Ολέθριo σφάλμα η εγκατάλειψη της λίρας

Την ώρα που συντάσσονται οι γραμμές αυτές, ο κυπριακός λαός παρακολουθεί με αίσθημα απόγνωσης (μερικοί από μας, αγανάκτησης) το κλιμάκιο της τρόϊκας να γελοιοποιεί όλους τους θεσμούς του κράτους με τους οποίους διαπραγματεύεται, δήθεν, τους όρους ενός δανείου, το μέγεθος του οποίου δεν έχει γίνει ακόμα γνωστό ούτε καν κατά προσέγγιση (αυτό δεν είναι απίστευτο;), για την «διάσωση» της κυπριακής οικονομίας.

Της οικονομίας μας που μέχρι πριν από μόλις τέσσερα χρόνια αναπτυσσόταν με 4% και πετύχαινε να έχει πλεονασματικούς προϋπολογισμούς διασφαλίζοντας στους Κύπριους πολίτες, πέρα από μια σχετικά άνετη και αξιοπρεπή ζωή με πολύ χαμηλά επίπεδα ανεργίας και φτώχιας, ένα κέλυφος προστασίας από την τουρκική επιβουλή.
Το «ευρωπαϊκό όνειρο» έχει ήδη μετατραπεί για τον απλό Κύπριο, αυτόν που δεν έχει διασφαλίσει μια θέση επιτρόπου ή ευρωβουλευτή για να παπαγαλίζει τα μεγάλα πλεονεκτήματα της ένταξης μας στην «μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια», σε ένα πραγματικό και διαρκή εφιάλτη. Μόλις οκτώ χρόνια από την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. και τέσσερα χρόνια από την ανόητη ένταξη μας στην ζώνη του ευρώ, η Κύπρος γίνεται έρμαιο μιας παραπαίουσας Ευρώπης και κτυπιέται από μια βαθιά ύφεση διαρκείας με την ανεργία να ξεπερνά το 12% και να οδεύει στο 15% ή ακόμα και στο 18%. Και ακόμα τα χειρότερα έπονται.

• Το ερώτημα είναι κατά πόσο η κατάληξη αυτή μπορούσε να αποφευχθεί. Θα μπορούσε η Κύπρος να ακολουθήσει άλλη πορεία και να αποφύγει την αυτοκατάργηση της σαν κράτος που συνεπάγεται η στήριξη της οικονομίας από την Ευραωπαϊκή Ένωση, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο;

Σίγουρα η ασυγχώρητη ολιγωρία της Κεντρικής Τράπεζας και του πρώην Διοικητή της, που αντί να ασκεί τον ρόλο του σαν επόπτης του τραπεζικού συστήματος της χώρας είχε ταυτιστεί με τις επιλογές του, έπαιξε τον κρίσιμο ρόλο στην πρόκληση αυτής της τεράστιας ζημιάς για την Κύπρο. Ο πρώην Διοικητής είχε μάτια για να βλέπει τους ψηλούς μισθούς των δασκάλων και την τόλμη να διαμαρτύρεται έξω από το προεδρικό για την τραγωδία στο Μαρί, αλλά ποσώς δεν πρόσεξε την θανατηφόρα εξάρτηση των κυπριακών τραπεζών από την ελληνική οικονομία, ακόμα και όταν αυτή ήταν στα πρόθυρα της χρεωκοπίας, μάλλον από υπερβολική πίστη ότι η θεραπεία που χορηγείτο από την τρόικα στην Ελλάδα ήταν η ορθή.   
Για την κατάληξη αυτή έγιναν όμως και πολλές εσφαλμένες εκτιμήσεις και ακολουθήθηκαν λανθασμένες επιλογές και στρατηγικές σε επίπεδο μακροπρόθεσμου σχεδιασμού.

