In Business: Το ρεπορτάζ της Στέλλας Μούρεττου που βραβεύθηκε

«Ώρα για αλλαγή: Το μέλλον της παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών» είναι ο τίτλος του ρεπορτάζ της δημοσιογράφου του περιοδικού In Business, Στέλλας Μούρεττου που απέσπασε βραβείο στον πρώτο παγκύπριο δημοσιογραφικό διαγωνισμό με θέμα την προαγωγή και προβολή του επιχειρείν και της επιχειρηματικότητας στην Κύπρο, που συνδιοργάνωσαν η Ένωση Συντακτών Κύπρου (ΕΣΚ), η Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων (ΟΕΒ) και η Cyta, για το 2018.
 
Διάβαστε αυτούσιο το βραβευμένο ρεπορτάζ
 
Ωρα για αλλαγη: Το μέλλον της παροχης επαγγελματικων υπηρεσιων
 
Στις σελίδες που ακολουθούν, καταγράφονται οι απόψεις μερικών εκ των πρωταγωνιστών του κλάδου, οι οποίοι σημειώνουν όσα, κατά τη δική τους άποψη, πρέπει να γίνουν, ώστε το μοντέλο του τομέα παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών να διαμορφωθεί με τρόπο που να είναι πιο στέρεο και ισχυρό, αλλά και να επηρεάζεται όσο το δυνατό λιγότερο από τις όποιες εντός Ή εκτός Κύπρου εξελίξεις.
 
Για περισσότερο από τρεις δεκαετίες η Κύπρος έκλεινε το μάτι στους απανταχού επενδυτές, σηματοδοτώντας την παρουσία της, κυρίως, με τον ήλιο, τη θάλασσα, τις παραλίες και τα ηλιοκαμένα κορμιά. Δεν έμεινε, όμως, έως εκεί. Σε μικρότερο μεν από τον τουρισμό, αλλά σε αξιοσημείωτο βαθμό, εδώ και 30 χρόνια αναπτύσσει τον τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών. Σήμερα, μάλιστα,  θεωρείται ένα ευυπόληπτο για τις εργασίες αυτές διεθνές κέντρο.
 
Η Κύπρος, ως διεθνές επιχειρηματικό κέντρο, αποτελεί ελκυστικό προορισμό για εταιρείες του εξωτερικού και για ξένους high net worth individuals. Ο τομέας είναι ένας από τους κύριους πυλώνες της κυπριακής οικονομίας τα τελευταία 30, σχεδόν, χρόνια, γεγονός στο οποίο συνέβαλε τα μέγιστα ο χαμηλός φορολογικός συντελεστής. Μάλιστα, ούτε η κρίση που κορυφώθηκε το 2013 ούτε η αύξηση του εταιρικού φόρου δεν κατόρθωσαν να τον κάμψουν. Αντίθετα, προχώρησε σε σημαντικές καινοτομίες, κατορθώνοντας να ξεκινήσει μία στροφή προς την προσφορά πιο ποιοτικών επαγγελματικών υπηρεσιών. Σήμερα, βρίσκεται σ’ ένα σημαντικό σταυροδρόμι, σε σχέση με το ποια κατεύθυνση θα πρέπει, τελικά, να ακολουθήσει.
 
Προωθώντας ποιοτικό μοντέλο
Την ίδια στιγμή, παρά τη σημαντική προσπάθεια που βρίσκεται σε εξέλιξη, το συνεχώς μεταβαλλόμενο παγκόσμιο περιβάλλον, οι αυστηρότεροι διεθνείς κανόνες, αλλά και οι γεωπολιτικές εξελίξεις, απαιτούν διαρκώς νέες κινήσεις και αλλαγές στο υφιστάμενο λειτουργικό καθεστώς του τομέα.                                                                            Είναι γι’ αυτό τον λόγο που παρατηρείται, πλέον, στροφή με στόχο να προωθηθούν τα ποιοτικά πλεονεκτήματα της Κύπρου κι όχι απλώς το ευνοϊκό φορολογικό πλαίσιο. Επιχειρείται, ακόμα, είσοδος σε άλλες αγορές, ώστε να περιοριστεί η έκθεση στη ρωσική, η οποία βρίσκεται τον τελευταίο καιρό υπό συνεχή πόλεμο. Κάποιοι, μάλιστα, λένε πως αυτή είναι μία κίνηση που άργησε να γίνει, αφού οι σχετικές ενδείξεις ήταν ορατές εδώ και πολύ καιρό.  Στο πλαίσιο αυτό, η εγκύκλιος της Κεντρικής Τράπεζας με την οποία ουσιαστικά καλεί τις εμπορικές τράπεζες να αποκόψουν τις όποιες χρηματοοικονομικές σχέσεις με τις λεγόμενες shell εταιρείες, δεν ήρθε ως κεραυνός εν αιθρία. Φαίνεται, ωστόσο, πως για ακόμα μία φορά δεν προηγήθηκε η απαιτούμενη προεργασία, ώστε να μη βρεθεί ο τομέας προ τετελεσμένων και να είναι έτοιμος για την επόμενη μέρα. Έστω κι έτσι όμως, γίνεται τώρα ακόμα πιο επιτακτική η ανάγκη για δραστικές αλλαγές στο μοντέλο λειτουργίας του κλάδου των επαγγελματικών υπηρεσιών.
 
Ένα ευυπόληπτο
επιχειρηματικό κέντρο
Για πολλά χρόνια η χώρα μας θεωρείτο φορολογικός παράδεισος, προσελκύοντας αρχικά τις λεγόμενες offshore εταιρείες. Τα τελευταία χρόνια, όμως, ο όρος φορολογικός παράδεισος θεωρείται από πλευράς φήμης κάτι ιδιαίτερα αρνητικό, εξού και αποφεύγουν να δραστηριοποιούνται σε τέτοιους προορισμούς οι σοβαροί και μεγάλοι οργανισμοί.
Τέτοιο θέμα δεν υφίσταται, πάντως για την Κύπρο, καθώς με την πάροδο των χρόνων τα δεδομένα έχουν αλλάξει, σε σημείο που να θεωρείται σήμερα ένα ευυπόληπτο tax intensive centre - μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η χώρα μας σήμερα προσπαθεί πιο έντονα από ποτέ να αποδείξει ότι είναι ένας σύγχρονος προορισμός, που παρέχει ποιοτικές αλλά και διαφανείς υπηρεσίες προς διεθνείς επιχειρήσεις. Σ’ αυτό το πλαίσιο τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε εξέλιξη μία διαδικασία απαγκίστρωσης του τομέα από το ρωσικό χρήμα και μία στροφή προς τη Δύση και ειδικά προς τις ΗΠΑ, οι οποίες θεωρούνται κλειδί για τη βελτίωση της φήμης και του ονόματος της χώρας μας ως κέντρου παροχής υπηρεσιών.
 
Καλά στοιχεία και πλεονεκτήματα
Συγκεκριμένα, η Κύπρος συγκεντρώνει τα ακόλουθα καλά στοιχεία και πλεονεκτήματα:
1. Προσφέρει χαμηλό φορολογικό συντελεστή, περίπου 12,5%. 
2. Διαθέτει στρατηγική θέση, κάτι που θεωρείται πλεονέκτημα για τις επιχειρήσεις που λειτουργούν στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Η γεωγραφική της θέση, αλλά κι η συμμετοχή της στην ευρωπαϊκή οικογένεια, παρέχουν ασφαλή πρόσβαση σε μια ενωμένη ευρωπαϊκή αγορά 500 εκατομμυρίων ανθρώπων, καθώς και στις αναπτυσσόμενες αγορές της Μέσης Ανατολής, της Ασίας και της Αφρικής.
3. Παρά την οικονομική ύφεση, που βίωσε το 2013, το τραπεζικό της σύστημα είναι αρκετά ευέλικτο κι ανακάμπτει με γρήγορους σχετικά ρυθμούς.
4. Κερδίζει συνεχείς αναβαθμίσεις από διεθνείς οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας.
5. Διαθέτει καλά ανεπτυγμένη υποδομή, άριστο κλίμα και κατάλληλα εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό.
6. Οι εταιρείες στην Κύπρο έχουν πλήρη πρόσβαση στις ευρωπαϊκές αγορές και τις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ.
7. Είναι μέρος της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς, μέλος της Ευρωζώνης από το 2008. Απολαύει της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, υπηρεσιών και το κεφάλαιου, ενώ έχει υπογράψει πάνω από 60 συμβάσεις διπλής φορολογίας.
8. Προσφέρει χαμηλότερο κόστος επιχειρηματικών δραστηριοτήτων απ’ ό,τι άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
 
Έσοδα δισεκατομμυρίων
Ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών αποφέρει δισεκατομμύρια ευρώ στο νησί, αποτελώντας τη σημαντικότερη πηγή ξένου εισοδήματος για τράπεζες, δικηγόρους, λογιστές και υπηρεσίες fiduciary. Αντίστοιχα οφέλη βεβαίως, άμεσα και έμμεσα, προκύπτουν και για τα κρατικά ταμεία. Κι αυτοί είναι μόνο οι τομείς που επωφελούνται φανερά, καθώς υπάρχουν και δευτερογενείς, οι οποίοι έχουν οφέλη από τις δραστηριότητες αυτές και πρόκειται για ξενοδοχεία, εστιατόρια, developers, μεταφορές, τηλεπικοινωνίες ή το σύνολο της αγοράς, θα μπορούσε κάποιος να πει. Και το ευχάριστο είναι ότι ο κλάδος δεν μένει στάσιμος. Μεγαλώνει ολοένα και περισσότερο, στοχεύοντας ακόμα ψηλότερα, νοουμένου, βέβαια, ότι δημόσιος και ιδιωτικός τομέας θα υιοθετήσουν μια αποτελεσματική εθνική στρατηγική.
 
Κόντρα στις κακές πρακτικές
Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει άλματα στον τομέα. Στο πλαίσιο αυτό υιοθετήθηκαν αυστηρές διαδικασίες για έλεγχο των πελατών (know your client), του συναλλάγματος, της πιθανότητας ξεπλύματος χρήματος, καθώς και της ανταλλαγής φορολογικών πληροφοριών. Παρόλα αυτά, είναι παραδεκτό πως δεν έχει γίνει πλήρως κατορθωτό να εξαλειφθούν όλες οι κακές πρακτικές, που καλλιεργήθηκαν για πολλά χρόνια προηγουμένως, σε μία προσπάθεια για εύκολο κέρδος. Την ίδια ώρα, 112 χώρες και περιοχές του πλανήτη έχουν μπει στο μικροσκόπιο του δικτύου φορολογικής δικαιοσύνης tax justice network. Η Ελβετία, για παράδειγμα,  θεωρείται η μητέρα όλων των φορολογικών παραδείσων, ακολουθούν οι ΗΠΑ, τα νησιά Κέιμαν, το Χονγκ Κονγκ και η Σιγκαπούρη, ενώ η Γερμανία αποτελεί τον παράδεισο ξεπλύματος χρήματος για δικτάτορες και μαφιόζικες οργανώσεις.
 
