Φώτος Φωτιάδης: Το ανήσυχο, δημιουργικό πνεύμα

Απεβίωσε τα ξημερώματα ο γνωστός επιχειρηματίας Φώτος Φωτιάδης σε ηλικία 98 ετών. Άνθρωπος πολυσύνθετος. Μια αέναη δημιουργική ιστορία. Αυτοδημιούργητος επιχειρηματίας, ο Φώτος Φωτιάδης, με σημαντικές επιδόσεις στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή του τόπου. Σ’ αυτόν οφείλει η «όμορφη ξανθιά», η Carlsberg, την παγκοσμιοποίηση της παραγωγής της. Κατείχε μια καλώς συγκροτημένη προσωπικότητα με πηγαίο επιχειρηματικό πνεύμα.

Η ΙΜΗ και το ΙΝ Business εκφράζουν τα θερμά τους συλλυπητήρια προς την οικογένεια Φωτιάδη.

Γόνος πολυμελούς οικογένειας από την Αγκαστίνα ο Φώτος Φωτιάδης γεννήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 1920. Μεγάλωσε με τα επτά αδέρφια του με πολύ αυστηρές ηθικές αρχές ενώ έλαβε τα πρώτα του μαθήματα στο επιχειρείν από τον πατέρα του Ιάκωβο (Κουμή) και αργότερα Χατζηκουμή Φωτίου Φωτιάδη. Ο αυτοδημιούργητος και πολυμήχανος πατέρας του αποτέλεσε για αυτόν τον σοφότερο μέντορα. 

Χάνοντας τον πατέρα του σε ηλικία πέντε ετών και με μια φιλάσθενη μητέρα ο μικρός Κουμής κατάφερε όχι απλά να επιβιώσει αλλά και να διαπρέψει στον χώρο του εμπορίου. Όταν ήταν έξι ετών άρχισε να βοηθά ένα θείο του βοσκό για λίγο φαγητό, ενώ στην ηλικία των 10 ετών βγήκε από το σχολείο όταν ένας συγχωριανός θαυμάζοντας την προκοπή του, τού παραχώρησε το στιάδιν του σπιτιού του για να φτιάξει το πρώτο καφενείο του χωριού. Με 100 δράμια καφέ, μια οκά ζάχαρη και την αμέριστη στήριξη των χωριανών το καφενείο εξελίχθηκε σιγά σιγά και σε μπακάλικο, προστέθηκε ταβέρνα, ξενώνας και οι δουλειές συνεχώς μεγάλωναν. Άνοιξε φούρνο, εργοστάσιο με πλιθάρι και τούβλα, κρεοπωλείο, υφασματοπωλείο, πουλούσε σίδερο, ξυλεία, τσιμέντο, λιπάσματα και αμάξια, ανέπτυξε γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες, εξαπλώνοντας τις επιχειρηματικές του κινήσεις σε όλη την περιοχή. 
 
Με μέντορα τον πατέρα 
Ο πατέρας του μικρού Φώτου ήταν γνωστός σε όλους ως ο «Χατζηκουμής με το νάμιν» χάρη στην αξιοσύνη του ενώ όλοι είχαν να πουν για τον καλό του τρόπο που σκλάβωνε τους πάντες. Ο μικρός Φώτος ήταν σχεδόν σε όλα μέσα… Δίπλα στον πατέρα του, ακούραστος μαθητής, απορροφούσε σαν σφουγγάρι κάθε λέξη ενώ συνέλεγε με ευλάβεια γνώσεις και εμπειρίες από την πολυδιάσταση επιχείρηση. Όταν ένα καλοκαίρι ο πατέρας του για λόγους υγείας έπρεπε να απουσιάσει σε ιαματικά λουτρά τα ηνία ανέλαβε ο ίδιος κι ας ήταν μόλις 16 ετών. Έχοντας την μεγάλη ευθύνη της είσπραξης εργάστηκε με μεγάλο ζήλο, ώστε να αποδειχθεί άξιος της εμπιστοσύνης του πατέρα του. 