Από τα αμαρτήματα αυτά, το προπατορικό είναι η εγκατάλειψη του εθνικού νομίσματος μας το 2008 για καθαρά πολιτικούς και μικροπολιτικούς σκοπούς χωρίς να προηγηθεί καμιά μελέτη ως προς τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της επιλογής αυτής. Με τον κίνδυνο να παρεξηγηθώ, θα αποτολμήσω να παραλληλίσω το ευρώ με την παραγγελία των S300 (αν και τουλάχιστον αυτοί διασφάλισαν στον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας την επανεκλογή του). Η επιπολαιότητα της λήψης και των δύο αποφάσεων ήταν το ίδιο ασυγχώρητη ενώ και οι δύο πράξεις τύγχαναν παλλαϊκής και παγκομματικής στήριξης και αποδοχής. Δυστυχώς οι S300 δεν ήρθαν αλλά το ευρώ ήρθε και μας έμεινε.      

• Η εγκατάλειψη της Λίρας ήταν ένα ολέθριο λάθος και δυστυχώς μόνο ελάχιστοι από μας, χωρίς όμως καμιά δύναμη επιρροής, έβλεπαν τους τεράστιους κινδύνους που ελλόχευαν.   

Η δε πορεία προς το ευρώ που έγινε εν μέσω μιας πρωτοφανούς και πολυετούς (2004-2008) ανομβρίας με τους κρατικούς πόρους να μην διατίθενται ούτε καν σε απόλυτα αναγκαία έργα αφαλάτωσης, καταδικάζοντας μια ολόκληρη χώρα στην λειψυδρία και θέτοντας σε θανάσιμο κίνδυνο ακόμα και αυτή την τουριστική μας βιομηχανία, μόνο και μόνο για να δημιουργηθεί ένα τεχνητό πλεόνασμα στον προϋπολογισμό μας που θα μας επέτρεπε να πάρουμε το ευρώ, ήταν ενδεικτική μιας ανεδαφικής νοοτροπίας ευρω-λαγνείας. Χαρακτηριστική ενός χωριάτη που παραμελεί την ζήση του και πουλά το χωράφι και το βιός του για να αγοράσει καλά και ακριβά ρούχα για να τα φορέσει και να κατεβεί στην πόλη. Ενώ, από την άλλη, ο «εορταστικός» τρόπος με τον οποίο κόμματα, σωματεία και οργανώσεις «χαιρέτισαν» και υποδέχτηκαν την «έλευση» του ευρώ επιβεβαιώνει το νοσηρό αυτής της αρχοντοχωριάτης νοοτροπίας, τρανή απόδειξη της οποίας είναι και η υπερβολική, κακόγουστη και ενίοτε προκλητική χρήση της σημαίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε κρατικά και δημοτικά κτίρια, σχολεία, επιχειρήσεις (ακόμα και σε κάποιες που κοντεύουν να κλείσουν λόγω της ένταξης της Κύπρου στην Ε.Ε. και του άνισου ανταγωνισμού που αυτή επέφερε), σε όλα σχεδόν τα σωματεία ακόμα και σε μνημεία ηρώων του απελευθερωτικού μας αγώνα (αν είναι δυνατόν), μέχρι και σε φαστφουντάδικα ή και σε καφενεία που συχνάζουν υπερήλικες (οι συντάξεις των οποίων, σύμφωνα με την τρόικα, θα πρέπει να μειωθούν για να «σωθεί» το τραπεζικό μας σύστημα)! Ειλικρινά ούτε στην Γαλλία, ούτε στην Γερμανία, ούτε στην Ιταλία και σίγουρα ούτε στην Βρετανία δεν συναντά κανείς αυτή την ψύχωση με την ανάρτηση του συμβόλου της Ε.Ε. ή την ενσωμάτωση του ακόμα και σε σύμβολα και σε ονοματολογία κομμάτων.

