H Πανδημία και η Πραγματική Οικονομία

Μεγάλη αναστάτωση υπάρχει στον επιχειρησιακό (επιχειρηματικό) κόσμο για το αύριο. Ένα αύριο που δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε, όχι μόνο πως θα είναι αλλά και πότε θα είναι. Σίγουρο είναι ότι δεν θα έρθει σύντομα η αντιστροφή στα μέτρα (3-4 βδομάδες ας πούμε όσο διήρκεσε το Μαρί το 2011, το κλείσιμο των Τραπεζών το 2013, ακόμα και η Τουρκική εισβολή το 1974, αλλά τις επιπτώσεις ακόμη τις ζούμε). Ακόμη και με τις αισιόδοξες προβλέψεις τοποθετείται στις 10 εβδομάδες, δηλαδή αρχές Ιουνίου. Επίσης η συνέχεια είναι εντελώς απρόβλεπτη, διότι δεν μιλούμε για μια τοπική κρίση, αλλά για μια πρωτοφανή παγκόσμια, ενώ ο κίνδυνος να επανέλθει θα κρέμεται πάνω από το κεφάλι μας…
 
Το πιο μεγάλο ερωτηματικό είναι η οικονομική, αλλά και η ψυχολογική κατάσταση στην οποία θα βρίσκεται ο καταναλωτής, οι επιχειρήσεις αλλά και το κράτος. Αν είσαι εστιάτορας, για παράδειγμα, τι υπολογίζεις ; O πελάτης θα τρέξει να βγει έξω γιατί στερήθηκε την έξοδο ή αντίθετα θα συνεχίσει να μένει σπίτι επειδή δεν βγαίνει οικονομικά, δεν νοιώθει καλά ή συνήθισε να μένει σπίτι. Και αν θα βγει, και πριν ήταν έτοιμος να πληρώσει €25 το άτομο για την έξοδο, τώρα θα το ρίξει στα €15 (κάτι που έγινε το 2013) ή είναι διατεθειμένος να παραμείνει στο €25 ; Οι πελάτισσες μας θα συνεχίσουν να έρχονται στο κατάστημα μας να αγοράζουν τα επώνυμα ποιοτικά φορέματα, θα συνεχίζουν να έρχονται κομμωτήριο 2 φορές τη βδομάδα, οι επιχειρησιακοί μας πελάτες θα ψάξουν για πιο φθηνές λύσεις και αν όχι, θα συνεχίσουν να μας πληρώνουν κανονικά, το προσωπικό μας πως θα αλλάξει θα ήθελε να εργάζεται από το σπίτι κάποιες μέρες τώρα που είδε ότι μπορεί να γίνει….. χιλιάδες αναπάντητα ερωτήματα…
 
Ας μην προτρέχουμε στο μέλλον όμως και ας σταθούμε στο σήμερα και πώς η πανδημία θα επηρεάσει τις επιχειρήσεις στην Κύπρο σε ό,τι έχει να κάνει με το δικό μας μικρόκοσμο…. Θα μπορούσαμε πιστεύω να το παραλληλίσουμε με το πώς η ασθένεια επηρεάζει τον άνθρωπο.
 
Κατ’ αρχήν υπάρχουν τα παιδιά και οι νέοι άνθρωποι, τους οποίους ο ιός επηρεάζει στο ελάχιστο. Δεν είναι επειδή έκαναν κάτι, απλώς έτυχε να βρίσκονται στη συγκεκριμένη ηλικία. Το αντίστοιχο στις επιχειρήσεις είναι οι εταιρείες προϊόντων ευρείας κατανάλωσης, όπως τρόφιμα, απολυμαντικά, καθαριστικά, μη αλκοολούχα ποτά κλπ. μέσω του λιανικού εμπορίου (τόσο υπεραγορές αλλά και προμηθευτές), οι προμηθευτές/λιανεμπόριο φαρμακευτικών προϊόντων, τα διαδικτυακά παιχνίδια, οι εταιρείες με παραδόσεις στο σπίτι (κυρίως τρόφιμα και σε λιγότερο βαθμό γενικά το ηλεκτρονικό εμπόριο), οι εταιρείες συνδρομητικής τηλεόρασης, με εστίαση εκτός αθλητικών κλπ. (πριν ξέραμε ότι αν δεν προσφέρεις αθλητικά κανείς δεν θα σε βλέπει…..). Όπως και στους νέους/παιδιά, είναι ένα ποσοστό της οικονομίας που η συνδρομή του στο ΑΕΠ δεν υπερβαίνει το 30%. Η τύχη ήταν με το μέρος τους άλλους πολύ και άλλους λίγο. Πρέπει και αυτοί να δουν πώς θα προγραμματίσουν το αύριο, ο επόμενος «ιός» ίσως πλήξει το δικό τους τομέα. Ας ευχαριστούν την τύχη τους, αλλά ταυτόχρονα ας φτιάχνουν και το μέλλον τους. Ποτέ δεν ξέρεις.
 