Νέα επικοινωνιακή προσπάθεια
Η μικρή Κύπρος κατάφερε να εκσυγχρονίσει το μεγαλύτερο μέρος του δικτύου συμφωνιών με άλλα κράτη για αποφυγή διπλής φορολογίας, ενώ είναι από τις πρώτες χώρες που έχει υπογράψει σειρά διεθνών συμφωνιών για ανταλλαγή πληροφοριών, ξεκινώντας μία οργανωμένη επικοινωνιακή προσπάθεια για να αναδειχθεί το νέο μοντέλο λειτουργίας που προωθείται.
Την ίδια ώρα, η αβεβαιότητα και οι κίνδυνοι στην κυπριακή αγορά επαγγελματικών υπηρεσιών αυξάνονται, η προσέλκυση νέων πελατών γίνεται όλο και πιο δύσκολη και οι διεθνείς εξελίξεις δημιουργούν νέα δεδομένα στην παγκόσμια αγορά. Πρόσφατες περιπτώσεις, μάλιστα, καταδεικνύουν ότι ο ανταγωνισμός χρησιμοποιεί ακόμα και θέματα που χρονίζουν, με στόχο να πλήξει την αξιοπιστία του τομέα στην Κύπρο. Αυτό που είναι ξεκάθαρο, πλέον, είναι πως τα κίνητρα που δημιούργησαν τον τομέα στις αρχές του 1990 είναι, πλέον, παρωχημένα. Ο φορολογικός συντελεστής, η μη εφαρμογή κανόνων για transfer pricing, η μη φορολόγηση της πώλησης μετοχών, μερισμάτων κι άλλα τινά δεν θεωρούνται πια επαρκή κίνητρα για ένα σοβαρό οργανισμό που αναζητά έδρα ή χώρα μέσω της οποίας να διεξάγει τις δραστηριότητές του.
 
Σύγχρονα selling points
Όπως προκύπτει και μέσα από τις τοποθετήσεις πρωταγωνιστών του κλάδου, τα selling points της Κύπρου πρέπει να επικεντρώνονται, σήμερα, στην εμπειρία και την εξειδίκευση του ανθρώπινου δυναμικού, στη συνεχή ενίσχυση του τομέα, στην ανάπτυξη της τεχνολογίας και στα υψηλά επαγγελματικά πρότυπα. Για να επιτευχθούν αυτά και να έχουν συνέχεια, θα πρέπει να εφαρμοστεί και στην πράξη κοινή εποπτεία, να καθιερωθεί αποτελεσματικός κώδικας λειτουργίας και να υιοθετηθεί νέα κουλτούρας, αφού προηγηθεί ξεσκαρτάρισμα στην αγορά. Η φήμη της Κύπρου ως διεθνούς κέντρου αριστείας, για την παροχή επαγγελματικών υπηρεσιών, ενισχύεται ακόμα περισσότερο, μετά την απόφαση δύο εκ των κορυφαίων λογιστικών οργανισμών παγκοσμίως, του Ινστιτούτου Ορκωτών Λογιστών σε Αγγλία και Ουαλία (ICAEW) και του Chartered Institute of Accountants (CIMA), να επιλέξουν το νησί ως την πρώτη χώρα στον κόσμο, εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου, για να εκπαιδεύει τους λογιστές ICAEW και CIMA. Ένα νέο φορολογικό καθεστώς από μόνο του δεν δίνει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ραγδαίες εξελίξεις, που αλλάζουν άρδην τους όρους του παιχνιδιού στο χρηματοοικονομικό τοπίο με νέους κανόνες διαφάνειας και ανταλλαγής πληροφοριών, όπως οι BEPS, FATCA και CRS. Η Κύπρος μπορεί να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, εκμεταλλευόμενη την υψηλή ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού της σε χαμηλό συγκριτικά κόστος. Υπάρχουν, επίσης, σημαντικά φορολογικά οφέλη, όπως οι ελαφρύνσεις για υψηλά αμειβόμενα στελέχη. Πρόσφατα, μάλιστα, εισήχθησαν νέα φορολογικά κίνητρα σχετικά με την πνευματική ιδιοκτησία και τις καινοτόμες επιχειρήσεις, τα οποία βελτίωσαν ακόμη περισσότερο την ανταγωνιστικότητά μας ως προορισμό επιλογής για πολυεθνικούς παίκτες που αναζητούν επιχειρηματικές ευκαιρίες σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Αφρική.
 
To μέλλον των επαγγελματικών υπηρεσιών
ΝΙΚΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗΣ
Υπουργός Εξωτερικών
 
Πώς βλέπετε το μέλλον των επαγγελματικών υπηρεσιών προς ξένους στην Κύπρο, δεδομένων των διεθνών αλλαγών; 
Είναι γεγονός ότι οι επαγγελματικές υπηρεσίες έχουν αποτελέσει διαχρονικά ένα πολύ σημαντικό τομέα δραστηριοποίησης της κυπριακής οικονομίας και ανεξάρτητα από τις κατά καιρούς διεθνείς εξελίξεις, οι οποίες μπορεί να επηρέασαν είτε θετικά είτε αρνητικά, απέδειξε ότι μπορεί να μετεξελιχθεί και όχι απλώς να επιβιώσει, αλλά να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο.
Με τη συνεχιζόμενη πολιτική αστάθεια που επικρατεί στην ευρύτερη περιοχή, αναμένει κανείς ότι η Κύπρος καθίσταται, λόγω και άλλων δεδομένων, πιο ελκυστικός προορισμός για τους ξένους επενδυτές, καθώς ανάμεσα σε άλλα, αποτελεί και πύλη διασύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ταυτόχρονα, η Κυβέρνηση συνεχίζει τις προσπάθειες για διατήρηση της μακροοικονομικής σταθερότητας και για βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας με συνεχείς μεταρρυθμίσεις, κάτι που αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα.
Σε ποιες ενέργειες προβαίνει το Υπουργείο Εξωτερικών στο πλαίσιο αυτό;
Στο Υπουργείο Εξωτερικών έχουμε θέσει ως προτεραιότητα την περαιτέρω ανάπτυξη της οικονομικής διπλωματίας, με σκοπό την αποτελεσματικότερη υποστήριξη των οικονομικών συμφερόντων της Κύπρου στο εξωτερικό και τη διευκόλυνση της εξωστρέφειας των κυπριακών επιχειρήσεων.
Συνεπώς, θα έλεγα ότι το μέλλον των επαγγελματικών υπηρεσιών στην Κύπρο παρουσιάζει πολύ θετικές προοπτικές και ευελπιστούμε σύντομα να δούμε και τα πρώτα αποτελέσματα των ενεργειών και της συμβολής του Υπουργείου Εξωτερικών σ’ αυτή τη συλλογική προσπάθεια.
 
Ποιοι άλλοι παράγοντες θεωρείτε ότι επηρεάζουν το μέλλον των επαγγελματικών υπηρεσιών και ποιες από αυτές αναμένετε ότι θα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο;
 Όπως όλοι οι τομείς, έτσι και οι επαγγελματικές υπηρεσίες, επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Η ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας, για παράδειγμα, που τροφοδοτείται, μεταξύ άλλων, από τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, τα κινητά, τα μεγάλα δεδομένα (big data) και την τεχνητή νοημοσύνη (AI), θα αλλάξουν τη φύση των υπηρεσιών που παρέχονται, αλλά και των δεξιοτήτων που απαιτούνται.
Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν το μέλλον των επαγγελματικών υπηρεσιών, ίσως σε μικρότερο βαθμό, είναι οι παγκόσμιες δημογραφικές αλλαγές, η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας και η μεταφορά των οικονομικών κέντρων παροχής υπηρεσιών σε αναδυόμενες οικονομίες.  Όσον αφορά στις υπηρεσίες, που θα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο μέλλον, σίγουρα θα συνεχίσουν οι παραδοσιακοί τομείς των λογιστικών, των  χρηματοοικονομικών, των νομικών και συμβουλευτικών υπηρεσιών, αλλά θεωρώ ότι, στο πλαίσιο των κομβικής σημασίας μεταρρυθμίσεων που προωθεί η Κυβέρνηση, δύναται να δούμε σημαντική ανάπτυξη και σε άλλους κλάδους, όπως είναι η υγεία, η εκπαίδευση, οι μεταφορές, η ενέργεια και το περιβάλλον.
Σε ποιες αγορές θεωρείτε ότι πρέπει να επικεντρωθούμε; 
Λαμβάνοντας υπόψη τη γεωγραφική θέση της Κύπρου, θεωρώ ότι πρέπει να εστιάσουμε στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και στις χώρες του Κόλπου. Ιδιαίτερες ευκαιρίες παρουσιάζονται και στο πλαίσιο των τριμερών συνεργασιών που προωθεί η Κυβέρνηση και ειδικότερα αυτών της Κύπρου και Ελλάδας με το Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Ιορδανία.
Στην περίπτωση των χωρών του Κόλπου, για παράδειγμα, η απόφαση του ανοίγματος πρεσβείας στη Λευκωσία είναι κάτι που θα βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Η περαιτέρω ανάπτυξη οικονομικών σχέσεων με τις χώρες της ευρύτερης περιοχής μπορεί, ανάμεσα σε άλλα, να λειτουργήσει και ως παράγοντας σταθερότητας, ειρήνης και ασφάλειας, κάτι που συμβάλλει ενισχυτικά σε θέματα επιχειρηματικότητας και οικονομίας.
Τέλος, θα πρέπει να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες που προσφέρουν αναδυόμενες οικονομίες, όπως η Ινδία και η Κίνα, αλλά και ισχυρές αγορές, όπως αυτή της Ιαπωνίας, η οποία πρόσφατα έχει εγκαθιδρύσει πρεσβεία στη Λευκωσία και όπως δημόσια έχω αναφέρει, προτιθέμεθα να πράξουμε το ίδιο στο Τόκιο.
 
Ποια στάση πρέπει να κρατήσουμε έναντι των υφιστάμενων αγορών μας;
Θα πρέπει, ασφαλώς, να συνεχιστούν οι προσπάθειες για ενίσχυση των επιχειρηματικών δεσμών με τους παραδοσιακούς μας εταίρους τόσο εντός της ΕΕ όσο και με άλλες χώρες, όπως είναι οι ΗΠΑ και η Ρωσία. Όσον αφορά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, θα ήθελα να τονίσω ότι η Κυβέρνηση ξεκάθαρα επιθυμεί και εργάζεται προς την κατεύθυνση διατήρησης όσο το δυνατόν πιο στενών σχέσεων και στην μετά Brexit εποχή.
Τι θα πρέπει να αλλάξει στην Κύπρο, ώστε να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί;   
Από πλευράς Κυβέρνησης η συνέχιση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας αποτελεί μονόδρομο και σ’ αυτό το πλαίσιο κορυφαία προτεραιότητα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, που αποτελεί και την πιο αποτελεσματική μορφή μεταρρύθμισης και βελτίωσης της παραγωγικότητας στον δημόσιο τομέα.                                                                                 Έχουν ήδη τεθεί σε πορεία υλοποίησης έργα, όπως, η πλήρης μηχανογράφηση του τμήματος φορολογίας, το σύστημα e-Justice, το οποίο θα αναμορφώσει τη λειτουργία των δικαστηρίων, το e-health, η καθιέρωση της ηλεκτρονικής υπογραφής και ταυτοποίησης.                                                                                   Στο πλαίσιο αυτό, ιδιαίτερη έμφαση δίνουμε στο Υπουργείο Εξωτερικών στην ανάπτυξη της ψηφιακής διπλωματίας ως αναπόσπαστου μέρους της εξέλιξης της παραδοσιακής διπλωματίας με σύγχρονα μέσα. Στοχεύουμε, επίσης, στην αύξηση της αποτελεσματικότητας, μέσα από τη θεσμοθέτηση ενός μεσοπρόθεσμου στρατηγικού σχεδίου δράσης του.
 
Ποιες άλλες μεταρρυθμίσεις προωθούνται από την Κυβέρνηση;
Σημαντικές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες της Κυβέρνησης, που αναμένεται ότι θα βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον της Κύπρου, περιλαμβάνουν: Αλλαγές στο χώρο της δικαιοσύνης και σύσταση εμπορικού δικαστηρίου. Αναδιαμόρφωση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αποτελεσματική εφαρμογή ΓεΣΥ. Δρομολόγηση της στρατηγικής για τον τουρισμό, που περιλαμβάνει τη μετατροπή του ΚΟΤ σε υφυπουργείο. Εφαρμογή της νέας απλοποιημένης διαδικασίας για την αδειοδότηση έργων στη βάση του Επενδυτικού Νόμου, που είναι ήδη ενώπιον της Βουλής. Σύσταση νέας ανεξάρτητης εποπτικής Αρχής για τον ασφαλιστικό τομέα και τα ταμεία προνοίας. Έγκριση του νέου νομοθετικού πλαισίου για τη διαχείριση επενδυτικών ταμείων, κάτι που προσφέρει μια νέα μεγάλη ευκαιρία για τον τομέα των υπηρεσιών. Βελτίωση της διακυβέρνησης στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας με νέους θεσμούς, όπως του επικεφαλής επιστήμονα. Διασύνδεση της πανεπιστημιακής έρευνας στα δημόσια πανεπιστήμια με την αγορά και έγκριση των νομοσχεδίων για τα πανεπιστημιακά spin-offs.
 