Προφανώς διότι στις χώρες αυτές, η ωριμότητα των λαών τους  επιτρέπει να αντιλαμβάνονται τον πραγματικό σκοπό  που εξυπηρετεί η Ε.Ε. που είναι η διασφάλιση της ειρηνικής συνύπαρξης των ευρωπαϊκών κρατών μέσω μιας οικονομικής μεγέθυνσης που επέρχεται από την ελεύθερη διακίνηση αγαθών κεφαλαίων και ανθρώπων, δηλαδή της ενοποίησης των αγορών τους.

Τα περί κοινών αξιών και οραμάτων, κοινής οικογένειας κλπ που τόσο κουραστικά αναμασούνται σαν στερεότυπα από το πολιτικό μας κατεστημένο, αφορούν περισσότερο τους μη εκλεγμένους τεχνοκράτες των Βρυξελλών και την διαιώνιση της ύπαρξης των θέσεων τους και των πολλών ωφελημάτων τους καθώς και των τοπικών τους εξαπτέρυγων, όπως είναι οι καλοπληρωμένοι ευρωβουλευτές και κάθε λογής επίτροποι και διάφοροι άλλοι ευρω-παρατρεχάμενοι που μόνη αποστολή έχουν να διαλαλούν στις χώρες τους, τα πολλαπλά πλεονεκτήματα (σίγουρα γι’ αυτούς;) της Ε.Ε..          

ΧΩΡΙΣ ΤΟ ΕΥΡΩ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΑΣ ΘΑ ΗΤΑΝ ΠΟΛΥ ΠΙΟ ΗΠΙΑ

Στην βάση αυτής της εθνικής μας ψύχωσης ξεκινούν μια σειρά από μύθοι: Πρώτος και καλύτερος ότι αν δεν ήμασταν στο ευρώ δεν υπήρχε τρόπος να στηριχθεί ή να «σωθεί» το τραπεζικό μας σύστημα.

Η απάντηση είναι διπλή:

Πρώτον, ούτε και εντός του ευρώ δεν υπάρχει τρόπος να σωθεί το τραπεζικό μας σύστημα αφού για την σωτηρία του, θα χρειαστεί να δανειστεί τόσο τεράστιο ποσό το κράτος που τελικά θα χρεωκοπήσει το ίδιο και κατ’ επέκταση και το τραπεζικό σύστημα αλλά με μια καθυστέρηση ενός έως δύο ετών. Είναι ενδεικτικό το παράδειγμα της Ελλάδας όπου το πρόβλημα ξεκίνησε σαν δημοσιονομικό και μεταδόθηκε στον τραπεζικό τομέα λόγω της χρεωκοπίας του κράτους και της κατάρρευσης της ελληνικής οικονομίας. Στην Κύπρο, το πρόβλημα ξεκίνησε από τις τράπεζες και προσπαθούμε να το λύσουμε μετατρέποντας το, σε υπερθετικό βαθμό, δημοσιονομικό!   
Και δεύτερον, φυσικά δεν θα υπήρχε λόγος να «σώσει» κάποιος το τραπεζικό μας σύστημα εφόσον τα προβλήματα στην εγχώρια αγορά θα ήταν πολύ πιο ήπια, αφού χωρίς το ευρώ δεν θα υπήρχε η φούσκα των ακινήτων. Αλλά και να υπήρχε σε κάποια πολύ μικρότερη διάσταση, θα αντιμετωπιζόταν μερικώς από την υποτίμηση του νομίσματος μας που θα καθιστούσε την Κύπρο πολύ πιο ελκυστικό προορισμό τόσο σε περιηγητές όσο και σε αγοραστές εξοχικής κατοικίας.

Επιπλέον οι τεράστιες επισφάλειες των τραπεζών μας στην Ελλάδα δεν θα ήταν υπόθεση του κυπριακού κράτους μια και η ύπαρξη του συναλλαγματικού κινδύνου θα επέβαλλε ώστε η ραγδαία επέκταση των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα να γίνει πιθανότατα μέσω θυγατρικών εταιρειών (την ευθύνη των οποίων θα είχε το ελληνικό κράτος) και όχι μέσω υποκαταστημάτων. Όπως άλλωστε  συμβαίνει και στις άλλες χώρες όπου επεκτάθηκαν οι τράπεζες της Κύπρου.      