Μετά υπάρχουν οι πιο μεγάλες ηλικίες (35-55) οι οποίοι είναι όμως υγιείς. Και εδώ υπάρχει μεγάλο στοιχείο στο θέμα τύχης όμως από μόνο του δεν είναι αρκετό. Αυτές οι επιχειρήσεις, όπως και τα άτομα, κατ’ αρχήν έτυχε να είναι σε έναν τομέα με λιγότερο επηρεασμό από την κρίση, πρέπει όμως να προστατεύσουν τη συνέχεια τους και πρέπει να λάβουν μέτρα για να μείνουν υγιείς. Aν τους προσβάλει ο ιός θα υποφέρουν, αλλά οι περισσότεροι θα το ξεπεράσουν με προσωπικό κόστος και ταλαιπωρία. Υγιείς επιχειρήσεις είναι αυτές που έχουν επενδύσει στο ανθρώπινο δυναμικό και φρόντισαν να έχουν τους σωστούς ανθρώπους στη σωστή θέση και υποκινημένους. Επίσης, επένδυσαν στην τεχνολογία αλλά και στις σωστές απλοποιημένες διαδικασίες που τους κρατούν ανταγωνιστικούς, αλλά δεν είναι ούτε στους τομείς που επηρεάστηκαν καθολικά. Τέτοιοι τομείς είναι ο Τραπεζικός, ο Ασφαλιστικός (αν δεν είχε επιπτώσεις από τον ιό), ο Ελεγκτικός τομέας, της Τηλεφωνίας, των Καυσίμων, της Παιδείας κλπ. Σίγουρα έχουν απώλειες από την ίωση, αλλά διαχειρίσημες.
 
Τέλος, πάμε στις ευπαθείς ομάδες. Στους ανθρώπους είναι οι ηλικιωμένοι και γενικά οι ασθενείς με αδύνατο ανοσοποιητικό σύστημα έστω και αν είναι μικρότεροι στην ηλικία. Εδώ έχουμε τις επιχειρήσεις που κατά κακή τους τύχη έτυχε να είναι στο λάθος τομέα (τουριστικά, αεροπορικές επιχειρήσεις, λιανεμπόριο εκτός αυτών που προαναφέρθηκαν, εταιρείες μεταφορών ανθρώπων, εστιατόρια, καφετερίες, υπηρεσίες όπως κομμωτήρια, μακιγιάζ, γυμναστήρια κλπ. αλλά και ιατρικά, όπως οδοντίατροι και οφθαλμίατροι). Επίσης στον τομέα αυτό ανήκουν οι μικρότερης ηλικίας ασθενείς που είναι πολύ ευάλωτοι, έτσι και επιχειρήσεις με ψηλό δανεισμό, χωρίς το σωστό προσωπικό, χωρίς τεχνολογία. Αυτές οι επιχειρήσεις αν ήταν υγιείς ανήκουν κανονικά στην πιο πάνω κατηγορία. Άλλο να είσαι λιανέμπορας, αποκλειστικά με παραδοσιακό κατάστημα και άλλο να προσφέρεις και υπηρεσίες παράδοσης. Πάλι θα πληγείς, αλλά όχι απόλυτα. Υπάρχουν επιχειρήσεις που σήμερα απώλεσαν όλο τους τον τζίρο…. Και δεν ξέρουν και πότε θα επανέλθει, πόσο και πως ; Πράγματι αδιανόητο… Σε αντίθεση με τον άνθρωπο που θα προσπαθήσει να κρυφτεί από τον ιό, οι επιχειρήσεις αυτές έχουν προσβληθεί. Και τότε μένουν στα χέρια της ιατρικής επιστήμης (Τράπεζες και Κράτος στην περίπτωση αυτή) να αποφασίσουν να στηρίξουν αυτούς που έχουν περισσότερη δυνατότητα επιβίωσης (Θέλω να Ελπίζω) όπως πιστεύω πράττει και η ιατρική επιστήμη. Το σίγουρο είναι ότι από τις ευπαθείς ομάδες θα υπάρξουν αρκετά θύματα.
 
