Κώδικας Συμπεριφοράς και αναδιάρθρωση χορηγήσεων

Το τελευταίο χρονικό διάστημα γίνεται συχνά επίκληση του Κώδικα Συμπεριφοράς για την χειρισμό δανειοληπτών που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες. Ο Κώδικας Συμπεριφοράς αποτελεί μέρος της Οδηγίας της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου για την Διαχείριση Καθυστερήσεων. Η ύφεση στην οικονομία, η υψηλή ανεργία και οι οικονομικές συνθήκες που επικρατούν έχουν επηρεάσει αρνητικά συγκεκριμένες κατηγορίες δανειοληπτών οι οποίοι δυσκολεύονται να εξυπηρετήσουν τις υποχρεώσεις τους, κάτι που έχει οδηγήσει σε αύξηση των καθυστερήσεων. Στόχος του Κώδικα Συμπεριφοράς είναι να ενθαρρύνει την συνεργασία μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων και των δανειοληπτών, να καθορίσει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τόσο των πιστωτικών ιδρυμάτων όσο και των δανειοληπτών, και να διευκολύνει τον τρόπο χειρισμού των δανειοληπτών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εκπλήρωση των συμβατικών τους υποχρεώσεων.

Ο χειρισμός δανειοληπτών που παρουσιάζουν καθυστερήσεις περιλαμβάνει διάφορα στάδια, όπως η επικοινωνία του πιστωτικού ιδρύματος με τον δανειολήπτη, η παροχή οικονομικών και άλλων πληροφοριών από τον δανειολήπτη προς το πιστωτικό ίδρυμα, η αξιολόγηση της οικονομικής κατάστασης του δανειολήπτη, η διαμόρφωση πρότασης λύσης αναδιάρθρωσης και η επίλυση διαφορών.

Θεωρώ σημαντικό να αναφερθώ σε τρία σημεία τα οποία έχουν ουσιαστική σημασία στην εφαρμογή του Κώδικα Συμπεριφοράς αλλά και στην διαχείριση των καθυστερήσεων γενικότερα. Το πρώτο αφορά την συνεργασία του δανειολήπτη με το πιστωτικό ίδρυμα. Για να μπορέσει το πιστωτικό ίδρυμα να αξιολογήσει τον κάθε δανειολήπτη που αντιμετωπίζει δυσκολίες στην αποπληρωμή των δανείων του θα πρέπει να λάβει επαρκείς, πλήρης και ακριβείς πληροφορίες για τα οικονομικά του δεδομένα. Στην περίπτωση που ο δανειολήπτης είναι φυσικό πρόσωπο, θα πρέπει να συμπληρώσει και να υποβάλει προς το πιστωτικό ίδρυμα, μαζί με τα σχετικά αποδεικτικά, υπογραμμένη Κατάσταση Προσωπικών Οικονομικών Στοιχείων (ΚΠΟΣ) όπου δηλώνει με πάσα λεπτομέρεια τα μηνιαία του εισοδήματα (μισθός, κοινωνικά επιδόματα, επίδομα διατροφής, επιχορηγήσεις, εισόδημα από ακίνητα ή άλλα περιουσιακά στοιχεία), τα μηνιαία του έξοδα (σίτιση, ηλεκτρισμός, υδατοπρομήθεια, τηλεπικοινωνίες, δημοτικοί ή άλλοι φόροι, φροντίδα παιδιών, ένδυση/υπόδηση, καύσιμα, δίδακτρα σχολείων, ιατρικά έξοδα, οποιαδήποτε άλλα τεκμηριωμένα έξοδα), τις πιστωτικές του διευκολύνσεις και τις μηνιαίες αποπληρωμές (δάνεια, πιστωτικές κάρτες, ενοικιαγορά/μίσθωση), και τέλος την ακίνητη του περιουσία. Για να μπορέσει το πιστωτικό ίδρυμα να αξιολογήσει ορθά την οικονομική κατάσταση του δανειολήπτη και να διαμορφώσει συγκεκριμένη πρόταση για αναδιάρθρωση των χορηγήσεων του θα πρέπει ο δανειολήπτης να συμπληρώσει έγκαιρα, ορθά  και με ειλικρίνεια την ΠΚΟΣ. Σε περίπτωση που δεν αποκαλύψει πλήρως και με ειλικρίνεια σχετικές και σημαντικές πληροφορίες τότε ορίζεται ως «μη συνεργάσιμος» και το πιστωτικό ίδρυμα δύναται να κινήσει νομικές διαδικασίες με κίνδυνο την κατάσχεση και εκποιήσει των εξασφαλίσεων που έχουν δεσμευθεί για τις χορηγήσεις που βρίσκονται σε καθυστέρηση.