Πώς πιστεύετε ότι θα πρέπει να κινηθεί ο ιδιωτικός τομέας;
Ο ιδιωτικός τομέας θα πρέπει να συνεχίσει να είναι αρκετά ευέλικτος, ώστε να προσαρμοστεί στις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις. Η ψηφιακή τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο διεκπεραιώνονται οι επαγγελματικές υπηρεσίες και οι εταιρείες πρέπει να τις αξιοποιήσουν για να παραμείνουν ανταγωνιστικές. Ταυτόχρονα, πρέπει να προβαίνουν σε στρατηγικές επιλογές σε σχέση με τις υπηρεσίες που προσφέρουν, αλλά και για τα ανοίγματά τους σε νέες αγορές. Σ’ αυτή τους την προσπάθεια θα είμαστε αρωγοί, μέσω του δικτύου των διπλωματικών μας αποστολών και των εμπορικών κέντρων που λειτουργούν σε αρκετές από αυτές. 
 
ΔΩΡΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ
Πρόεδρος
Παγκύπριου Δικηγορικού
Συλλόγου
 
Πώς βλέπετε το μέλλον των επαγγελματικών υπηρεσιών προς ξένους στην Κύπρο, δεδομένων των διεθνών αλλαγών;
Η Κύπρος, ως κράτος παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών προς ξένους και χρηματοοικονομικό κέντρο, παρέχει εξαιρετικές υπηρεσίες και παρά τα προβλήματα που έφερε η οικονομική κρίση το 2013, συνεχίζει να βρίσκεται στον διεθνή χάρτη του τομέα και μάλιστα σε αξιοσημείωτη θέση. Το μέλλον του τομέα στην Κύπρο προδιαγράφεται εξαίρετο. Τα μέτρα που έχουμε λάβει ως χώρα έχουν ήδη αποδώσει. Με τον σωστό σχεδιασμό και την άψογη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων διαψεύσαμε τις διάφορες φήμες για τη χώρα μας και παρά τις δυσμενείς καταστάσεις και την κάθοδο της Τρόικας καταφέραμε να επιβιώσουμε, διατηρώντας το καλό μας όνομα. Έτσι, οι επενδυτές και οι εταιρείες τους παρέμειναν στο νησί μας.
 
Πώς θα επιτύχουμε συνέχιση της θετικής αυτής πορείας;
Θα παραμείνουμε με αξιώσεις σ’ αυτό τον τομέα, νοουμένου ότι θα χειριστούμε με συνέπεια και σωστό προγραμματισμό όλες τις διεθνείς αλλαγές.
Έχουμε, επίσης, την υποχρέωση να διατηρήσουμε τις επαγγελματικές υπηρεσίες που προσφέρουμε σε ψηλό επίπεδο, ώστε να βοηθήσουμε στην προσπάθεια που γίνεται για να συνεχιστεί η ανάπτυξη στην κυπριακή οικονομία.
 
Τι υπηρεσίες θα πρέπει να προσφέρουν οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα και σε ποιους;
Προοπτικές ανάπτυξης υπάρχουν σε πολλούς τομείς, για παράδειγμα, ναυτιλία, ενέργεια, επαγγελματικές υπηρεσίες, κτηματικά, τουρισμό, εκπαίδευση και αλλού. Πρέπει να τις αξιοποιήσουμε σωστά, ώστε να διαφυλάξουμε την εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών. Η δραστηριότητα στον τομέα της παροχής υπηρεσιών γίνεται μέσα από ένα αυστηρό νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο, δίνοντας την ευκαιρία σε ξένους επιχειρηματίες και διεθνείς εταιρείες να διεξάγουν τις εργασίες τους σε μια αξιόπιστη και εποπτευόμενη αγορά, που χαρακτηρίζεται από τον επαγγελματισμό και το σταθερό φορολογικό της περιβάλλον. Επίσης, θα πρέπει να συνεχίσουμε τις επανειλημμένες προσπάθειες που έγιναν, ώστε να γίνει η Κύπρος κέντρο διαιτησίας.
 
Ποιες αγορές θεωρείτε ότι πρέπει να αναπτύξουμε;
Η πλήρης πρόσβαση της Κύπρου σε ευρωπαϊκές αγορές είναι πλέον γεγονός. Η γεωγραφική μας θέση επιτρέπει τόσο στους ξένους επενδυτές όσο και σε εμάς, ως κέντρο παροχής υπηρεσιών, να επεκταθούμε. Το πλεονέκτημα της γεωγραφικής μας θέσης μας βοηθά να έχουμε την ευχέρεια για διακίνηση τόσο σε Ευρώπη όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.
Τι θα πρέπει να αλλάξει στην Κύπρο, ώστε να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί;
Θεωρώ ότι για να παραμείνουμε κέντρο παροχής υπηρεσιών θα πρέπει να προβαίνουμε σε τέτοιες ενέργειες και εκσυγχρονισμό, ώστε να είμαστε ανταγωνιστικοί έναντι των άλλων χωρών που δραστηριοποιούνται στον τομέα. Δεν πρέπει να σταματούμε τις προσπάθειες. Αποτελεί προϋπόθεση για ένα επενδυτή να γνωρίζει ότι στην χώρα που πηγαίνει να επενδύσει υπάρχει ένα σταθερό φορολογικό περιβάλλον, απλό όσο γίνεται, με υπηρεσίες που είναι έτοιμες να τον εξυπηρετήσουν.
 
Πώς πρέπει να λειτουργήσουμε όσον αφορά το φορολογικό περιβάλλον;
Δεν πρέπει να αναμένονται επενδύσεις όταν συνεχώς υπάρχουν φορολογικές αλλαγές. Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να σημειώσω την προσπάθεια που γίνεται στην ΕΕ για ενιαία φορολογία των εταιρειών και τις συνέπειες που αυτή θα έχει. Η διαμόρφωση ενός θετικού και ασφαλούς  φορολογικού περιβάλλοντος απαιτεί τη συνεργασία όλων των σχετικών φορέων, όπως της Κεφαλαιαγοράς, του Συνδέσμου Ελεγκτών και Λογιστών Κύπρου, ώστε να προστατεύσουμε την παροχή υπηρεσιών από τη χώρα μας. Επίσης, η στενή συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών και την Κεντρική Τράπεζα πρέπει να είναι συνεχής, με μοναδικό μέλημα την εξέλιξη και την ανάπτυξη.
 
Πόσο κακό κάνουν στην όλη προσπάθεια οι καθυστερήσεις που παρατηρούνται στα δικαστήρια;
Οι καθυστερήσεις στα δικαστήρια απομακρύνουν τους επενδυτές και τους στέλλουν σε άλλες χώρες, όπου οι διαδικασίες είναι σύντομες. Η προσπάθεια που γίνεται τελευταίως για μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης ίσως απαμβλύνει το πρόβλημα, χωρίς να είμαι, όμως, απόλυτα βέβαιος, διότι οι πρώτοι που θα πρέπει να προσαρμοστούν και να αποδεχτούν τις τροποποιήσεις πρέπει να είναι οι ίδιοι οι λειτουργοί της δικαιοσύνης. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφερθώ στην πρόοδο που επετεύχθη στον τομέα της διεκπεραίωσης των εργασιών από το γραφείο του Εφόρου Εταιρειών. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την εφαρμογή σύγχρονης τεχνολογίας, θα μας πάνε μπροστά, φτάνει να συνειδητοποιήσουμε ότι oι προσπάθειες δεν πρέπει να σταματάνε ποτέ.
 
 
ΜΙΧΑΛΗΣ Π. ΜΙΧΑΗΛ
Πρόεδρος ΔΣ Κυπριακού Οργανισμού Προώθησης Επενδύσεων (Invest Cyprus)
 
Πώς βλέπετε το μέλλον των επαγγελματικών υπηρεσιών προς ξένους στην Κύπρο, δεδομένων των διεθνών αλλαγών;
Οι τελευταίες εξελίξεις, που αφορούν ιδιαίτερα στη συμφωνία μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Brexit και προβλέπουν εξαίρεση των επαγγελματικών υπηρεσιών, επηρεάζουν σημαντικά τον τομέα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι εταιρείες παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών, που διατηρούν τη βάση τους στο ΗΒ, ενδέχεται να βρεθούν αντιμέτωπες με περιορισμένη προσβασιμότητα στις ευρωπαϊκές και τις διεθνείς αγορές, μετά την ολοκλήρωση της εξόδου της χώρας από την ΕΕ. Αυτό σημαίνει πως ενδεχομένως εταιρείες να αναγκαστούν να επιλέξουν διαφορετική έδρα για τη δραστηριότητά τους, με κριτήριο την προσβασιμότητα που αυτή τους προσφέρει στις αγορές.
Ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών στην Κύπρο αναμένεται ότι θα επωφεληθεί από την εξέλιξη αυτή, καθώς η χώρα μας αποτελεί έναν ελκυστικό επενδυτικό προορισμό, με την προσβασιμότητα που προσφέρει στις αγορές να αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ανταγωνιστικά της πλεονεκτήματα.
 
Μπορεί η χώρα μας να ανταγωνιστεί άλλους διεθνούς εμβέλειας προορισμούς του τομέα;
Η Κύπρος διαθέτει πολλά από τα στοιχεία που την καθιστούν ικανή να ανταγωνιστεί άλλους, διεθνούς εμβέλειας προορισμούς, ως εναλλακτική ή και συμπληρωματική επιλογή για εταιρείες που επηρεάζονται από το Brexit.                                                                                          Για να είμαστε σε θέση να αξιοποιήσουμε πλήρως την ευκαιρία αυτή, χρειάζεται να κινηθούμε έγκαιρα και στρατηγικά προς δυνητικούς επενδυτές και επηρεαζόμενες εταιρείες. Προς αυτή την κατεύθυνση, ο Invest Cyprus υλοποιεί εδώ και αρκετό καιρό εξειδικευμένο σχέδιο δράσης.
 
Τι υπηρεσίες θα πρέπει να προσφέρουν οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα και σε ποιους;
Οι υπηρεσίες που προσφέρονται θα πρέπει να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ξένων επενδυτών και των εταιρειών που δραστηριοποιούνται ή μελετούν το ενδεχόμενο να επεκτείνουν την παρουσία τους στη χώρα μας. Πρόκειται για υπηρεσίες που υποστηρίζουν την επιχειρηματική και επενδυτική δραστηριότητα από το στάδιο της υλοποίησης μέχρι το τελευταίο στάδιο λειτουργίας της, διευκολύνοντας την όλη προσπάθεια.
 
Ποιες αγορές θεωρείτε ότι πρέπει να αναπτύξουμε ανά τον κόσμο;
Όπως προανέφερα, ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο, εξαιτίας των εξελίξεων ενόψει του Brexit. Γενικότερα, όμως, ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών αναπτύσσεται παράλληλα και αναλογικά με τους υπόλοιπους κλάδους, που έχουν τη δυνατότητα να προσελκύσουν επενδύσεις. Επομένως, είναι αναγκαίο να δοθεί έμφαση σε χώρες στις οποίες γνωρίζουμε ότι υπάρχει ενδιαφέρον για δραστηριοποίηση στην Κύπρο, σε τομείς που έχουμε θέσει ως προτεραιότητά μας. Στο πλαίσιο αυτό, πολλοί είναι οι προορισμοί που εμπίπτουν στο στρατηγικό μας πλάνο. Παραδείγματα χωρών στις οποίες στοχεύουμε είναι η Ινδία, για ενίσχυση της οπτικοακουστικής βιομηχανίας, η Αμερική, το Ισραήλ, η Ρωσία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για start-ups, καινοτομία και τεχνολογία, καθώς και άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής για επενδυτικά ταμεία.
 