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΟΪΚΑ

Άλλη κοινή πλάνη είναι ότι η τρόϊκα στην οποία εκπροσωπούνται και οι εταίροι μας στην Ευρώπη, είναι εδώ για να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε τα προβλήματα μας, μεταφέροντας εκτός από οικονομική βοήθεια και την απαραίτητη τεχνογνωσία. Ο μύθος συνεχίζει πως όσο πιο γρήγορα προχωρήσουμε στο πρόγραμμα στήριξης και συνεπώς στην υπογραφή του μνημονίου που αυτό συνεπάγεται, τόσο πιο γρήγορα θα λυθούν τα προβλήματα της κυπριακής οικονομίας!
Προσωπικά, δεν αμφισβητώ καθόλου τις προθέσεις της τρόϊκας. Φοβάμαι όμως την προσήλωση των οργανισμών που εκπροσωπεί σε ιδεοληψίες και επικίνδυνες ακραίες νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις οι οποίες ενώ αποδεικνύονται κατ’ εξακολούθηση λανθασμένες, παραμένουν στην μόδα (και δυστυχώς είναι δογματικά εδραιωμένες και σε μικρή αλλά ισχυρή μερίδα της ηγετικής ομάδας της παράταξης που ετοιμάζεται να αναλάβει την διακυβέρνηση του τόπου), επειδή βολεύουν τα μεγάλα πολυεθνικά συμφέροντα που πάντα ωφελούνται από την διάδοση και επιβολή των αντιλήψεων και πρακτικών αυτών. Θα ήταν ενδιαφέρον πραγματικά να μελετήσει κάποιος προσεκτικά το οικονομετρικό μοντέλο στο οποίο βασίζονται οι εκτιμήσεις της τρόϊκας. Λαμβάνει υπόψη τα δεδομένα της κάθε οικονομίας ή στηρίζεται σε παραδοχές που δεν ισχύουν και είναι αποτέλεσμα μιας «ορθόδοξης» εφαρμογής των νόμων της αγοράς;  

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι πολλές είναι οι διορθώσεις που πρέπει να γίνουν ώστε να εκσυγχρονιστεί η κυπριακή οικονομία. Και πολλές από τις εισηγήσεις της τρόϊκας είναι προς την σωστή κατεύθυνση, όπως η αποκατάσταση της ισορροπίας μεταξύ κρατικού, τραπεζικού και ιδιωτικού μισθολογίου, ή η κατάργηση της ΑΤΑ. Είναι όμως η ένταση και το χρονικό σημείο της εφαρμογής των μέτρων αυτών που προβληματίζει και μάλιστα εν μέσω μιας πρωτόγνωρα υφεσιακής συγκυρίας και δραματικά αυξανόμενης ανεργίας.

• Η συνταγή της ύφεσης για να αντιμετωπιστεί η ύφεση όπου δοκιμάστηκε, απέτυχε. Ειδικά σε μια καταναλωτική, κατά βάση, οικονομία, χωρίς σχεδόν καθόλου δευτερογενή τομέα, η απότομη μείωση των δημοσίων δαπανών της τάξεως του 1.000.000.000 ετησίως θα οδηγήσει σε μια διαρκή μείωση του ΑΕΠ σε πολλαπλάσιο μέγεθος καθιστώντας την εξυπηρέτηση του δραστικά αυξημένου πλέον κρατικού χρέους από δύσκολη έως αδύνατη υπόθεση.

