Οικονομία: Ιδιωτικό και δημόσιο συμφέρον

Η προηγούμενη Κυβέρνηση επικρίθηκε έντονα επειδή καθόσον η οικονομία πήγαινε στον γκρεμό, παρακολουθούσε απαθώς ή ενεργούσε υποταγμένη σε δογματικές αντιλήψεις ή σκοπιμότητες. Χαρακτηριστική η εκ των υστέρων ομολογία του τότε Υπ. Οικονομικών Χ. Σταυράκη (προφανώς προσδοκώντας στον έπαινο) ότι, κατόπιν δικής του παρέμβασης προς διεθνή οίκο κατάφερε (!) την μετάθεση έκδοσης αρνητικής έκθεσης μερικές μέρες μετά τις εκλογές με αποτέλεσμα το εκλογικό «κέρδος» σε ψήφους για το ΑΚΕΛ. Οι ασήκωτες ευθύνες της τότε Κυβέρνησης δεν διαγράφονται εξαιτίας της ασυδοσίας του τραπεζικού τομέα ή της ανεπαρκούς εποπτείας. Πάντως, σε σχέση με την οικονομική πολιτική, το κύριο μάθημα από τα πιο πάνω είναι ότι τα μέτρα πρέπει να εφαρμόζονται στην ώρα τους. Αυτό άλλωστε διακρίνει, μεταξύ άλλων, τον ηγέτη που εμπνέει εμπιστοσύνη υπηρετώντας το δημόσιο συμφέρον από τον πολιτικάντη.  

Τον Μάρτη 2013 υπήρξε μια φοβερή ανατροπή και παράλληλα μια νέα Κυβέρνηση. Έκτοτε, προτείνουμε μέτρα που στηρίζονται σε συγκροτημένη επιστημονική βάση και αφορούν την πραγματικότητα με σκοπό το καλύτερο υπό τις περιστάσεις. Για παράδειγμα, η δημιουργία εξώδικου φορέα ρύθμισης τραπεζικών διαφορών (υποβλήθηκε πριν από δέκα χρόνια!) και επανήλθε επιτακτικά πλέον στο προσκήνιο. Ωστόσο, ακόμη να λειτουργήσει και ήδη επιδιώκεται υποταγή του στην τραπεζική εξουσία. Σε σχέση με τα επιτόκια, έγινε παρέμβαση της πολιτείας τον Απρίλιο 2013 με αποτέλεσμα την μείωση των καταθετικών επιτοκίων (τώρα είναι στο μισό από το τότε επίπεδο) προς όφελος των τραπεζών. Εξαρχής επιμέναμε ότι επιβάλλεται παρόμοια παρέμβαση για μείωση των δανειστικών επιτοκίων, όχι κατ΄ ανάγκην νομοθετική ρύθμιση ώστε να περιοριστούν οι στρεβλώσεις. Το κύριο αντεπιχείρημα αρχικώς ήταν ότι «το απαγορεύει η νομοθεσία» και το «δεν γίνεται». Μετά έγινε ευχή πως «θα μειώσουν οι τράπεζες τα επιτόκια». Σήμερα, οι αρμόδιοι μελετούν ακόμη και νομοθετική ρύθμιση των δανειστικών επιτοκίων, ενώ στα λόγια πρωτοστατούν πολλοί που έλεγαν το αντίθετο μόλις πριν μερικές βδομάδες. Στο μεσοδιάστημα, η αδυναμία αποπληρωμής των δανείων εξελίσσεται σε κοινωνική μάστιγα με πολλαπλές επιπτώσεις π.χ. η εκποίηση ακινήτων θα συντρίψει τις τιμές γενικότερα.    

Άλλο μέτρο που εισηγηθήκαμε με επεξηγηματικό σημείωμα στους αρμόδιους μέσα Ιουλίου 2013, βασίστηκε στην εκτίμηση ότι η έλλειψη εμπιστοσύνης και ο φόβος για άλλο κούρεμα ή πτώχευση, θα ωθούσε σημαντική φυγή καταθέσεων από το τραπεζικό σύστημα με αδιανόητους  κινδύνους. Η εισήγηση ήταν να προωθεί άμεσα -πριν είναι αργά- η δυνατότητα των  δανειζομένων να προπληρώνουν μέρος του δανείου τους, παρέχοντας τους  σοβαρό κίνητρο όπως π.χ. τη διαγραφή τόκων δύο χρόνων ή μέρους του δανείου, χωρίς καταχρηστικές χρεώσεις. Σκοπός είναι η επαναφορά των κεφαλαίων εντός του τραπεζικού συστήματος με όλα τα θετικά που αυτό συνεπάγεται, με διαχείριση της πραγματικότητας ως έχει. Οι πολιτικές υποδείξεις ή διαφημίσεις στα ΜΜΕ και οι θεωρίες,  δεν αποκαθιστούν την  εμπιστοσύνη. Αργά ή γρήγορα, ο ρεαλισμός της οικονομίας επικρατεί με την κατάσταση στο χειρότερο.

Προσωπικά, δεν γνωρίζω άλλη περίπτωση οικονομίας όπου το ιδιωτικό συμφέρον απαιτεί κρατική στήριξη και την λαμβάνει με τόσο μονομερή και έκδηλο τρόπο στο όνομα της … επιστήμης και του δημοσίου συμφέροντος. Από την άλλη, εισηγήσεις για ρύθμιση και παρέμβαση που δεν τυγχάνουν της έγκρισης των τραπεζών, θεωρούνται εξ ορισμού λανθασμένες όταν προτείνονται, αλλά, μήνες ή χρόνια μετά, αναζητούνται μέτρα στη βάση όσων προτάθηκαν προ πολλού. Η κυπριακή κοινωνία (επιχειρήσεις και εργαζόμενοι) υπόκεινται σήμερα ένα επικίνδυνο εγχείρημα. Αυτή η επίπονη και επικίνδυνη εγχείριση, πρέπει να πετύχει με το να διασωθεί ο ασθενής που είναι η κοινωνία. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω μιας ισορροπημένης στόχευσης με βάση το δημόσιο συμφέρον και αξιοποιώντας το πλαίσιο των κανόνων της αγοράς. Η επιστήμη που διέπει οικονομίες της αγοράς όπως τη δική μας αιτιολογεί πλήρως την παρέμβαση και ρύθμιση σε έκτακτες καταστάσεις όπου η αγορά μέσω των ιδιωτικών της συναλλαγών, αποτυγχάνει να ενσωματώσει το κοινωνικό κόστος ή όφελος.  

mavrides@ucy.ac.cy