Τι θα πρέπει να αλλάξει στην Κύπρο, ώστε να είμαστε πιο ανταγωνιστικοί;
Σημαντική προϋπόθεση, για να παραμείνουμε ελκυστικός και ανταγωνιστικός προορισμός και να ενισχύσουμε περαιτέρω τις δυνατότητες και τις προοπτικές της χώρας μας, αποτελεί η ολοκλήρωση όλων των μεταρρυθμίσεων που θα καταστήσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον της Κύπρου πιο φιλικό, εύρυθμο και λειτουργικό και συνεπώς πιο ευνοϊκό για επενδύσεις.                                                                  Αυτές οι μεταρρυθμίσεις αφορούν τόσο τον δημόσιο τομέα με την ηλεκτρονική διακυβέρνηση και την απλούστευση των διαδικασιών όσο και τη Βουλή των Αντιπροσώπων με την ψήφιση των σχετικών νομοσχεδίων που εκκρεμούν για τις επενδύσεις. Επίσης, ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να είναι προσεκτικός στην προώθηση των εργασιών του. Αυτό περιλαμβάνει, φυσικά, και τις τράπεζες, οι οποίες με την εφαρμογή μέτρων στο άνοιγμα λογαριασμών δεν βοηθούν τον επενδυτή.
 
ΜΑΡΙΟΣ Μ. ΣΚΑΝΔΑΛΗΣ
Πρόεδρος Συνδέσμου Εγκεκριμένων Λογιστών Κύπρου (ΣΕΛΚ)
 
Ο τομέας των χρηματοοικονομικών και ευρύτερα των επαγγελματικών υπηρεσιών προς ξένους είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της οικονομίας, ο οποίος αντέταξε την ανθεκτικότητά του κατά την περίοδο της πρόσφατης οικονομικής κρίσης, βοηθώντας σημαντικά στην ανάκαμψη της οικονομίας της χώρας. Η θετική παρουσία μας στην Ευρωζώνη, το συμπαγές και παράλληλα ευέλικτο νομοθετικό πλαίσιο, το διαφανές φορολογικό καθεστώς και η άρτια τεχνική κατάρτιση του πληθυσμού μας, αποτελούν τα κυριότερα χαρακτηριστικά και ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της χώρας μας. Σήμερα ζούμε σε ένα έντονα μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό, οικονομικό, θεσμικό και κοινωνικό παγκόσμιο περιβάλλον και οφείλουμε να είμαστε σε διαρκή εγρήγορση. Οι διεθνείς ανταγωνιστικές πιέσεις είναι τόσο δυνατές, που σε ορισμένες περιπτώσεις ακροβατούν στα όρια των εχθρικών. Συνεπώς, οι απαιτήσεις είναι τέτοιες που οι έννοιες του εφησυχασμού και της χαλαρότητας πρέπει να διαγραφούν από το λεξιλόγιό μας και να αντικατασταθούν από τον εκσυγχρονισμό, την παραγωγικότητα και την αποτελεσματικότητα. Οι έννοιες που κυριαρχούν τώρα είναι αυτές της ικανότητας γρήγορης προσαρμογής, της ευελιξίας, της καινοτομίας, της συνεχούς μελέτης και έρευνας, της ταχύτητας στη λήψη και υλοποίηση αποφάσεων και στη σφαιρική αντίληψη των όσων τεκταίνονται γύρω μας. Αυτά θα αποτελέσουν τα θεμέλια για να οικοδομηθεί μια ανθεκτική οικονομία, η οποία να μπορεί να υποστηρίξει τις συνθήκες δημιουργίας μακροπρόθεσμης ευημερίας, ώστε να υπάρχει αειφόρος ανάπτυξη και να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της χώρας. Όλες αυτές οι εξελίξεις δεν αφορούν μόνο στις κυβερνήσεις και στις οικονομίες των χωρών ή στις μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες. Στη σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης, τα σύνορα των χωρών έχουν πλέον καταστεί απλοί γεωγραφικοί προσδιορισμοί και δεν αποτελούν ούτε προστασία ούτε εμπόδιο για τυχόν παρεισφρήσεις από το εξωτερικό. Οι νέοι κανόνες του παιχνιδιού και τα διεθνή εμπορικά, φορολογικά, κανονιστικά και ρυθμιστικά πλαίσια έχουν πλέον οικουμενική εφαρμογή.  Η γεωστρατηγική θέση της Κύπρου, που αποτελεί το σταυροδρόμι τριών ηπείρων, καθορίζει και τις αγορές στις οποίες θα πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας στο μέλλον. Συνεπώς, η στόχευση μας πρέπει να είναι προς Ευρώπη, Ασία και Αφρική. Χώρες, οι οποίες μπορούν να στηρίξουν μια σταθερή, συνεπή και συνεχή συνεργασία με αμφίδρομα μεσομακροπρόθεσμα οφέλη. Ως ΣΕΛΚ, πιστεύουμε ακράδαντα ότι χρειάζεται να γίνει σοβαρή επικέντρωση στην επαύξηση της ανταγωνιστικότητας της χώρας, η οποία, σύμφωνα και με το World economic Forum, αποτελεί κύριο παράγοντα της ανάπτυξης και της ανθεκτικότητας μιας οικονομίας. Το τρίπτυχο που θα βεβαιώσει τη σταθερή και διαχρονική ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μας στο μέλλον θα πρέπει να βασίζεται:
1. Στη φορολογική μεταρρύθμιση
Το υφιστάμενο φορολογικό καθεστώς έχει εξυπηρετήσει τη χώρα πολύ ικανοποιητικά, από το 2002 που τέθηκε σε ισχύ, αλλά έφθασε η ώρα του εκσυγχρονισμού του εάν θέλουμε να διατηρήσουμε αυτό το ανταγωνιστικό πλεονέκτημά μας.
2. Στον εμπλουτισμό των υπηρεσιών που προσφέρει η Κύπρος
Το σημερινό μενού υπηρεσιών φαίνεται ότι βρίσκεται στα όριά του, αφού οι διεθνείς εξελίξεις προστάζουν για διαφοροποίησή του. Ως ένα αξιόπιστο περιφερειακό κέντρο παροχής υπηρεσιών η Κύπρος οφείλει να εκμεταλλευτεί τα συγκριτικά πλεονεκτήματά της, όπως αυτά αναφέρθηκαν πιο πάνω και να συγκεντρωθεί στις ευρύτερες χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, στους τομείς της εκπαίδευσης, της υγείας, της ναυτιλίας και της τεχνολογίας.
3. Στην καινοτομία και τεχνολογία
Ζούμε ήδη στην ψηφιακή εποχή, όπου οι δυνατότητες κάθε χώρας αγγίζουν εκεί που φτάνουν τα όρια της τεχνολογικής υποδομής της. Συνεπώς, είναι απαραίτητο να εκπονηθεί τάχιστα μια εθνική στρατηγική για την τεχνολογία και την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, όπου να μεταμορφώσουμε τον τρόπο λειτουργίας των κρατικών και εταιρικών υποδομών σε ψηφιακό. Ο εφησυχασμός, δυστυχώς, μπορεί εύκολα να μετατρέψει την οικονομία του τόπου μας σε μια νέα Kodak, αλλά η συνεχής ευελιξία προσαρμογής στο συνεχές μεταβαλλόμενο περιβάλλον θα βεβαιώσει τη μετεξέλιξή μας σε μια νέα Amazon ή Google!
 
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ
Ε. ΑΓΚΑΣΤΙΝΙΩΤΗΣ
Πρόεδρος ΚΕΒΕ
 
Πώς βλέπετε το μέλλον των επαγγελματικών υπηρεσιών προς ξένους στην Κύπρο, δεδομένων των διεθνών αλλαγών;
Ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών απασχολεί, κατά κύριο λόγο, το πλέον καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό της χώρας. Το στοιχείο αυτό, σε συνδυασμό με το πολύ καλό φορολογικό σύστημα της Κύπρου, το ευρύ δίκτυο συμφωνιών αποφυγής διπλής φορολόγησης, τα ψηλά επίπεδα ασφάλειας που προσφέρει, τη γεωγραφική της θέση και τις καλές σχέσεις που διατηρεί με μεγάλο αριθμό χωρών, προσφέρουν τεράστιες δυνατότητες για περαιτέρω ανάπτυξη.
Παρά τις διάφορες αλλαγές που σημειώνονται στο θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι επαγγελματικές υπηρεσίες θα συνεχίσουν να είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για τους ξένους που επιλέγουν την Κύπρο για τις επιχειρηματικές δραστηριότητές τους.
 
Τι υπηρεσίες θα πρέπει να προσφέρουν οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα και σε ποιους;
Οι υπηρεσίες που προσφέρονται προς τους ξένους αφορούν εγγραφή εταιρειών, συμβουλές για επενδύσεις, μελέτες για επιχειρηματικά ανοίγματα, διαχείριση κεφαλαίων, φορολογικό σχεδιασμό και πολλά άλλα που έχουν σχέση με την ίδρυση και τη λειτουργία μιας ξένης επιχείρησης στην Κύπρο.
Οι υπηρεσίες παρέχονται, κυρίως, από δικηγορικά γραφεία, ελεγκτικούς και λογιστικούς οίκους, όμως παράλληλα ευνοούνται και άλλες κατηγορίες επαγγελμάτων, που εξυπηρετούν τους ιδιοκτήτες και τους υπαλλήλους όλων αυτών των εταιρειών.
Ποιες αγορές θεωρείτε ότι πρέπει να προσεγγίσουμε ή να αναπτύξουμε περαιτέρω;
Η Κύπρος έχει στήσει ένα πολύ καλό δίκτυο συνεργασίας με τη ρωσική και την κινεζική αγορά, όμως πάντοτε υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης. Επίσης, δεν θα πρέπει να ξεχνούμε την έλευση πολλών ελλαδικών εταιρειών τα τελευταία χρόνια. Μπορούμε, βεβαίως, να αναπτύξουμε στενότερες επιχειρηματικές σχέσεις με τις αγορές της Ινδίας, της Νοτίου Αφρικής, του Ιράν, χωρών της Άπω Ανατολής ακόμα και της Αμερικής. Όμως, όλα αυτά τα ανοίγματα απαιτούν σκληρή εργασία, προγραμματισμό και συνεχείς επαφές.                                               Το ΚΕΒΕ, σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς, διευρύνουν το πλαίσιο των σχέσεών μας με αυτές τις αγορές είτε με επιχειρηματικές αποστολές είτε με συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας είτε με άλλους τρόπους.
 
Τι θα πρέπει να αλλάξει στην Κύπρο, ώστε να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί;
Όπως ανέφερα και πιο πάνω, πιστεύω ακράδαντα ότι ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών είναι πολλά υποσχόμενος. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι οφείλουν τόσο οι επιχειρήσεις όσο και ο κρατικός τομέας να αλλάξουν ορισμένα πράγματα, προκειμένου να γίνουν πιο ανταγωνιστικοί και να δώσουν κίνητρα για την ανάπτυξη του international business. Θα πρέπει να γίνεται συνεχής διεύρυνση του δικτύου συμφωνιών αποφυγής διπλής φορολογίας με νέες χώρες, όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια. Επίσης, το κράτος οφείλει να προσφέρει επιπλέον φορολογικά κίνητρα σε ξένες εταιρείες, ώστε να μεταφέρουν την έδρα τους στην Κύπρο και να εργοδοτήσουν Κύπριους. Καλό θα ήταν ακόμα, να δοθεί ως κίνητρο η δυνατότητα για μεταφορά ζημιών για ένα έως τρία χρόνια σε ξένες εταιρείες, που θα επιλέξουν να εγκατασταθούν στην Κύπρο. Ακόμα, να εκσυγχρονιστεί ο Περί Εταιρειών Νόμος με μια πιο σύγχρονη, απλή και λειτουργική νομοθεσία, να επισπευσθούν οι διαδικασίες πλήρους ψηφιοποίησης των αρχείων του Εφόρου Εταιρειών και η χαρτογράφηση όλων των διαδικασιών του εν λόγω τμήματος. Ταυτόχρονα με τα πιο τα πιο πάνω, προτείνεται η άμεση ετοιμασία ή και ψήφιση των αναγκαίων νομοθεσιών, οι οποίες ευρίσκονται ενώπιων των υπουργείων και της Βουλής, που θα διευρύνουν την γκάμα των προσφερόμενων υπηρεσιών και προϊόντων.
 