Και ο θεός να με βγάλει ψεύτη, αλλά αν μιλάμε για 10.000.000.000 επιπρόσθετο χρέος και ανάλογα υφεσιακά μέτρα, θα δούμε μια μείωση του ΑΕΠ όχι της τάξεως του 2% αλλά του 5%-7% που θα ισοδυναμεί με χρεωκοπία του κράτους αφού οι όποιες εξοικονομήσεις θα αντισταθμιστούν από την μείωση των κρατικών εσόδων προκαλώντας ένα φαύλο κύκλο ύφεσης-ελλειμμάτων-χρεών-ύφεσης.

Η δε θεωρία της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας μέσω της εσωτερικής υποτίμησης (κυρίως των μισθών), αφού δεν υπάρχει πλέον νόμισμα για να την προκαλέσει ανώδυνα, πέραν από πολύ επίπονη, είναι και αμφισβητούμενης αξίας ειδικά σε μια οικονομία που στηρίζεται κυρίως στις υπηρεσίες όπου οι χαμηλοί μισθοί και η συνεπαγόμενη ανταγωνιστικότητα δεν είναι το μείζον που καθορίζει την ύπαρξη επενδύσεων. Αντίθετα οι συνθήκες παρατεταμένης ύφεσης και πιθανής εργατικής και κοινωνικής αναταραχής αποτρέπουν τις επενδύσεις στον τριτογενή τομέα (τουρισμό, υπηρεσίες) που αποτελεί και πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί την βάση της οικονομίας μας.  

• Πως θα εξυπηρετήσει την μικρή Κύπρο η μείωση των μισθών και των εισοδημάτων, με μια λιλιπούτεια εγχώρια αγορά, όπου ακόμα και στις καλές εποχές οι περισσότερες επενδύσεις είτε ενίσχυαν την κατανάλωση των εισαγωγών ή αποσκοπούσαν μάλλον στην αποξένωση, παρά την δημιουργία, εθνικού πλούτου και την μείωση της προστιθέμενης αξίας που θα μπορούσε να δημιουργείται εγχώρια;

Ειδικά για την Κύπρο, η προϋπόθεση για την απόκτηση και διατήρηση ανταγωνιστικότατου πλεονεκτήματος είναι η διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και η επένδυση στην έρευνα και την καινοτομία. Ενώ, προτεραιότητα θα έπρεπε να ήταν η ανάδειξη και προσέλκυση ταλέντων και από άλλες χώρες και όχι απλώς η με κάθε θυσία διασφάλιση χαμηλών εισοδημάτων και φθηνού εργατικού κόστους.            

ΥΠΗΡΧΕ ΚΑΙ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΕΠΙΛΟΓΗ

Τελευταία κοινή πλάνη, είναι ότι αφού φτάσαμε ως εδώ δεν υπήρχε άλλη επιλογή από τον ευρωπαϊκό πρόγραμμα στήριξης.
Η δική μου άποψη είναι ότι υπήρχε και ίσως να υπάρχει ακόμα άλλος δρόμος πριν φυσικά την υπογραφή του μνημονίου. Πιστεύω ειλικρινά ότι είναι αδιανόητο να επιβληθεί στην Κύπρο ένα πρόγραμμα αποπληρωμής ενός δυσβάστακτου χρέους, πολύ πέρα από τις αντοχές της οικονομίας, που ουσιαστικά έχει προκληθεί από εξωγενείς παράγοντες. Πόσο μάλλον δε που η κύρια αιτία σχετίζεται με την δομή της ευρωζώνης και την έκθεση της Κύπρου σε αυτή και όταν το έλλειμμα της χώρας είναι μόνο 5% και χωρίς την ύφεση (που έχει επίσης την ίδια πηγή πρόκλησης) θα ήταν σίγουρα μικρότερο του 3%.