Το μόνο που ήξερε από νωρίς ήταν πως ήθελε να γίνει αυτοδημιούργητος ακολουθώντας τα αχνάρια του πατέρα του αλλά όχι κατά ανάγκη επιχειρηματίας, εξού και ετοιμάστηκε να εγγραφεί στη Σχολή Ευελπίδων. Ένα όνειρο όμως που βρήκε κάθετα αντίθετη τη μητέρα του η οποία τον απείλησε ότι θα αυτοκτονούσε. Έτσι το όνειρο εγκαταλείφθηκε. 

Ο πατέρας του μετά την άρνηση του Φώτου να τον διαδεχθεί στις επιχειρήσεις του, τού πρότεινε να τον σπουδάσει γιατρό, κάτι το οποίο όμως δεν έβρισκε σύμφωνο τον ίδιο μιας και ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητος στον ανθρώπινο πόνο. Η δεύτερή του επιλογή ήταν να σπουδάσει ηλεκτρολόγος μηχανικός στο Βέλγιο. Όμως ούτε αυτό ήταν η μοίρα του σπουδαίου Κύπριου επιχειρηματία. Η αναχώρησή του είχε προγραμματιστεί για τις 15 Σεπτεμβρίου 1939, όμως στις 3 του μήνα κηρύχθηκε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και έκλεισαν τα πάντα. 
 
Σύντομα ο διευθυντής του English High School Αμμοχώστου του πρότεινε διορισμό για να διδάξει Αρχαία και Νέα Ελληνικά, Ιστορία και Γυμναστική μιας και ήταν αθλητής. Αποδέχθηκε την πρόταση. Παράλληλα, διάβαζε αγγλικά και πέρασε όλες τις κυβερνητικές εξετάσεις, αλλά και γαλλικά μιας και στόχος του ήταν να σπουδάσει στο Βέλγιο και πέρασε το Baccalaureate. 

Δύο χρόνια αργότερα ανοίγεται μια θέση Base Engineer Officer στο Ναυαρχείο της Αμμοχώστου. Ο Φώτος θέλει τη θέση και τη διεκδικεί. 
 
Η αρχή της Φώτος Φωτιάδης & Σία 
Το πρώτο επιχειρηματικό βήμα έγινε το 1942 όταν δέχθηκε μέσω ενός φίλου μια πρόταση να δημιουργήσει έναν συνεταιρισμό διανομής τροφίμων μαζί με κάποιον πεπειραμένο πλασιέ. Το κεφάλαιο που του ζητήθηκε ήταν £100 και θα είχε μερίδιο 50%. Έτσι και έγινε. Ως το μεσημέρι εργαζόταν στο Ναυαρχείο και μετά επισκεπτόταν πελάτες στο Βαρώσι και τα γύρω χωριά. Η επιτυχία ήταν ανέλπιστη και σε έξι μήνες πέτυχε πέντε φορές πιο μεγάλα κέρδη από τον πεπειραμένο συνέταιρό του που κάλυπτε όλη την Κύπρο. 

Το επιχειρηματικό DNA του και το ταλέντο του στο εμπόριο είχε ανασυρθεί στην επιφάνεια. Ακολουθώντας το ένστικτό του παραιτήθηκε από το Ναυαρχείο και πήγε στη Λευκωσία να ενισχύσει τον συνέταιρό του. Ο τελευταίος όμως εθίγη βλέποντας έναν άπειρο να τον ξεπερνά και ζήτησε να χωρίσουν οι δρόμοι τους. Η ώρα για τα πρώτα του ανεξάρτητα επιχειρηματικά βήματα είχε φτάσει και η ίδρυση της Εταιρείας Φώτος Φωτιάδης &Σία ήταν γεγονός. 
 
Σε παλαιότερη συνέντευξη του στο IN Business o κ. Φωτιάδης σημείωνε πως «Οι επιχειρήσεις της εποχής αποτελούσαν μικρογραφία των σημερινών, αλλά πάντοτε ο επιχειρηματίας πρέπει να εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται.  Γι’ αυτό λέω στα παιδιά μου: ‘Οι ευκαιρίες στις επιχειρήσεις έρχονται, όπως οι εικόνες σε μια κινηματογραφική ταινία κι αν δεν έχεις το βλέμμα σου συνέχεια στραμμένο προς την ταινία, θα χάσεις ευκαιρίες, ενώ παρακολουθώντας τις, μπορεί να πέσεις στη μια και την καλή».
 