Θα μπορούσατε να γίνετε πιο συγκεκριμένος για τις νομοθεσίες που πρέπει να προωθηθούν;
Πρόκειται για νομοθεσίες που αφορούν εξαρτημένες ασφαλιστικές εταιρείες (captive insurance), συγχωνεύσεις εταιρειών με άλλες από Τρίτες Χώρες, κυψελοειδείς εταιρείες (cell companies) και επενδυτικά συνταξιοδοτικά ταμεία.
 
 
 
ΧΡΙΣΤΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ
Πρόεδρος Ομοσπονδίας
Εργοδοτών & Βιομηχάνων (ΟΕΒ)
 
Πώς βλέπετε το μέλλον των επαγγελματικών υπηρεσιών προς ξένους στην Κύπρο, δεδομένων των διεθνών αλλαγών;
Με μία λέξη θα χαρακτήριζα ευοίωνο το μέλλον των επαγγελματικών υπηρεσιών προς ξένους στην Κύπρο. Ας μην ξεχνάμε ότι η χώρα μας βρίσκεται γεωγραφικά σε ένα κομβικό σημείο ανάμεσα σε τρεις ηπείρους και ακόμη μια σειρά από πλεονεκτήματα την καθιστούν ανταγωνιστική και αξιόλογη στον τομέα παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών.
Το υψηλό επίπεδο κατάρτισης και επαγγελματισμού του ανθρώπινου δυναμικού, οι καλές υποδομές, το ευνοϊκό φορολογικό σύστημα, το μάλλον φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον, τα διάφορα επενδυτικά και φορολογικά κίνητρα καθορίζουν θετικό το μέλλον των επαγγελματικών υπηρεσιών στη χώρα μας. Ταυτόχρονα, όμως, επιβάλλεται να είμαστε σε συνεχή εγρήγορση, για παρακολούθηση των εξελίξεων που συντελούνται στο διεθνές επιχειρηματικό και γεωπολιτικό περιβάλλον, ούτως ώστε να είμαστε σε θέση να αξιοποιούμε τις ευκαιρίες που τυχόν μας παρουσιαστούν για διατήρηση, αλλά και για προσέλκυση νέων επενδύσεων στη χώρα μας.
Ιδιαίτερης σημασίας και προσοχής χρήζουν οι νέες συμφωνίες και οδηγίες ανταλλαγής πληροφοριών, φορολογικών αλλαγών και δικαιωμάτων των εφόρων φορολογίας των χωρών, που σίγουρα σε κάποιο βαθμό θα μας επηρεάσουν.
 
Τι υπηρεσίες πρέπει να προσφέρουν οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα και σε ποιους;
Θα έλεγα ότι πέρα από τους παραδοσιακούς τομείς των επαγγελματικών υπηρεσιών, όπως είναι οι νομικές, ελεγκτικές, χρηματοοικονομικές, συμβουλευτικές, διοικητικές και άλλες, μπορούν να προσφερθούν ή να ενδυναμωθούν νέες, όπως για παράδειγμα στον τομέα της ανάπτυξης λογισμικών, συμβουλευτικές και υποστηρικτικές για μετάβαση στον ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων και γενικότερα στον κλάδο της τεχνολογίας. Θέλω να σημειώσω ότι ο κλάδος των επαγγελματικών υπηρεσιών στην Κύπρο αποτελείται από αξιόλογους οίκους και επιχειρήσεις, που προσαρμόζονται με ευκολία στις σύγχρονες απαιτήσεις της αγοράς και στις ανάγκες του επιχειρηματικού κόσμου για παροχή νέων και αναβαθμισμένων ποιοτικών υπηρεσιών. Οι δε τιμές μας είναι μάλλον ανταγωνιστικές, συγκριτικά, τουλάχιστον, με την υπόλοιπη Ευρώπη.
 
Ποιες αγορές ανά τον κόσμο θεωρείτε ότι πρέπει να αναπτύξουμε;
Σίγουρα θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι ήδη η Κύπρος διατηρεί στενές επιχειρηματικές σχέσεις με διάφορες χώρες της Μέσης Ανατολής, της Ασίας και ασφαλώς της Ευρώπης. Η ΟΕΒ εκτιμά ότι η κυπριακή οικονομία θα πρέπει να καταστεί περισσότερο εξωστρεφής και η ανάπτυξη νέων αγορών μπορεί να επιτευχθεί με στοχευμένη διείσδυση, μετά από ενδελεχή μελέτη που θα περιλαμβάνει συγκεκριμένες εισηγήσεις σε σχέση με τις πολιτικές και δράσεις που θα πρέπει να υλοποιηθούν.
 
Τί θα πρέπει να αλλάξει στην Κύπρο, ώστε να είμαστε πιο ανταγωνιστικοί;
Σαφώς και υπάρχουν βήματα, τα οποία οφείλουμε να κάνουμε τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Στις προτεραιότητές μας πιστεύω θα πρέπει να βρίσκεται η μείωση της γραφειοκρατίας, η συνέχιση των προσπαθειών για μεταρρύθμιση, η ενδυνάμωση των κινήτρων για ξένες επενδύσεις με ένα αποτελεσματικό one-stop-shop, καθώς και ο ψηφιακός μετασχηματισμός. Για το θέμα αυτό θέλω να αναφέρω ότι η ΟΕΒ, σε συνεργασία με άλλους φορείς, διενεργεί μελέτη με θέμα την εθνική ψηφιακή στρατηγική. Να επισημάνω, ακόμα, ότι θεωρούμε σημαντική τη δημιουργία Υφυπουργείου Ανάπτυξης στα πρότυπα του Υφυπουργείου Τουρισμού, εξέλιξη, η οποία θεωρούμε ότι θα συμβάλει στο να καταστεί η κυπριακή οικονομία περισσότερο ανταγωνιστική και ελκυστική για νέες επενδύσεις.
 
Xριστος Μιχαηλ
Πρόεδρος CFA
 
Πώς βλέπετε το μέλλον των επαγγελματικών υπηρεσιών προς ξένους στην Κύπρο, δεδομένων των διεθνών αλλαγών;
Ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών απασχολεί, κατά κύριο λόγο, το πλέον καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό της χώρας. Το στοιχείο αυτό, σε συνδυασμό με το πολύ καλό φορολογικό σύστημα της Κύπρου, το ευρύ δίκτυο συμφωνιών αποφυγής διπλής φορολόγησης, τα ψηλά επίπεδα ασφάλειας που προσφέρει, τη γεωγραφική της θέση και τις καλές σχέσεις που διατηρεί με μεγάλο αριθμό χωρών, προσφέρουν τεράστιες δυνατότητες για περαιτέρω ανάπτυξη.
Παρά τις διάφορες αλλαγές που σημειώνονται στο θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι επαγγελματικές υπηρεσίες θα συνεχίσουν να είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για τους ξένους που επιλέγουν την Κύπρο για τις επιχειρηματικές δραστηριότητές τους.
 
Τι υπηρεσίες θα πρέπει να προσφέρουν οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα και σε ποιους;
Οι υπηρεσίες που προσφέρονται προς τους ξένους αφορούν εγγραφή εταιρειών, συμβουλές για επενδύσεις, μελέτες για επιχειρηματικά ανοίγματα, διαχείριση κεφαλαίων, φορολογικό σχεδιασμό και πολλά άλλα που έχουν σχέση με την ίδρυση και τη λειτουργία μιας ξένης επιχείρησης στην Κύπρο.
Οι υπηρεσίες παρέχονται, κυρίως, από δικηγορικά γραφεία, ελεγκτικούς και λογιστικούς οίκους, όμως παράλληλα ευνοούνται και άλλες κατηγορίες επαγγελμάτων, που εξυπηρετούν τους ιδιοκτήτες και τους υπαλλήλους όλων αυτών των εταιρειών.
Ποιες αγορές θεωρείτε ότι πρέπει να προσεγγίσουμε ή να αναπτύξουμε περαιτέρω;
Η Κύπρος έχει στήσει ένα πολύ καλό δίκτυο συνεργασίας με τη ρωσική και την κινεζική αγορά, όμως πάντοτε υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης. Επίσης, δεν θα πρέπει να ξεχνούμε την έλευση πολλών ελλαδικών εταιρειών τα τελευταία χρόνια. Μπορούμε, βεβαίως, να αναπτύξουμε στενότερες επιχειρηματικές σχέσεις με τις αγορές της Ινδίας, της Νοτίου Αφρικής, του Ιράν, χωρών της Άπω Ανατολής ακόμα και της Αμερικής. Όμως, όλα αυτά τα ανοίγματα απαιτούν σκληρή εργασία, προγραμματισμό και συνεχείς επαφές.                                               Το ΚΕΒΕ, σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς, διευρύνουν το πλαίσιο των σχέσεών μας με αυτές τις αγορές είτε με επιχειρηματικές αποστολές είτε με συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας είτε με άλλους τρόπους.
 
Τι θα πρέπει να αλλάξει στην Κύπρο, ώστε να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί;
Όπως ανέφερα και πιο πάνω, πιστεύω ακράδαντα ότι ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών είναι πολλά υποσχόμενος. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι οφείλουν τόσο οι επιχειρήσεις όσο και ο κρατικός τομέας να αλλάξουν ορισμένα πράγματα, προκειμένου να γίνουν πιο ανταγωνιστικοί και να δώσουν κίνητρα για την ανάπτυξη του international business. Θα πρέπει να γίνεται συνεχής διεύρυνση του δικτύου συμφωνιών αποφυγής διπλής φορολογίας με νέες χώρες, όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια. Επίσης, το κράτος οφείλει να προσφέρει επιπλέον φορολογικά κίνητρα σε ξένες εταιρείες, ώστε να μεταφέρουν την έδρα τους στην Κύπρο και να εργοδοτήσουν Κύπριους. Καλό θα ήταν ακόμα, να δοθεί ως κίνητρο η δυνατότητα για μεταφορά ζημιών για ένα έως τρία χρόνια σε ξένες εταιρείες, που θα επιλέξουν να εγκατασταθούν στην Κύπρο. Ακόμα, να εκσυγχρονιστεί ο Περί Εταιρειών Νόμος με μια πιο σύγχρονη, απλή και λειτουργική νομοθεσία, να επισπευσθούν οι διαδικασίες πλήρους ψηφιοποίησης των αρχείων του Εφόρου Εταιρειών και η χαρτογράφηση όλων των διαδικασιών του εν λόγω τμήματος. Ταυτόχρονα με τα πιο τα πιο πάνω, προτείνεται η άμεση ετοιμασία ή και ψήφιση των αναγκαίων νομοθεσιών, οι οποίες ευρίσκονται ενώπιων των υπουργείων και της Βουλής, που θα διευρύνουν την γκάμα των προσφερόμενων υπηρεσιών και προϊόντων.
 