• Οι πτυχές της υπαλλακτικής αυτής στρατηγικής, που δεν είναι κατ’ ανάγκη πιο εύκολη στην εφαρμογή της αλλά σίγουρα ορθότερη, είναι η κάλυψη των κεφαλαιακών αναγκών των τραπεζών ή εκείνης της τράπεζας που είναι βιώσιμη, μέσω της έκδοσης κρατικών ομολόγων και την ανταλλαγή τους με κεφάλαια των τραπεζών, αλλά στον βαθμό που οι δικές μας εποπτικές αρχές κρίνουν απαραίτητο και σύμφωνα πάντα με τις δυνατότητες της οικονομίας μας.

Ταυτόχρονα το κράτος θα πρέπει να καλύψει αμέσως το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού επιβάλλοντας μια μείωση των μισθών των κυβερνητικών υπαλλήλων της τάξεως του 5-7% σε συνδυασμό με αύξηση του ΦΠΑ στο 18% και μιας σειράς άλλων εξοικονομήσεων που να μην μειώνουν περαιτέρω την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών. Με την αυτόβουλη και γρήγορη εξάλειψη του ελλείμματος, ή ακόμα και με δημιουργία ενός μικρού πλεονάσματος, σε συνδυασμό με την απαλλαγή μας από την απειλή ενός ευρύτερου μνημονίου και με την προοπτική των υδρογονανθράκων, η Κύπρος θα είχε την δυνατότητα να συνάψει ακόμα ένα διακρατικό δάνειο ώστε να καλύψει τις δημοσιονομικές της ανάγκες τα επόμενα 2-3 χρόνια.

Ακόμα και στην περίπτωση που αυτό θα συνεπαγόταν ότι μία ή περισσότερες τράπεζες μας θα είχαν εποπτικά κεφάλαια μικρότερα από αυτά που προτρέπει η ΕΚΤ, τουλάχιστον θα υπήρχε σίγουρα μεγαλύτερη ευχέρεια για διατήρηση των καταθέσεων (που είναι το πιο κρίσιμο στοιχείο), έστω και με ψηλό κόστος, παρά με την Κύπρο υπό καθεστώς μνημονίου και το κράτος σε κατάσταση ημι-χρεωκοπίας. Και αυτό διότι οι τράπεζες θα είχαν μεν χαμηλότερη κεφαλαιακή επάρκεια αλλά δεν θα είχαν να αντιμετωπίσουν την προοπτική κουρέματος του δημοσίου χρέους (όπως έγινε και θα ξαναγίνει σύντομα στην Ελλάδα). Εξ’ άλλου, τα επιτόκια δεν θα μειωθούν έστω και στην περίπτωση που οι κυπριακές τράπεζες κεφαλαιοποιηθούν πλήρως με χρήματα που θα δανειστεί το κράτος από την τρόϊκα. Και αυτό θα το δούμε στην  πράξη τους επόμενους μήνες όταν ακόμα και στην περίπτωση που οι τράπεζες μας καλύψουν τον στόχο του 9% (ή 10% όπως εισηγείται η τρόϊκα) και πάλιν θα διατηρήσουν τα επιτόκια σε πολύ ψηλά επίπεδα, ενώ σπανιότατα θα δανείζουν, αντικατοπτρίζοντας τον επιχειρηματικό αλλά κυρίως τον συστημικό πλέον κίνδυνο μιας εύθραυστης οικονομίας σε ύφεση και ενός κράτους υπό την απειλή της δημοσιονομικής κατάρρευσης και της εξόδου του από το ενιαίο νόμισμα.

• Συμπερασματικά, με την μια ή την άλλη πορεία οι κυπριακές τράπεζες, μετά την ανεπανόρθωτη ζημιά που υπέστησαν, θα είναι για πολλά χρόνια νεκρο-ζωντανές. Η προτίμηση σε μια κατάσταση όπου τουλάχιστον η υπόλοιπη οικονομία θα είναι έστω κάπως ζωντανή και το κράτος βιώσιμο, είναι για μένα αυτονόητη διότι, αν μη τι άλλο, αφήνει κάποια  ελπίδα για μελλοντική ανάκαμψη όταν οι εξωτερικές συνθήκες βελτιωθούν ή όταν η Κύπρος θα είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί τα κοιτάσματα των υδρογονανθράκων.  