Η ώρα της βιομηχανίας 
Η αγγλική αποικιοκρατία δεν κατάφερε όλα αυτά τα χρόνια να μπει εμπόδιο στο επιχειρηματικό ταμπεραμέντο του κ. Φωτιάδη, ωστόσο η αποχώρηση των Εγγλέζων του άνοιξε νέες πόρτες, αυτές προς το βασίλειο της βιομηχανίας. Για πολλά χρόνια ήταν ο μεγαλύτερος εισαγωγέας μπισκότων στη Κύπρο και έτσι το 1955 ζήτησε άδεια εργοστασίου μπισκότων. Οι Άγγλοι καθυστέρησαν να του απαντήσουν όμως ο ίδιος βέβαιος πως δεν μπορούσαν να του αρνηθούν επ’ άπειρον αγόρασε ένα κατάλληλο κτήμα, στο οποίο πραγματοποίησε και τα επόμενα βιομηχανικά του σχέδια.

Το 1958 όταν ο διορατικός Φώτος προέβλεψε ότι οι Άγγλοι θα έδιναν κάποιας μορφής ανεξαρτησία, άρχισε να μελετά τις βιομηχανικές ανάγκες της νήσου. Κατέληξε στις τρεις βιομηχανίες, ζυθοποιείο, τσιμεντοποιείο και εργοστάσιο μπισκότων, προχώρησε στις σχετικές μελέτες και τη δεύτερη μέρα Ανακήρυξης της Δημοκρατίας κατάθεσε πρώτος τις μοναδικές αιτήσεις. Αιτήσεις που δεν είχε ποτέ φανταστεί σε τι περιπέτειες θα τον έμπλεκαν καθώς θα ερχόταν σε σύγκρουση με την Εκκλησία.

Η αίτηση για το ζυθοποιείο απορρίφθηκε αμέσως, καθώς όπως εξηγεί και ο ίδιος, θα ανταγωνιζόταν το μονοπώλιο που είχε ως τότε το ζυθοποιείο εκκλησιαστικών συμφερόντων. 
 
Το καλό το παλικάρι όμως ξέρει και άλλο μονοπάτι. Έτσι, μετά από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες αποφάσισε να μπει στο χώρο της ζυθοποιίας χρησιμοποιώντας άλλη οδό και αγόρασε το αρχαιότερο ζυθοποιείο «ΛΕΟΝΤΟΣ» του 1937 αποκτώντας την άδειά του. Για πέντε χρόνια έδωσε σκληρό αγώνα ώστε να κλείσει η συμφωνία με την Carlsberg και να αποκτήσει τόσο την τεχνογνωσία όσο και το όνομα. Ο επιμένον νικά και η συμφωνία υπεγράφη, ως η πρώτη παγκοσμίως για την παραγωγή της μπύρας Carlsberg εκτός Δανίας. 