Θα μπορούσατε να γίνετε πιο συγκεκριμένος για τις νομοθεσίες που πρέπει να προωθηθούν;
Πρόκειται για νομοθεσίες που αφορούν εξαρτημένες ασφαλιστικές εταιρείες (captive insurance), συγχωνεύσεις εταιρειών με άλλες από Τρίτες Χώρες, κυψελοειδείς εταιρείες (cell companies) και επενδυτικά συνταξιοδοτικά ταμεία.
 
 
ΜΑΡΙΟΣ ΑΝΔΡΕΟΥ
Συνέταιρος, Υπεύθυνος Συμβουλευτικών Υπηρεσιών Φορολογίας PwC Κύπρου
 
Οι επαγγελματικές υπηρεσίες έχουν διαχρονικά σημαντική συμβολή στην κυπριακή οικονομία και τα τελευταία χρόνια στήριξαν την ανάκαμψη. Ο ρόλος τους επικεντρώνεται στη δυνατότητα πρόβλεψης των αναγκών των επιχειρήσεων, στη στήριξη της προετοιμασίας τους για το μέλλον, στην προσφορά υπηρεσιών τη στιγμή που τις χρειάζονται και στο χτίσιμο της εμπιστοσύνης. Το ζητούμενο είναι η Κύπρος να αναβαθμιστεί, η οικονομία να γίνει πιο ανταγωνιστική και να αναπτύξει ένα επιχειρηματικό μοντέλο, με έμφαση στη δημιουργία μιας οικονομίας καινοτομίας και γνώσης. Τότε οι επαγγελματικές υπηρεσίες θα προσαρμοστούν σε αυτό το νέο μοντέλο, για να στηρίξουν τις επιχειρήσεις σε ένα εναρμονισμένο και ρυθμισμένο περιβάλλον. Κατά την άποψή μου το ζητούμενο είναι η παροχή ενός ευρέως φάσματος υπηρεσιών, ώστε να μπορούν οι πελάτες μας να ανταποκριθούν στις προκλήσεις των καιρών. Για τον λόγο αυτό δημιουργούμε και παρέχουμε νέες υπηρεσίες, όπως για παράδειγμα, τις ψηφιακές, τις υπηρεσίες κυβερνοασφάλειας, τα επενδυτικά ταμεία (funds) και wealth management, με στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών μας, αλλά και τη συμβολή μας στην ανάπτυξη νέων τομέων οικονομικής δραστηριότητας. Αυτό που έχει σημασία είναι η κυπριακή οικονομία να γίνει πιο ανταγωνιστική, να προχωρήσει ο ψηφιακός μετασχηματισμός του κράτους, να ανέβουμε θέση στις αξιολογήσεις του ease of doing business και να βελτιωθεί το brand της Κύπρου διεθνώς. Αυτά θα δημιουργήσουν επενδυτικές ευκαιρίες και θα αναβαθμίσουν τη χώρα ως περιφερειακό επιχειρηματικό κέντρο. Η Κύπρος έχει δημιουργήσει εξαιρετικές διπλωματικές σχέσεις με τις γείτονες χώρες και αυτό δημιουργεί τις προϋποθέσεις για περαιτέρω ανάπτυξη των οικονομικών και εμπορικών σχέσεων με αυτές. Ως κράτος - μέλος της ΕΕ θα πρέπει να επικεντρωθούμε στις αγορές των άλλων κρατών -μελών, αλλά και να διερευνήσουμε περισσότερο πιο μακρινές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ινδία. Αυτό που χρειαζόμαστε για να γίνει η Κύπρος πιο ανταγωνιστική είναι ένα στρατηγικό πρόγραμμα δομικών μεταρρυθμίσεων με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Επιπρόσθετα, πρέπει να διερευνήσουμε τη μεγαλύτερη διασύνδεση της πανεπιστημιακής γνώσης και της έρευνας με την αγορά εργασίας και τις επιχειρήσεις. Παράλληλα, υπάρχει επιτακτική ανάγκη για τη δημιουργία ενός ενιαίου φορέα, στον οποίο θα απευθύνονται οι επενδυτές για ολοκληρωμένες λύσεις, ενώ το κράτος θα πρέπει να προσελκύσει θεματοφύλακες (custodians) διεθνούς εμβέλειας, ώστε να καταστεί η Κύπρος διεθνές κέντρο για επενδυτικά ταμεία (funds). Τέλος, είναι πολύ σημαντικό ότι αρχίζει να δίνεται έμφαση στην οικονομική διπλωματία από το Υπουργείο Εξωτερικών.
 
Xρηστος Βασιλειου
Αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος KPMG
 
Ο τομέας των υπηρεσιών παρουσιάστηκε ανθεκτικός στην κρίση, καταφέρνοντας να προσαρμοστεί στις νέες απαιτήσεις και τις μεταβαλλόμενες ανάγκες των επιχειρηματιών, αλλά και της τοπικής κοινωνίας.                         Σήμερα, πολλές είναι οι νέες νομοθεσίες και οδηγίες, οι οποίες δημιουργούν επιπρόσθετη πίεση και διοικητικό κόστος στον κλάδο και τις εργασίες του.
Η χώρα μας αποτελεί, παρά τον μεγάλο ανταγωνισμό, ένα ισχυρό χρηματοοικονομικό κέντρο με άρτια εκπαιδευμένους επαγγελματίες και σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα, όπως για παράδειγμα, το φορολογικό σύστημα, τη γεωγραφική της θέση και το μεγάλο δίκτυο συ μφωνιών αποφυγής διπλής φορολογίας, που έχει δημιουργήσει. Αξίζει να σημειωθεί πως παρατηρείται αύξηση στις εγγραφές εταιρειών, αποτέλεσμα, κυρίως, της βελτίωσης του δείκτη εμπιστοσύνης προς την κυπριακή οικονομία. Επιπλέον, προωθούνται νέα χρηματοπιστωτικά προϊόντα, όπως οι οργανισμοί συλλογικών επενδύσεων και οι χρηματοδοτικές μισθώσεις.
Τα τελευταία χρόνια η KPMG κατάφερε, μέσα από συστηματική δουλειά, να προσελκύσει επενδυτές - πελάτες στην Κύπρο από όλες τις ηπείρους. Πέρα από τις παραδοσιακές αγορές, όπως η Ρωσία και η Ευρώπη, πλέον παρουσιάζεται ενδιαφέρον από επενδυτές της Ασίας - Κίνα, Ταϊλάνδη, Ινδονησία -, της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής για δραστηριοποίηση στην Κύπρο ή διαμέσου αυτής.
Ανταποκρινόμενη στις ανάγκες της αγοράς, η KPMG ανέπτυξε καινοτόμα πλαίσια υπηρεσιών, λειτουργώντας τμήματα διαχείρισης και αναδιάρθρωσης εταιρειών, βελτίωσης διαδικασιών και πολιτικών, εξεύρεσης χρηματοδότησης, μελετών βιωσιμότητας, άντλησης κεφαλαίων από ευρωπαϊκά προγράμματα, υποστήριξης των νεοφυών επιχειρήσεων, καινοτόμου ψηφιοποίησης (digital innovation), δεδομένων ανάλυσης (data analytics), χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (fintech), διαχείρισης επενδυτικών ταμείων και άλλα.
Η KPMG είναι αρωγός στην προσπάθεια της πολιτείας να διευκολύνει την επιχειρηματική δραστηριότητα στην Κύπρο. Η αναβάθμιση των υποδομών, του συστήματος υγείας, αλλά και της εκπαίδευσης, πρέπει να αποτελούν προτεραιότητες, καθώς, μεταξύ άλλων, αναβαθμίζουν την ποιότητα ζωής όσων διαμένουν στην Κύπρο. Το ίδιο ισχύει με το οδικό δίκτυο, το σύστημα τηλεπικοινωνιών και εκείνο της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, που βρίσκεται ακόμα στα αρχικά στάδια.
 Ο ανταγωνισμός με άλλα χρηματοοικονομικά κέντρα είναι μεγάλος και θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, ώστε να διατηρήσουμε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα. Είναι σημαντικό να εξετάζουμε προσεκτικά τις αλλαγές που συμβαίνουν στο ευρωπαϊκό, αλλά και το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον και φυσικά τις ανάγκες των επενδυτών, με σκοπό τον εκσυγχρονισμό του χρηματοοικονομικού μοντέλου. Η ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχονται στην Κύπρο είναι υψηλού επιπέδου και σε σχετικά χαμηλό κόστος. Η δε σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος και η πλήρης επαναφορά στην ομαλότητα αναμένεται ότι θα ενισχύσει ακόμη περισσότερο τη χώρα.
 
 
Αυξάνονται οι εγγραφές εταιρειών και προωθούνται νέα χρηματοπιστωτικά προϊόντα, όπως οι οργανισμοί συλλογικών επενδύσεων και οι χρηματοδοτικές μισθώσεις
 
