Απουσία πολιτικής συναίνεσης που συντηρεί ένα προβληματικό σύστημα

Τα προβλήματα στο Δημόσιο εν έτει 2021, παραμένουν τεράστια και χρειάζεται αδιαμφισβήτητα μεταρρύθμιση για την αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας, της έλλειψης συντονισμού μεταξύ κυβερνητικών τμημάτων, των ισοπεδωτικών αξιολογήσεων δημοσίων υπαλλήλων, της έλλειψης θεσμικής εποπτείας των υπουργείων, των ανισοτήτων και των συντεχνιακών πρακτικών, της αδιαφάνειας και των πολιτικών παρεμβάσεων. Όλα αυτά συντηρούν ένα σύστημα που εξυπηρετεί την ανομία, την αναξιοκρατία και τις πελατειακές σχέσεις και δημιουργούν αναπόδραστα σημαντικά εμπόδια στην ανάπτυξη, στην πραγματοποίηση επενδύσεων και στην καινοτομία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ποιότητα της δημόσιας διοίκησης) επισημαίνει ότι οι αλλαγές που αφορούν την δημόσια διοίκηση ορισμένων κρατών μελών παραμένουν επισφαλείς και κατακερματισμένες λόγω της απουσίας πολιτικής συναίνεσης, η οποία είτε οδήγησε σε πολυάριθμες νομοθετικές τροποποιήσεις που στερούνται περιεχομένου, είτε δεν προχώρησαν καθόλου.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών μιας χώρας συσχετίζεται με το επίπεδο εμπιστοσύνης προς τη δημόσια διοίκηση, την ευχέρεια άσκησης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και την κοινωνική ευημερία, τα οποία αποτελούν αξιόπιστη ένδειξη για τη γενική εύρυθμη λειτουργία εντός κράτους.

Πώς μπορεί, όμως,  να υπάρξει εμπιστοσύνη στην ποιότητα των δημοσίων υπηρεσιών όταν οι πλείστες δεν λειτουργούν σωστά ή  υπολειτουργούν, όταν οι αιτήσεις κάποιων εξυπηρετούνται σε λίγες ημέρες ενώ άλλων σε βάθος χρόνου,  όταν οι πλείστοι που σε εξυπηρετούν κάνουν αγγαρεία και δεν τηρούν ούτε τους στοιχειώδεις κανόνες ευγενείας και εκμεταλλεύονται ακόμα και τους ευσυνείδητους συναδέλφους τους?

Σε προηγούμενο άρθρο μου ανέφερα ότι για να επέλθουν αλλαγές στην Κύπρο πρέπει να μας αναγκάσουν (βλέπε μνημόνιο, προγράμματα και οδηγίες της Ευρωπαϊκής ένωσης τα οποία πρέπει να εφαρμόσουμε προς αποφυγήν κυρώσεων) ή να αναγκαστούμε (πανδημία) και έθεσα το ερώτημα ποιους εξυπηρετεί η απαρχαιωμένη κρατική μηχανή και γιατί οι οποιεσδήποτε αλλαγές πρέπει να είναι προϊόν εξαναγκασμού. 

Δεδομένου ότι οι αλλαγές είναι πολύ εύκολο να γίνουν στην χώρα μας λόγω της μικρής εδαφικής έκταση και του μεγέθους του πληθυσμού, η μόνη απάντηση που μπορεί να δοθεί είναι ότι το υπάρχον σύστημα συντηρείται προς εξυπηρέτηση πολιτικών συμφερόντων.

Είναι γνωστό ότι στην κυπριακή κοινωνία για να εξυπηρετηθείς στις πλείστες υπηρεσίες χρειάζεται παρέμβαση (το γνωστό ‘’μέσο’’) και τον ρόλο του διαμεσολαβητή αναλαμβάνουν ως συνήθως πολιτικά πρόσωπα με αντάλλαγμα φυσικά την ψήφο των πολιτών. Η διαπίστωση αυτή εξάγεται και στο πόρισμα των πολιτογραφήσεων στο οποίο ανώτατοι κρατικοί αξιωματούχοι αναφέρονται στην προσπάθεια παρεμβάσεων προς επίσπευση διαδικασιών/προώθηση αιτημάτων και  παράβλεψη παρατυπιών (αποτέλεσμα: κάποιες αιτήσεις εγκρίθηκαν σε λίγες μόνο ημέρες ενώ κάποιες άλλες πέραν των 2 χρόνων. Αυτά δυστυχώς συμβαίνουν στις πλείστες υπηρεσίες του δημοσίου).