Εκτός συνόρων επιτυχίες
Το 1965 πραγματοποίησε τη μεγαλύτερή του μέχρι τότε, εμπορική επιτυχία. Όπως σημείωνε σε παλαιότερη συνέντευξη στο IN Business, θυμότανε την καλή συνεργασία και τις φιλικές του σχέσεις με τον πρόεδρο του μεγαλύτερου κρατικού εμπορικού οργανισμού της Αιγύπτου, μέσω του οποίου προμήθευε την αιγυπτιακή αγορά με τα ξυραφάκια Άστορ και άλλα εμπορεύματα. «Μια μέρα με κάλεσε επειγόντως, ο πρόεδρος στο Κάιρο, για να τον συμβουλεύσω πώς να λύσει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα της χώρας. Τους είχαν τελειώσει τα καπνά Βιρτζίνια και τα εργοστάσια σταμάτησαν την παραγωγή των τσιγάρων αυτών. ‘Οι φανατικοί καπνιστές θα κάνουν επανάσταση και δεν έχουμε δολάρια ν’ αγοράσουμε την πρώτη ύλη’, μου είπε. Έσπασα το κεφάλι μου και του βρήκα λύση. Ερευνώντας τα clearing accounts της Αιγύπτου με τις διάφορες χώρες, διαπίστωσα ότι η Τουρκία χρωστούσε στην Αίγυπτο $15 εκ. Πήγαμε μαζί στην Τουρκία κι αγόρασα σε εξαιρετικά χαμηλή τιμή κοινά τουρκικά καπνά, που οι Τούρκοι είχαν μεγάλο πρόβλημα να διαθέσουν τότε, αξίας $15 εκ, με πληρωμή, στο πλαίσιο του clearing account της Αιγύπτου. Αμέσως, έφυγα για την Αμερική, όπου πώλησα τα τουρκικά καπνά στη Marlboro και με τα δολάρια αγόρασα από την Αμερική καπνά Βιρτζίνια, επιτυγχάνοντας έτσι, μια πολύ προσοδοφόρα τριμερή πράξη, λύνοντας ταυτόχρονα το πρόβλημα του φίλου προέδρου».
   
Παγκοσμιοποίηση της παραγωγής Carlsberg
Εκείνη όμως η πράξη, που του έδωσε τη μεγαλύτερη ικανοποίηση, όπως ο ίδιος σημείωνε, ήταν όταν το 1965 πέτυχε να πείσει τη Carlsberg ν’ αλλάξει την πάγια πολιτική που ακολουθούσε για 62 χρόνια, λόγω δέσμευσης με την Tuborg από το 1903, να μην παράγουν την Danish Lager έξω από τη Δανία για λόγους prestige, καθώς και για να την εξάγoυν, εισάγοντας συνάλλαγμα χάριν της εθνικής τους οικονομίας. «Μετά από τεσσάρων χρόνων προσπάθειες, χωρίς αποτέλεσμα ετοίμασα με τη βοήθεια Γερμανού ειδικού, παγκόσμια μελέτη με την οποίαν αποδείκνυα ότι όλες οι χώρες ετοίμαζαν τα δικά τους ζυθοποιεία και δεν θα εισήγαγαν πλέον μπίρα, οπότε η Carlsberg θα έχανε τις αγορές της. Αν ακολουθούσε όμως, την εισήγησή μου να πουλά το know-how και το όνομά της, θα συνέχιζε να εκμεταλλεύεται τις διεθνείς αγορές στο διηνεκές και να επεκτείνεται. Έκλεισα την έκθεσή μου με τη φράση: ‘You have the chance to make Carlsberg the Coca Cola of beers in the world, if you do it now, if not, you will miss the train and one of your competitors will take over’. ‘This last paragraph of yours’, μου είπε αργότερα ο πρόεδρος της Carlsberg, ‘started ringing the bell’. Στις 22 Δεκεμβρίου του 1965, έλαβα τηλεγράφημα ότι είναι έτοιμοι για διαπραγμάτευση. Η συμφωνία έκλεισε αρχές του 1966 κι ήταν η πρώτη στον κόσμο».

Παράλληλα με τα οικονομικά οφέλη, τη μεγαλύτερη ικανοποίηση πρόσφερε στον κ. Φωτιάδη η πραγματοποίηση του άθλου αυτού, ο οποίος έτυχε μεγάλης εκτίμησης και αναγνώρισης από την ίδια την  Carlsberg: «Ήταν μεγάλη η χαρά μου, όταν άκουσα τον πρόεδρο της Carlsberg Δανίας Niels Andersen, να δηλώνει το 2006, σε μεγάλη επίσημη τελετή στο Hilton κι ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας, πολλών άλλων επισήμων Κυπρίων και ξένων και πλήθους κόσμου – επί τη ευκαιρία της βράβευσής μας ως της καλύτερης μπίρας Carlsberg στον κόσμο, να λέει: ‘Στην Carlsberg έχουμε πολύ ψηλά στην εκτίμησή μας το όνομα Φώτος Φωτιάδης. Του είμαστε ευγνώμονες, διότι του οφείλουμε την παγκοσμιοποίηση της παραγωγής της μπίρας Carlsberg’. Μου προσέφερε πολυτιμότατο δώρο, το οποίον η Carlsberg κατά τη πολύχρονη ιστορία της, προσέφερε, όπως είπε, μόνο σε τρεις διεθνούς φήμης προσωπικότητες, περιλαμβανομένου του προέδρου της Coca Cola».
 