 
Μάριος Κλείτου
CEO Baker Tilly Klitou & Partners
Ζούμε σ’ ένα κόσμο που όλα αλλάζουν με γρήγορους ρυθμούς και έτσι στον τομέα μας το μέλλον εξαρτάται από πόσο αποτελεσματικά θα μπορέσουμε να διαχειριστούμε τις αλλαγές και να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις που προκύπτουν σε εθνικό αλλά και σε επίπεδο διεθνών οργανισμών, όπως του ΟΟΣΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε μεγάλη αύξηση σε μεγάλες εταιρείες που μεταφέρουν τη διαχείριση των δραστηριοτήτων τους στο νησί μας, απαιτώντας υπηρεσίες υψηλότερης ποιότητας. Αυτό το γεγονός μαζί με τη διαφάνεια που απαιτείται για να λειτουργήσει μια εταιρεία σε οποιοδήποτε Διεθνές Επιχειρηματικό Κέντρο, έχει πλέον ξεκινήσει να αλλάζει τον επαγγελματικό τομέα στην Κύπρο. Τα επόμενα χρόνια θα δούμε μια αλλαγή στο προφίλ των επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται  στην Κύπρο.
Όσον αφορά στους νέους βασικούς άξονες στον τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών πιστεύω ότι η ανάπτυξη των Οργανισμών Συλλογικών Επενδύσεων (ΟΣΕΚΑ) θα βοηθήσει σημαντικά στην επέκταση του επαγγελματικού τομέα στην Κύπρο. Το νέο νομοθετικό πλαίσιο που έχει εγκριθεί θα βοηθήσει ουσιαστικά στην ανάπτυξη του συγκεκριμένου τομέα.
Ταυτόχρονα, η παροχή υπηρεσιών που προσφέρεται στην ναυτιλιακή βιομηχανία είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομία της χώρας και πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για τη στήριξη και ενδυνάμωση της.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα στην αναβάθμιση του επιπέδου των υπηρεσιών που προσφέρονται στο διαχειριστικό τομέα από πλευράς κρατικών υπηρεσιών.  Ελπίζουμε και πιστεύουμε ότι θα συνεχίσουν να γίνονται προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση, ώστε να καταφέρουμε να επιτύχουμε τον στόχο μας, να καταστεί η Κύπρος ένα από τα καλύτερα επιχειρηματικά κέντρα στην Ευρώπη.
Ο αριθμός των εταιρειών που εγγράφονται στην Κύπρο έχει σταθεροποιηθεί γύρω στις 13.000 περίπου ετησίως, αριθμός που είναι ικανοποιητικός, παρόλο που είναι περίπου το 45% των εταιρειών που είχαν εγγραφεί το 2007. Αυτό δεικνύει ότι (παρόλο που πολλές από τις εταιρείες που έχουν διαγραφεί ήταν ανενεργές) ο επαγγελματικός κλάδος θα αντιμετωπίσει την πιθανότητα συρρίκνωσης.  Αυτή η μείωση, νομίζω ότι θα επιταχυνθεί λόγω των αυστηρών διαδικασιών που εφαρμόζονται από τις τράπεζες, με σκοπό την καταπολέμηση του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος, προσπάθεια η οποία έχει την απόλυτη στήριξη όλων των επαγγελματιών.
Τα τελευταία 20 χρόνια, η Κύπρος στηριζόταν κυρίως στη ρωσική αγορά και στις χώρες της ΚΑΚ. Αυτή η εξάρτηση, καθώς και οι πρόσφατες αλλαγές στη φορολογική νομοθεσία, έχουν διαφοροποιήσει τον τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών στην Κύπρο. Αρκετές από τις ρωσικές επενδύσεις προχωρούν σε αναδιάρθρωση των δραστηριοτήτων τους και στη συμμόρφωση όπου αφορά της απαιτήσεις τους (Ελέγχου και Διαχείριση) Transfer Pricing κλπ.
Λαμβάνοντας υπόψη τα τελευταία χρόνια, έχουμε δει σημαντικές προσπάθειες από τους παρόχους επαγγελματικών υπηρεσιών να εξετάσουν και άλλες αγορές όπως η Ινδία, Κίνα, Ελλάδα, χώρες της ΕΕ, ακόμη και οι ΗΠΑ. Οι ενδείξεις από αυτές τις αγορές είναι θετικές και πιστεύω ότι όσο περνάει ο καιρός θα αυξηθούν  και συνάμα θα μειώσουν την εξάρτηση της Κύπρου στη ρωσική αγορά και στις χώρες της ΚΑΚ. Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι αυτό θα χρειαστεί χρόνο και σκληρή δουλειά  για να μπορέσουμε να επεκτείνουμε τις υπηρεσίες που προσφέρουμε σε αυτές τις νέες αγορές.  Στην προσπάθεια μας θα πρέπει να λάβουμε υπόψη και τις υπηρεσίες που προσφέρουν οι τράπεζες.  Oι υπηρεσίες Investment Banking και Shipping θα πρέπει να αναβαθμιστούν, φτάνοντας στο επίπεδο των ευρωπαϊκών προτύπων και θεωρώ ότι πρέπει να δώσουμε έμφαση στην εκπαίδευση και στη στελέχωση αυτών των τμημάτων. Αναγνωρίζουμε ότι ο τραπεζικός τομέας στην Κύπρο επιτελεί ένα τιτάνιο αγώνα για να μπορέσει να εφαρμόσει όλες τις οδηγίες της Κεντρικής Τράπεζας και των διαφόρων άλλων διεθνών εποπτικών αρχών, αλλά κανένα επιχειρηματικό κέντρο δεν μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς ένα αποτελεσματικό και δυνατό τραπεζικό τομέα. Το μεγαλύτερο περιουσιακό στοιχείο της Κύπρου είναι η επαγγελματική της κοινότητα. Ο Κύπριος επαγγελματίας έχει τη γνώση και αντίληψη πως λειτουργούν οι διεθνείς επιχειρήσεις. Αυτή είναι η μεγάλη μας διαφορά από τις υπόλοιπες χώρες, οι οποίες, αν και έχουν χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές από την Κύπρο, δεν έχουν καταφέρει μέχρι στιγμής να προσελκύσουν διεθνείς επιχειρήσεις. Πρέπει επίσης, να έχουμε υπόψη μας ότι οι κινήσεις στην Ε.Ε. για «Ενιαία Φορολογική Βάση» και η πιθανή εφαρμογή της, ειδικά τώρα που η Μεγάλη Βρετανία αποχωρεί από την Ε.Ε., θα δημιουργήσει περαιτέρω προβλήματα στα επιχειρηματικά κέντρα, διότι θα απαλείψει σημαντικά οφέλη που προκύπτουν από τη δική μας νομοθεσία. Αν γίνουν οι αλλαγές που απαιτούνται για συμμόρφωση με το νέο διεθνές γίγνεσθαι η Κύπρος έχει ένα πρωταγωνιστικό ρόλο να επιτελέσει στην Ευρώπη. Πιστεύουμε ότι με σκληρή δουλειά κι εποικοδομητική συνεργασία με τις Κρατικές Αρχές, των άλλων φορέων και της επαγγελματικής κοινότητας, μπορούμε να  επιτύχουμε τον στόχο μας.
 
ΜΑΡΙΟΣ
Α. ΚΟΣΜΑ
Διευθύνων σύμβουλος, K.Treppides & Co
Οι επαγγελματικές υπηρεσίες θα αλλάξουν σημαντικά τα επόμενα τρία χρόνια. Όπως ήταν αναμενόμενο, ο τομέας γνώρισε αύξηση, σε σχέση με τους επαγγελματίες που έχουν προσχωρήσει σ’ αυτόν, ειδικά μετά την αποχώρηση πολλών στελεχών από τις τράπεζες. Αναμένεται, όμως, ότι στα επόμενα τρία χρόνια θα γνωρίσει σύμπτυξη, λόγω του αυξημένου κόστους που τον χαρακτηρίζει. Βέβαια, έχει ως κύριο άξονά του το θεσμικό πλαίσιο της εμπιστοσύνης και δεν είναι άμεσα σχετιζόμενος με την τιμή παροχής των υπηρεσιών. Ως εκ τούτου και λόγω των συνθηκών που επικρατούν σήμερα στο διεθνές οικονομικό στερέωμα, οι επαγγελματικές υπηρεσίες θα παρέχονται μόνο από επαγγελματίες με εξειδικευμένες γνώσεις και μακρά εμπειρία στον τομέα. Οι υπηρεσίες πρέπει να προσφέρονται πάντα στο πλαίσιο της νομιμότητας και της διαφάνειας όσον αφορά τη σχέση παρόχου και πελάτη. Εξάλλου, είναι πλέον γνωστό ότι φορολογικά κίνητρα και χαμηλοί φορολογικοί συντελεστές δεν αποτελούν πόλο έλξης για σοβαρούς επενδυτές, εάνδεν παρέχονται για εμφανείς λόγους.  
Σήμερα, οι μεγάλοι οργανισμοί που προσφέρουν εξειδικευμένες υπηρεσίες προσανατολίζονται στη δημιουργία επαγγελματικών ομάδων, οι οποίες είναι αφιερωμένες στην τεχνολογία και την ανάπτυξή της. Ως εκ τούτου, θα έλεγα ότι οι υπηρεσίες που παρέχονται πρέπει, πλέον, να εμπίπτουν στον τομέα της τεχνολογίας, των λογισμικών προγραμμάτων και αρχών, της συμμόρφωσης με τους νόμους και τις αρχές της χρηστής διοίκησης. Φυσικά, αυτές θα ισχύουν παράλληλα με τις παραδοσιακές, που προσφέρουν, κυρίως, τα ελεγκτικά και δικηγορικά γραφεία.
Είναι πλέον πασιφανές ότι, στα επόμενα τρία με πέντε χρόνια, οι οικονομίες της Κίνας, της Ινδίας και της Ευρασίας θα είναι οι πιο παραγωγικές. Σήμερα, αυτές οι αγορές χρησιμοποιούν ευρέως άλλα διεθνή οικονομικά κέντρα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Κύπρος έχει κάποιους δεσμούς μαζί τους, μια πιο στενή σχέση θα είχε πολλαπλά οφέλη για τον τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών και την οικονομίας της Κύπρου γενικότερα.
Σήμερα, μεταξύ του κρατικού και του ιδιωτικού τομέα απουσιάζει ο συντονισμός, παρόλο που μετά το 2014 η συνεργασία των δυο συνέβαλε τα μέγιστα στη στροφή της οικονομίας από αρνητικό σε θετικό συντελεστή. Παραμένει, όμως, το θέμα της διατήρησης θετικού συντελεστή, όπως και της συνέχισης της οικονομικής ανάπτυξης, καθώς πρέπει να δημιουργηθούν επαναλαμβανόμενα εισοδήματα. Η Κύπρος κατάφερε να γίνει κέντρο επαγγελματικών υπηρεσιών και διεθνών επιχειρήσεων, διότι στο παρελθόν υπήρχαν επαγγελματίες, που σε συνεννόηση με τις κρατικές αρμόδιες υπηρεσίες, είχαν στόχο την ανάπτυξη και παρουσίαζαν έμπρακτα στον εξωτερικό οικονομικό παράγοντα ότι κρατικός και ιδιωτικός τομέας συνεργάζονται και συνυπάρχουν με στόχο πάντα την προστασία των επενδύσεων.
Γι’ αυτό τον λόγο καλώ όλους τους επαγγελματίες του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα να ενώσουν δυνάμεις για το καλό και την προστασία του νευραλγικού για την Κύπρο τομέα της παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών.
 
ΧΡΙΣΤΗΣ Μ. ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ
Ανώτερος εκτελεστικός σύμβουλος Deloitte
 
Ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών της Κύπρου είναι αρκετά δυναμικός και ευέλικτος και προσφέρει πολλά στην οικονομία του τόπου. Λόγω των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της Κύπρου και της προώθησης νέων τομέων επιχειρηματικής δράσης, θα συνεχίσει να αξιοποιεί ευκαιρίες και να μεγαλώνει.
Οι νέες ευκαιρίες για τον τομέα μας αφορούν στην πρόθεση πολλών ξένων εταιρειών να αποκτήσουν έδρα στην Κύπρο, να μεταφέρουν δραστηριότητές τους στο νησί μας, να το αξιοποιήσουν ως γέφυρα για επεκτάσεις στη γειτονική μας περιφέρεια, να προβούν σε επενδύσεις εδώ, να αξιοποιήσουν την ανεύρεση φυσικού αερίου στην κυπριακή ΑΟΖ, να συνάψουν συμφωνίες σε μεγάλα έργα υποδομής που προγραμματίζονται, να κινηθούν προς την περιοχή μας λόγω Brexit και για άλλους λόγους. Επιπλέον, το αναβαθμισμένο νομοθετικό και φορολογικό πλαίσιο των επενδυτικών ταμείων (οργανισμών συλλογικών επενδύσεων) αναμένεται να προσελκύσει διαχειριστές του τομέα από το εξωτερικό, γεγονός που θα συμβάλει στην άντληση κεφαλαίων κι επενδύσεων εντός και διαμέσου της Κύπρου. 
Θεωρούμε, λοιπόν, ότι υπάρχουν πολλές νέες ευκαιρίες για ξένες επιχειρήσεις να έρθουν και να δραστηριοποιηθούν στην Κύπρο, αποτινόμενες σ’ εμάς για επαγγελματικές υπηρεσίες.                                                                Οι μεγάλες προκλήσεις που αφορούν και στον τομέα μας έχουν να κάνουν με την πολιτική αβεβαιότητα και τη δυστοκία του κράτους να προχωρήσει πλήρως στις μεγάλες μεταρρυθμίσεις που έχει ανάγκη ο τόπος.
Η ανταγωνιστικότητα της κυπριακής οικονομίας, αν και βελτιώθηκε κατά 19 θέσεις, βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα. Με βάση τον σχετικό δείκτη του παγκόσμιου οικονομικού φόρουμ του Νταβός, η Κύπρος, όσον αφορά την ανταγωνιστικότητά της, είναι στην 64η θέση μεταξύ 137 χωρών. Είναι φανερό ότι υπάρχουν δυνατότητες για αύξησή της, πράγμα που μπορεί να επιτευχθεί με την εισαγωγή της σύγχρονης τεχνολογίας και τη λήψη των απαραίτητων μέτρων.
Θα πρέπει να διευρυνθούν οι προσπάθειες για προβολή των πλεονεκτημάτων της Κύπρου στο εξωτερικό και να εντοπιστούν κι άλλοι τομείς για προσέλκυση ξένων επενδύσεων, όπως για παράδειγμα αυτός των βιομηχανιών υψηλής τεχνολογίας. Είναι, επίσης, αναγκαίο να στοχεύσουμε σε νέες αγορές, όπως, σε Ασία, ΗΠΑ και Αραβικές Χώρες, να αναπτύξουμε τις υφιστάμενες και οπωσδήποτε να καταργηθούν σχετικές γραφειοκρατικές διαδικασίες.                                                                                           Οι σημαντικότερες προκλήσεις για τη μελλοντική ανάπτυξη της Κύπρου αφορούν στην προώθηση των μεταρρυθμίσεων σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, στη δημιουργία των μεγάλων έργων υποδομής, όπως, καζίνων, γηπέδων γκολφ και μαρίνων και στην αξιοποίηση του φυσικού αερίου που εντοπίστηκε στην κυπριακή ΑΟΖ. Ο ιδιωτικός τομέας θα πρέπει να βελτιώσει περισσότερο τις υπηρεσίες του στο εξωτερικό και να πιέσει το κράτος για τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις. Επίσης, η βελτίωση των δημόσιων οικονομικών, η εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος, η μείωση της ανεργίας, η άνοδος του τουρισμού και η ανάκαμψη του τομέα των ακινήτων θα βοηθήσουν τη συνολική προσπάθεια ενίσχυσης της κυπριακής οικονομίας.
 