Το δεύτερο σημείο αφορά την βιωσιμότητα του δανειολήπτη. Η Οδηγία της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου για την Διαχείριση Καθυστερήσεων αναφέρει ότι η παροχή λύσεων αναδιάρθρωσης προσφέρεται σε βιώσιμους δανειολήπτες. Για την περίπτωση φυσικών προσώπων, η βιωσιμότητα του κάθε δανειολήπτη διαφαίνεται από την αξιολόγηση της οικονομικής του κατάστασης, όπως αυτή δηλώνεται στην ΠΚΟΣ. Τα πιστωτικά ιδρύματα καθορίζουν με συγκεκριμένο τρόπο τι συνιστά λογικό βιοτικό επίπεδο και αποδεχτές δαπάνες διαβίωσης. Ανάλογα με την περίπτωση, ο κάθε δανειολήπτης κατατάσσεται σε μια συγκεκριμένη κατηγορία νοικοκυριού (ένα άτομο, ζευγάρι με ένα/δύο/τρία παιδιά, συνταξιούχος, κτλ) όπου αντιστοιχεί ένα συγκεκριμένο μηνιαίο ποσό αποδεχτών δαπανών διαβίωσης. Συνεπώς, η οποιαδήποτε πρόταση λύσης για την αναδιάρθρωση κάποιου δανείου βασίζεται στην αξιολόγηση της πραγματικής οικονομικής κατάστασης του δανειολήπτη. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η προτεινόμενη λύση αναδιάρθρωσης πιθανόν να περιλαμβάνει/βασίζεται σε κάποια εθελοντική μείωση των μηνιαίων/ετήσιων εξόδων του δανειολήπτη (π.χ ταξίδι αναψυχής, συνδρομή σε γυμναστήριο, καλωδιακή τηλεόραση) που πιθανόν να θεωρούνται υπερβολικά, ούτως ώστε να καταστεί βιώσιμος και να μπορέσει να αποπληρώσει τις υποχρεώσεις του.

Το τρίτο σημείο αφορά τις προτεινόμενες επιλογές αναδιάρθρωσης οι οποίες δεν είναι απλά η παράταση της διάρκειας του δανείου ή/και η μείωση του επιτοκίου, όπως λανθασμένα έχει αφεθεί να επικρατήσει. Οι επιλογές λύσης αναδιάρθρωσης χωρίζονται σε βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες. Οι βραχυπρόθεσμες λύσεις έχουν διάρκεια αποπληρωμής χαμηλότερης των πέντε ετών και περιλαμβάνουν επιλογές όπως την μείωση του ποσού της δόσης αποπληρωμής ή την καταβολή μόνο του τόκου για κάποιο χρονικό διάστημα, την κεφαλαιοποίηση την καθυστερήσεων ή/και των δεδουλευμένων καθυστερημένων τόκων, την μόνιμη ή προσωρινή μείωση του επιτοκίου μέχρις ότου η ικανότητα αποπληρωμής του δανειολήπτη επανέλθει στα πρότερα επίπεδα και άλλες επιλογές. Οι μακροπρόθεσμες λύσεις έχουν διάρκεια αποπληρωμής άνω των πέντε ετών και περιλαμβάνουν επιλογές όπως την παράταση της διάρκειας αποπληρωμής του δανείου (όχι πέραν της ηλικίας συνταξιοδότησης ή τα 70 έτη ως μέγιστο όριο ηλικίας), την παροχή πρόσθετης εξασφάλισης (δέσμευση κατάθεσης, νέα/επιπρόσθετη υποθήκη) προκειμένου να αντισταθμιστεί ο υψηλότερος σχετικός κίνδυνος, την μείωση του ενυπόθηκου δανεισμού με αντικατάσταση του ακινήτου με άλλο χαμηλότερης αξίας, την εφάπαξ πληρωμή μεγάλου μέρους του υπολοίπου του κεφαλαίου του δανείου στη λήξη του, την ενοποίηση χορηγήσεων σε ένα δάνειο και άλλες επιλογές.

Εν κατακλείδι, ο Κώδικας Συμπεριφοράς για τον χειρισμό δανειοληπτών που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες παρέχει στα πιστωτικά ιδρύματα κατεύθυνση ως προς την προσέγγιση που πρέπει να ακολουθούν κατά την διαμόρφωση προτάσεων λύσης αναδιάρθρωσης. Τόσο το πιστωτικό ίδρυμα όσο και ο δανειολήπτης έχουν συγκεκριμένες υποχρεώσεις και ευθύνες τις οποίες πρέπει να τηρούν έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές δυσκολίες που δικαιολογημένα αντιμετωπίζουν κάποιοι δανειολήπτες, να διευκολυνθεί η διαμόρφωση εφικτών λύσεων αναδιάρθρωσης κάποιοι και να αποφευχθεί η προσφυγή σε δικαστική παρέμβαση. Η συνεργασία που επιδεικνύει ο δανειολήπτης και η βιωσιμότητα του βάσει της κατάστασης των οικονομικών του στοιχείων, διαδραματίζουν τον ουσιαστικότερο παράγοντα για την διαμόρφωση μιας εφικτής και αποτελεσματικής λύσης αναδιάρθρωσης κάποιου δανείου προς όφελος τόσο του δανειολήπτη όσο και του πιστωτικού ιδρύματος.

*Οι απόψεις που εκφράζονται είναι αυστηρά προσωπικές*