Δεν έλειψαν οι απογοητεύσεις
Δεν έλειψαν, βεβαίως, και οι απογοητεύσεις. Η πρώτη ήταν το 1962, όταν σκανδαλωδώς, όπως σημείωνε, παρά τη ρητή υπόσχεση του υπουργού, του πήραν μέσα από τα χέρια την άδεια λειτουργίας τσιμεντοποιείου, αντιγράφοντας τις δικές του μελέτες, παρόλο που είχε καταθέσει την αίτησή του στις 17/8/1960, την επομένη της ανεξαρτησίας, ενώ οι άλλοι αποτάθηκαν δύο χρόνια αργότερα.

«Η δεύτερη και μεγαλύτερη απογοήτευση αφορά ένα όραμα ζωής και δεν είναι άλλη από την αδικαιολόγητη άρνηση των Αρχών επί 23 τώρα χρόνια, να μου δώσουν άδεια να υλοποιήσω το, κατά γενικήν ομολογία, μοναδικό στον κόσμο πρωτοποριακό αναπτυξιακό έργο, το ‘ΕΡΓΟ ΠΟΙΗΜΑ’, στο κτήμα μας στη Φοντάνα Αμορόζα, που υλοποιούμενο θ’ ανέβαζε την Κύπρο στην κορυφή των τουριστικών προορισμών ποιότητας ανά τον κόσμο, με τα ανάλογα οφέλη για τον τόπο».

Σκυτάλη στη νέα γενιά
Αντίθετα απ’ ό,τι συμβαίνει συνήθως, ανέθεσε στα παιδιά του με την επιστροφή τους από τις σπουδές, την πλήρη ευθύνη συγκεκριμένων εταιρειών του ομίλου, χωρίς ν’ αναμειγνύεται. Όπως ο ίδιος σημείωνε, «οι νέοι ωριμάζουν, εφαρμόζοντας στην πράξη τις σπουδές τους. Είναι προτιμότερο να δοκιμασθούν ενόσω ο πατέρας είναι ακόμα παρών και μπορεί σε περίπτωση ανάγκης να κληθεί να βοηθήσει. Άλλωστε, αργά ή γρήγορα, θ’ αναλάβουν τα παιδιά». Τα παιδιά του συμμετέχουν στα διοικητικά συμβούλια του ομίλου και είναι μέτοχοι στις εταιρείες. «Από μικροί πέρασαν απ’ όλα τα στάδια και γνώρισαν πώς λειτουργεί το κάθε τμήμα», σημείωνε.
 
Ένα γεμάτο ταξίδι 
Σήμερα ο όμιλος αποτελείται από 42 εταιρείες σε Κύπρο, Ελλάδα και άλλες χώρες. Στις δραστηριότητες του ομίλου ανήκουν η ζυθοβιομηχανία Carlsberg, το Οινοποιείο Κυπερούντα, οι χυμοί ΕΝΑ και το νερό ΑΓΡΟΣ. Επίσης, είναι αποκλειστικός αντιπρόσωπος σε Κύπρο, Ρουμανία, Κροατία και Σλοβενία της Diageo με πάνω από 150 ηγετικά οινοπνευματώδη ποτά όπως Johnnie Walker, J&B, Gordon’s Gin, Smirnoff Vodka κ.α.. Ο όμιλος επεκτάθηκε στον κλάδο τον ασφαλειών με την Universal Life αλλά και στην ανάπτυξη γης με μεγάλες εκτάσεις στην Κύπρο και το εξωτερικό προετοιμάζοντας σημαντικά οικιστικά και ξενοδοχειακά έργα. 

Η διαδρομή του φαίνεται σαν να είναι βγαλμένη από ταινία. Εξάλλου, όπως δήλωνε και ο ίδιος, το εμπόριο είναι το πιο όμορφο επάγγελμα.