Τραπεζικές καταθέσεις και υπευθυνότητα

Ενόσω η ανθρώπινη φύση παραμένει η ίδια, φαινόμενα όπου η επιστήμη υποτάσσεται στις σκοπιμότητες της πολιτικής θα συμβαίνουν παντού. Άλλωστε, συχνά υποδεικνύεται ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται, μόνο που δεν είναι ακριβώς ίδια κάθε φορά με αποτέλεσμα τα πυροτεχνήματα να συγκαλύπτουν την ουσία και να παρασύρονται οι εκάστοτε «πρόθυμοι». Κάθε φορά που η Ιστορία επαναλαμβάνεται, το χρονικό σημείο των εξελίξεων, τα πρόσωπα, οι περιστάσεις, ο τόπος και άλλα, είναι μεν στην επιφάνειά τους διαφορετικά, αλλά τα πράγματα επί της ουσίας είναι ίδια. Φυσικά, οι εκάστοτε πρωταγωνιστές επιδιώκουν να φαίνονται τα πράγματα διαφορετικά και η αντίληψη της διαφοράς ανάμεσα στην ουσία και τα πυροτεχνήματα είναι μια προσωπική εργασία που επαφίεται στον καθένα. Αυτή η εργασία είναι που κατατάσσει τον καθένα στον ιστορικό ρόλο που του αναλογεί π.χ.  οι συνετοί και γνωστικοί που διακρίνουν την ουσία και από την άλλη οι ανεπίδεκτοι μαθήσεως και ανιστόρητοι που αναδεικνύουν τα επουσιώδη ως σημαντικά για να «αναλαμβάνουν» τον εκάστοτε ρόλο τους. Κι όλα αυτά πάντοτε σε διασύνδεση με την ανθρώπινη φύση στην οποία ευδοκιμούν πολλά, αγαθά και φαύλα… διορατικότητα, ακεραιότητα, ορθολογισμός και από την άλλη εμπάθεια, ιδιοτέλεια, φανατισμός. 

Στις ΗΠΑ γύρω στην δεκαετία του 80, ένας πολιτικός είχε προαποφασίσει μια πρωτοφανή πολιτική γύρω από την φορολογία των ψηλά αμειβόμενων, χωρίς όμως κάποια επαρκή επιστημονική εμπειρική τεκμηρίωση που να  καταγράφει όφελος για την κοινωνία. Μετά από αρκετή αναζήτηση, βρέθηκε…. η απαιτούμενη τεκμηρίωση με κάποια οικονομική θεωρία. Ένας άγνωστος οικονομολόγος σ΄ ένα Πανεπιστήμιο του αμερικανικού νότου είχε, σε ανύποπτο χρόνο, επιχειρηματολογήσει στην ίδια περίπου γραμμή, μόνο που ως τότε παρέμεινε στο περιθώριο αφού κανείς δεν το λάμβανε σοβαρά υπόψην. Ξαφνικά, η θεωρία του βρέθηκε στο προσκήνιο της αμερικανικής πολιτικής και ντύθηκε η συγκεκριμένη πολιτική με τον μανδύα της επιστήμης. Δεν ξέρουμε πόσοι αντιλήφθηκαν το «κόλπο»... Πάντως, ο πολιτικός εκλέγηκε πρόεδρος των ΗΠΑ και ο  ακαδημαϊκός ανταμοίφθηκε στο πολλαπλάσιο. Ο μεγάλος χαμένος ήταν η επιστήμη.  

Στα δικά μας στην Κύπρο αλλά και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προέκυψε τελευταίως μια όντως πρωτοφανής συζήτηση γύρω από τυχόν «κούρεμα καταθέσεων». Πρόκειται για μέτρο που η συζήτηση του και μόνο προκαλεί τεράστια ζημιά και που ουδέποτε τέθηκε από την Τρόικα. Ειδικά στο θέμα της εμπιστοσύνης και σταθερότητας των τραπεζικών καταθέσεων, ισχύει το φαινόμενο της «αυτοεκπληρούμενης προφητείας» («self fulfilling prophecy»), όπου η σημερινή επικρατούσα κατάσταση επηρεάζεται άμεσα από τις εκτιμήσεις του κοινού για την μελλοντική αξιοπιστία του τραπεζικού συστήματος. Μια σοβαρή αρνητική μεταλλαγή των εκτιμήσεων για το μέλλον (έστω και εντελώς αβάσιμη), μπορεί από μόνη της να οδηγήσει ένα σταθερό τραπεζικό σύστημα καταθέσεων -όπως το δικό μας παρά τα προβλήματα-  σε κατάρρευση. Αυτό επιβάλλει σε όσους έχουν δημόσια παρουσία λόγω επιστημονικής ιδιότητας, να συμπεριφέρονται απόλυτα υπεύθυνα. Όσο πιο προβεβλημένος κάποιος, άλλο τόση η ευθύνη. Είναι αδιανόητο για κάποιον με προβεβλημένη επιστημονική ιδιότητα και εμβέλεια να λειτουργεί ανεύθυνα σε τέτοιο περιβάλλον. Τουλάχιστον, δεν πρέπει να βάζει φωτιές εκεί που δεν υπάρχει πρόβλημα. Δυστυχώς, όμως, έχει συμβεί από εκεί που θα έπρεπε να επικρατεί η ύψιστη υπευθυνότητα.

Με βάση την επιστημονική εμπειρία λοιπόν, στην πραγματικότητα «κούρεμα καταθέσεων» δεν εφαρμόστηκε σε καμιά χώρα στην ευρωζώνη ή αλλού με παρόμοιο οικονομικό πρόβλημα με το δικό μας. Ούτε κρίθηκε πουθενά ως αποτελεσματικό μέτρο θεραπείας. Ούτε υπάρχει κάποια επιστημονική αιτιολόγηση που να το στηρίζει. Πρόκειται απλά για εκβιασμό προερχόμενο από κύκλους εκτός Κύπρου, που υποτίθεται επιζητούν την χρηματοπιστωτική σταθερότητα αλλά στην πράξη και μόνο η συζήτησή του αποτελεί θρυαλλίδα στα θεμέλια κάθε τραπεζικού συστήματος. Σε αυτό συνέβαλε εξαρχής η ελαφρότητα με την οποία εκφράστηκαν δημόσια απόψεις (κάτω από την επιστημονική ιδιότητα) γύρω από ένα τέτοιο «πείραμα». Το θέμα της αξιοπιστίας των τραπεζικών καταθέσεων είναι τόσο σοβαρό θέμα για το οποίο δεν μπορεί να παίζει κανένας. ΚΑΝΕΝΑΣ. 
Κώστας Μαυρίδης - Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής     mavrides@ucy.ac.cy