Είναι τραγικό και η κατάσταση αντί να διορθώνεται εκτραχύνεται ακόμη περισσότερο καθώς ακόμα και σήμερα πολίτες γράφονται σε κόμματα για να μπορούν να πρόσκεινται σε παρεμβάσεις, για να μπορούν να εξυπηρετηθούν και όχι γιατί πιστεύουν στις ιδεολογίες και στον σκοπό των κομμάτων.

Πρόσφατα σε μια έξαρση πολιτικής ηθικής τα κόμματα και όλοι οι φορείς του κράτους προτείναν μέτρα για πάταξη της διαφθοράς. Τα μέτρα αυτά  δεν θα μπορέσουν να εφαρμοστούν στην πράξη  εάν η κρατική μηχανή και η δημόσια υπηρεσία δεν εκσυγχρονιστούν και δεν θεσμοθετηθούν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις.

Για ακόμα μια φορά τα κόμματα είναι εκτεθειμένα λόγω απουσίας πολιτικής συναίνεσης για να ψηφιστούν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις οι οποίες ΠΡΕΠΕΙ να στοχεύουν στην ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών προς τον πολίτη και για να έχουν αποτέλεσμα πρέπει να περιλαμβάνουν:

• Αξιοκρατικά κριτήρια πρόσληψης,
• Κώδικα Δεοντολογίας,
• Νέο σύστημα αξιολόγησης αλλά και δυνατότητα αξιολόγησης και από τους πολίτες,
• Κατάργηση της αρχαιότητας στις προαγωγές,
• Κανόνες συμπεριφοράς και διενέργεια σεμιναρίων για αυτό τον σκοπό,
• Κίνητρα και πρόσληψη καταρτισμένων ηγετικών στελεχών οι οποίοι θα αλλάξουν τον τρόπο λειτουργίας της δημόσιας υπηρεσίας και θα τον προσαρμόσουν στα πρότυπα εταιρείας με σύγχρονους κανόνες διοίκησης,
• Αλλαγή δομής της Δημοσίας υπηρεσίας,
• Λήψη Κανόνων επαγγελματικής ηθικής και αμεροληψίας προς εξυπηρέτηση των πολιτών,
• Κατάλληλη διαχείριση του δημόσιου χρήματος,
• Κίνητρα για καλύτερη απόδοση,
• απλοποίηση δομών και διαδικασιών,
•  συνεχή εκπαίδευση των εργαζομένων και χρήση σύγχρονων τεχνολογικών μέσων,
• την επέκταση του θεσμού της εναλλαξιμότητας,

Τα οφέλη από τον εκσυγχρονισμό της κρατικής μηχανής σε συνδυασμό με την   ουσιαστική μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας θα είναι τεράστια αφού θα αυξηθεί η  αποδοτικότητα, θα απλοποιηθούν οι διαδικασίες στο Δημόσιο και η εξέταση αιτήσεων, θα υπάρχει διαφάνεια, θα αλλάξει η κουλτούρα και η συμπεριφορά των δημόσιων υπαλλήλων και θα επέλθει η εμπιστοσύνη των πολιτών προς το κράτος.

Οι στόχοι αυτοί μπορούν εύκολα να  επιτευχθούν ως προανέφερα αλλά χρειάζεται πολιτική βούληση η οποία μέχρι σήμερα δεν επιτεύχθηκε εις βάρος των πολιτών και ο πολιτικός κόσμος παραμένει για ακόμα μια φορά εκτεθειμένος εξαιτίας της άρνησής  του να προβεί στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Εκτεθειμένοι όμως είναι και οι πολίτες οι οποίοι συνήθισαν αυτήν την κατάσταση και δεν αντιδρούν ζητώντας επιτακτικά την αλλαγή και αυτά που δικαιούνται (να είναι όλοι ίσοι και να μην χρειάζονται παρεμβάσεις για διεκπεραίωση των αυτονόητων).

Είναι καιρός να προβούμε στις αναγκαίες αλλαγές χωρίς να μας αναγκάσουν έτσι ώστε ο κάθε πολίτης να απολαμβάνει υπηρεσίες υψηλού επιπέδου σε εύθετο χρόνο χωρίς παρεμβάσεις. Είναι καιρός να σταματήσουν οι μικροκομματικές σκοπιμότητες σε αυτόν τον τόπο έτσι ώστε να αναφέρεται η χώρα μας ως παράδειγμα προς μίμηση και όχι προς αποφυγή.

*Πανίκος Συμεού- Δικηγόρος