Εξάλλου, με την αποφυγή του μνημονίου θα διαφυλαχτεί η προοπτική της κατευθείαν ανακεφαλαιοποίησης των κυπριακών τραπεζών από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης (EMΣ), αφού φυσικά προηγηθεί η τραπεζική ένωση και η κοινή εποπτεία όλων των ευρωπαϊκών τραπεζών από την ΕΚΤ. Επιπλέον, οι συνέπειες ενός σκληρού προγράμματος στήριξης θα υπονομεύσουν αντί να διευκολύνουν την προσέλκυση ξένων κεφαλαίων, μια και οι κάτοχοι των κεφαλαίων αυτών σίγουρα δεν προσελκύονται ούτε σαν καταθέτες αλλά σίγουρα ούτε σαν στρατηγικοί επενδυτές σε μια χώρα με την οικονομία της υπό ομηρία και με εξωτερικό χρέος στο μεταίχμιο της βιωσιμότητας.

• Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι θα διατηρούσαμε την οντότητα μας σαν λαός, σαν κράτος και σαν κυπριακός ελληνισμός και δεν θα δίναμε το δικαίωμα στον κάθε γερμανό πολιτικάντη που για σκοπούς δικής του μικροπολιτικής τακτικής, απειλεί και ξεσπαθώνει πάνω σε μια μικρή χώρα που διέπραξε το τραγικό λάθος να πιστέψει σε κάποιους από τους προκάτοχους του που είχαν ίσως μεγαλύτερο όραμα ή ίσως περισσότερη πονηριά.

Δυστυχώς, όμως, είτε από έλλειψη πολιτικής βούλησης που συνεπάγεται η υιοθέτηση μέτρων που δεν θα ήταν (τόσο βολικά) προϊόν έξωθεν επιβολής, ή από έλλειψη τόλμης και σίγουρα έλλειψη καινοτομίας στην χάραξη εθνικής στρατηγικής, έχουμε καταλήξει στην αβασάνιστη υιοθέτηση στερεότυπων πολιτικών που βασίζονται τώρα πια, εκτός από τον τοπικό μας εμπειρικό ερασιτεχνισμό, και στον «δικό μας» ευρωπαϊκό δογματισμό μιας Ευρώπης που υπάρχει μόνο στην δική μας φαντασία και στην οποία έχουμε προσδώσει μια μεταφυσική διάσταση, μια και ό,τι εκπορεύεται από αυτήν είναι θεόσταλτο. Ακόμα και η ύφεση. Ακόμα και η χρεωκοπία, ή η επιβολή εκποίησης σε τιμή ευκαιρίας, εθνικών πρωταθλητών μας όπως η Cyta και οι Κυπριακές Αερογραμμές. Ακόμα και η ανεργία, ακόμα και η φτώχια.       
Αυτή την υπαλλακτική τακτική ακολουθεί προς το παρόν η ισπανική κυβέρνηση που αρνείται πεισματικά να κάνει αίτηση για μνημόνιο και να δώσει «γη και ύδωρ» στο νέο άξονα της Κεντρικής Ευρώπης. Ελπίζω και εύχομαι πραγματικά, αν και πολύ αμφιβάλλω, πως όταν θα βρεθεί στο δίλημμα μεταξύ ενός προγράμματος στήριξης και εθνικής ανεξαρτησίας, η Ισπανία να σεβαστεί την μακραίωνη ιστορία της και το λαό της και να δείξει τον δρόμο τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ιταλία, ώστε να αρχίσει επιτέλους η αποσύνθεση του ευρω-κλοιού της θανατηφόρας λιτότητας που καθημερινά βυθίζει στην απελπισία τις κοινωνίες της Ευρώπης και οδηγεί μαζικά τους νέους στην απόγνωση.