνει σεμινάρια και διαλέξεις και προωθεί την εκπαίδευση των μελών του, με κύρια επιδίωξη την συνεχή βελτίωση και αναβάθμιση των υπηρεσιών του.  Η διεύρυνση των υπηρεσιών και η παροχή δυνατοτήτων εφαρμογής και άλλων εναλλακτικών μεθόδων επίλυσης των διαφορών/αντιδικιών πέραν των δικαστηρίων και της διαιτησίας θεωρείται, πλέον, δεδομένη λόγω και των πραγματικών, αναγνωρισμένων, διεθνώς, πλεονεκτημάτων που προσφέρονται από αυτές τις μεθόδους.


Στέλιος Αχνιώτης
Πρόεδρος ΕΤΕΚ
Πολιτικός Μηχανικός