ΠΡΟΤΑΣΗ/ΕΙΣΗΓΗΣΗ…..
Πιστεύω ότι είναι η ευκαιρία του κράτους αλλά και των επιχειρήσεων να κάνουν τις τομές που ήθελαν αλλά για οποιουσδήποτε λόγους δεν έκαναν (if it isn’t broken don’t fix it). Είναι η στιγμή που πρέπει να αντιμετωπίσουμε την πραγματική αλήθεια του οργανισμού μας και των αδυναμιών του στα μάτια. Είναι η στιγμή της εκμοντερνοποίησης με ταχύτατους ρυθμούς. Μερικές εισηγήσεις

• Ψηφιοποίηση των πάντων, ΧΘΕΣ. Από τις συναλλαγές μας με το κράτος (ηλεκτρονική διακυβέρνηση) και τις τράπεζες μέχρι και την τελευταία επιχειρησιακή συναλλαγή στην οποία ο άνθρωπος δεν προσθέτει αξία. Αυτό θα προσδώσει ταχύτητα, μειωμένο κόστος αλλά και διαφάνεια. Απλώς να αναφέρω ότι η Νέα Ζηλανδία ετοίμασε το όραμα της για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση το 1994.
• Προώθηση νέων ανθρώπων νέων μυαλών. Είναι καιρός οι millennials να πάρουν τα ηνία, τόσο στο κράτος και στις επιχειρήσεις από την πιο μικρή οικογενειακή, όσο και στη μεγαλύτερη δημόσια. Εμείς οι μεγαλύτεροι ας τους στηρίξουμε να πετύχουν για τις επόμενες γενιές
• Εκσυγχρονισμός των οικογενειακών επιχειρήσεων με ό,τι αυτό συνεπάγεται
• Στρατηγική κατεύθυνση σε νέους τομείς, όπως παιδεία, υγεία, και άλλες υπηρεσίες σε σωστές ποιοτικές βάσεις και όχι ευκαιριακές. Ας οραματιστούμε τη χώρα μας ως το περιφερειακό κέντρο σε αυτές τις υπηρεσίες
• Βελτίωση από το κράτος των υπηρεσιών για τις οποίες πληρώνει ο πολίτης, όπως υγεία και παιδεία. Το ιατρικό προσωπικό του δημοσίου έδειξε ότι αξίζει καλύτερης τύχης. Ο δημόσιος εκπαιδευτικός τομέας (Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο) φαίνεται ότι δεν θα τα καταφέρει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Τα περισσότερα ιδιωτικά σχολεία συνέχισαν να προσφέρουν μαθήματα διαδικτυακά, σχεδόν από την πρώτη ημέρα που έκλεισαν. Τα δημόσια ανακοίνωσαν ότι θα δοκίμαζαν πιλοτικά σε μια βδομάδα για την Τρίτη λυκείου.
• Μείωση του κράτους. Με την εγκατάσταση τεχνολογίας όλο και λιγότεροι άνθρωποι θα χρειάζονται για να διεκπεραιώσουν μηχανικές δουλειές. Ακούω τα επιχειρήματα για ανεργία. Τα ίδια λέγονταν με την βιομηχανική επανάσταση αλλά και την επικείμενη αυξημένης χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης. Και αλήθεια να είναι, που προσωπικά δεν συμφωνώ, δεν έχουμε επιλογή. Η πανδημία μας επιβεβαίωσε την απόλυτη παγκοσμιοποίηση. Δεν ανταγωνιζόμαστε με τον εαυτό μας, αλλά με όλα τα κράτη. Όσο μένουμε πίσω τόσο μη ανταγωνιστικοί θα γινόμαστε και τόσο περισσότερες θέσεις εργασίας θα χάνονται. Κάθε 5 περίπου θέσεις εργασίας του ιδιωτικού τομέα συντηρούν 1 θέση στον ευρύτερο δημόσιο. Όπως καταλάβαμε είμαστε όλοι μαζί στο ίδιο πλοίο. Αν βυθιστεί δεν σωζόμαστε, ακόμη και αν διαθέτουμε το καλύτερο σωσίβιο.

 
Όλα αυτά πρέπει να γίνουν με νέες προσεγγίσεις, ας κάνουμε την αξιοκρατία και τη διαφάνεια εργαλεία και όχι συνθήματα. Ας κάνουμε το μαζί πράξη και όχι ευχολόγιο. Ας δούμε από την κρίση τι άλλο μπορούμε να μάθουμε και τι ευκαιρίες θα υπάρξουν και ας τις αξιοποιήσουμε πρώτοι.
 
Οι κρίσεις δεν είναι ευχάριστες, ιδίως σε περιπτώσεις όπως αυτή που θα αφήσει πίσω της, εκτός των άλλων, και πολλά ανθρώπινα θύματα. Η κρίση όμως είναι και μια ευκαιρία για αλλαγές, για σοβαρές κινήσεις προς τα εμπρός. Το 2013 είχατε μια ευκαιρία. Τώρα είναι η δεύτερη.