ΜΕΝΕΛΑΟΣ
ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ
Partner, Michael Kyprianou & Co. LLC
 
Λόγω του ότι η Κύπρος είναι διεθνές επιχειρηματικό κέντρο, αρκετές φορές επαγγελματίες στον τομέα των υπηρεσιών αντιμετωπίζουν την περίπτωση όπου πελάτης τους βρίσκεται σε κάποια λίστα διεθνών κυρώσεων. Εδώ επιχειρώ μια πολύ σύντομη σύνοψη της δικαιοδοτικής βάσης, επί της οποίας εκδίδονται οι κυρώσεις και τα νομικά ζητήματα που τις περιβάλλουν.
Είναι, βεβαίως, γνωστό ότι το διεθνές δίκαιο απαγορεύει την άσκηση ή την απειλή άσκησης στρατιωτικής βίας με σκοπό να εξαναγκασθεί ένα κράτος να συμπεριφερθεί με κάποιο τρόπο. Μόνο εάν πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις, που αναφέρονται στον καταστατικό χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, για παράδειγμα για σκοπούς αυτοάμυνας, μπορούν τέτοιες ενέργειες να θεωρηθούν νόμιμες. 
Αμφιλεγόμενη, όμως, είναι και η άσκηση ή η απειλή άσκησης οικονομικής βίας και υπάρχουν, μάλιστα, διεθνείς οργανισμοί που την απαγορεύουν ρητά. Οι δε διεθνείς κυρώσεις (sanctions) είτε εναντίoν κρατών είτε εναντίoν νομικών ή φυσικών προσώπων αποτελούν κι αυτές μια μορφή οικονομικής βίας. Οπόταν, θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να υπάρχει ξεκάθαρη νομική βάση για την έκδοσή τους.                                                                                           Στην Κύπρο οι κυρώσεις υιοθετούνται βάσει του διεθνούς δικαίου και έχουμε τη νομική υποχρέωση να εφαρμόζουμε τις διεθνείς κυρώσεις που εκδίδονται από τα Ηνωμένα Έθνη και την Ευρωπαϊκή  Ένωση. Με τη σειρά της η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει το νομικό δικαίωμα να εκδίδει περιοριστικά μέτρα στη βάση συγκεκριμένων συνθηκών. Για παράδειγμα, το άρθρο 215 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης δίδει τη δυνατότητα έκδοσης περιοριστικών μέτρων έναντι φυσικών ή νομικών προσώπων, ομάδων ή μη κρατικών οντοτήτων. Όσον αφορά δε στα Ηνωμένα Έθνη, παρόμοια δυνατότητα δίδεται από το Άρθρο 41 του καταστατικού χάρτη.
Ως κράτος η Κύπρος δεν τηρεί δική της λίστα και απλώς εφαρμόζει τις λίστες κυρώσεων που εκδίδονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από τα Ηνωμένα Έθνη. Προς δε συμμόρφωση με τις διεθνείς μας υποχρεώσεις έχει εκδοθεί σχετικός νόμος (Νόμος 58(Ι)/2016), που προβλέπει αυστηρές ποινές για όσους παραβιάζουν τις διεθνείς κυρώσεις που εκδίδονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη. Συγκεκριμένα, δύο χρόνια φυλάκισης για φυσικά πρόσωπα καθώς και σοβαρά χρηματικά πρόστιμα, που μπορεί να φτάσουν μέχρι και τα πέντε εκατομμύρια ευρώ, για τράπεζες.
Από αριθμό αποφάσεων του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης - Bank Mellat εναντίον του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ημερομηνίας 29/1/13 και Yassin Abdullah Kadi εναντίον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ημερομηνίας 30/9/10 - καθώς και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων - Al-Dulimi εναντίον της Ελβετίας ημερομηνίας 26/11/13 -  προκύπτει ότι εγείρονται σοβαρά ζητήματα όταν ένα πρόσωπο ή μια εταιρεία τοποθετείται σε λίστα κυρώσεων.
Εγείρεται, συγκεκριμένα, ζήτημα παραβίασης του ανθρώπινου δικαιώματος της ιδιοκτησίας, του δικαιώματος πρόσβασης σε δικαστήριο, καθώς και του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη. Από τις αποφάσεις αυτές προκύπτει ότι τα αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κατ’ επέκταση τα κράτη που εφαρμόζουν τις κυρώσεις πρέπει να ενημερώνουν πλήρως το πρόσωπο αναφορικά με τους συγκεκριμένους λόγους για τους οποίους τοποθετήθηκε στη λίστα. Η μόνη εξαίρεση είναι όταν σοβαροί λόγοι ασφάλειας επιβάλλουν τη μη δημοσιοποίηση στοιχείων. Από τις αποφάσεις προκύπτει, επίσης, ότι εφαρμόζονται οι αρχές της αναλογικότητας αναφορικά με τη δραστικότητα της κύρωσης, σε σχέση με τον σκοπό που επιδιώκεται να επιτευχθεί.
Προκύπτει από τα πιο πάνω ότι οι πράξεις εκτελεστικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Εθνών τίθενται υπό το μικροσκόπιο των διεθνών δικαστηρίων, τα οποία δεν διστάζουν στις κατάλληλες περιπτώσεις να κηρύξουν παράνομη μια συμπερίληψη σε λίστα κυρώσεων, όταν παραβιάζονται θεμελιώδη νομικά δικαιώματα εταιρειών ή φυσικών προσώπων.
 
ΝΙΚΟΣ Γ.
ΠΑΠΑΕΥΣΤΑΘΙΟΥ
Διευθύνων συνέταιρος, Tassos Papadopoulos & Associates Advocates Legal Consultants
 
Η Κύπρος, με αρκετή προσπάθεια, πέτυχε εδώ και αρκετά χρόνια να καταστεί κέντρο επαγγελματικών υπηρεσιών για ξένους επενδυτές και επιχειρηματίες. Η προσπάθεια αυτή συνεχίστηκε τα τελευταία χρόνια με πιο έντονους ρυθμούς, γι’ αυτό και η τάση είναι σαφώς ανοδική. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας έχει τοποθετήσει την Κύπρο μέσα στις επιλογές και τους σχεδιασμούς πολλών και σοβαρών ξένων επιχειρηματιών και επενδυτών. Η σταθερότητα και ασφάλεια, που παρέχει σήμερα η Κύπρος σε πολιτικό, οικονομικό και νομικό επίπεδο, προσελκύει ξένους επιχειρηματίες και επενδυτές, ιδιαίτερα λόγω της αστάθειας που επικρατεί σε αρκετές περιοχές παγκοσμίως. 
Το σταθερό νομοθετικό και φορολογικό μας πλαίσιο, μαζί με το επιχειρηματικό περιβάλλον και το υψηλό επίπεδο των επαγγελματικών υπηρεσιών, απετέλεσαν παράγοντες που κατέστησαν την Κύπρο ελκυστικό προορισμό για ξένους επενδυτές και επιχειρηματίες. Πρέπει, όμως, να τονίσω ότι κάποιοι παράγοντες έχουν ήδη αλλάξει σε παγκόσμια κλίμακα σε σχέση με την προσέγγιση των παρόχων επαγγελματικών υπηρεσιών και συνακόλουθα η αλλαγή αυτή παρατηρείται και στην Κύπρο. Οι παράγοντες αυτοί είναι: Ο αυξημένος αριθμός των κυρώσεων από διεθνείς οργανισμούς. Η όλο και πιο αυστηρή προσέγγιση και εφαρμογή των κανόνων και των διαδικασιών προσδιορισμού ταυτότητας βάσει της νομοθεσίας για την παρεμπόδιση και καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Ακόμα, η ενδελεχής εξέταση και παρακολούθηση φορολογικών σχημάτων και οχημάτων από τις φορολογικές Αρχές διεθνώς, που έχουν ως σκοπό την αποφυγή φορολογίας.
Αναμφίβολα ο έλεγχος και το γραφειοκρατικό μέρος της εργασίας έχουν αυξηθεί, αφού οι δικηγόροι πρέπει να διεξάγουν, πλέον, περισσότερο αποτελεσματικό και συστηματικό έλεγχο για τα πιο πάνω. Ως αποτέλεσμα τούτου έχει αυξηθεί και το κόστος, όπως και το μέγεθος της ευθύνης που αναλαμβάνεται με κάθε ανάληψη νομικής υπηρεσίας. Αυτό που παρατηρείται είναι τάση προς όλο και περισσότερη διαφάνεια, γεγονός που αποτελεί μία καλοδεχούμενη πρόκληση για τους επαγγελματίες της Κύπρου.                                                                                                  Οι Κύπριοι πάροχοι επαγγελματικών υπηρεσιών έχουν μόρφωση και υπόβαθρο και η Κύπρος διαθέτει την υποδομή όχι μόνο για να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις του μεταβαλλόμενου περιβάλλοντος, αλλά και για να εδραιωθεί ως πρωταγωνιστικό κέντρο επαγγελματικών υπηρεσιών. Η προσπάθεια συνεχούς αναβάθμισης του επιπέδου προσφοράς των υπηρεσιών μας και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς μας θα πρέπει να είναι συνεχής και αδιάλειπτη. Αυτή η προσπάθεια θα πρέπει να περιλαμβάνει τόσο τον ιδιωτικό όσο και τον δημόσιο τομέα. Η Κύπρος έχει βελτιώσει αισθητά το επίπεδο της παροχής των κυβερνητικών υπηρεσιών ιδιαίτερα μέσω διαδικτύου. Υπάρχει, όμως, μεγάλο περιθώριο για βελτίωση, έτσι ώστε οι διαδικτυακές πύλες να είναι πραγματικά εύχρηστες κι αξιόπιστες τόσο σε περιεχόμενο όσο και σε λειτουργικότητα. Όσον αφορά υπηρεσίες, όχι μόνο κυβερνητικές, αλλά και του ιδιωτικού τομέα, απαιτείται περισσότερη ταχύτητα, αφού ανταγωνιζόμαστε κράτη όπου η παροχή υπηρεσιών χαρακτηρίζεται από ταχύτητα, αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα. Όσο ψηλό κι αν είναι το επίπεδο και το τελικό αποτέλεσμα, αν αυτό έρχεται με καθυστέρηση - και δυστυχώς το μέτρο σύγκρισής είναι στο διεθνές σκηνικό - τότε η υπηρεσία καταλήγει να είναι απλώς  ανεπαρκής.
 
 
 
ΛΕΑΝΔΡΟΣ
ΠΑΠΑΦΙΛΙΠΠΟΥ
Διευθύνων Συνέταιρος,
Λ. Παπαφιλίππου
& Σία Δ.Ε.Π.Ε
 
Η παροχή επαγγελματικών υπηρεσιών προς οποιονδήποτε πελάτη διανύει σήμερα μια καθοριστική περίοδο. Αυτό ισχύει είτε αυτός είναι υπήκοος της Κυπριακής Δημοκρατίας είτε όχι είτε η παροχή των υπηρεσιών γίνεται απευθείας προς το φυσικό πρόσωπο είτε μέσω νομικού προσώπου, όπως εταιρείας ή εμπιστεύματος που ελέγχεται από το φυσικό αυτό πρόσωπο.
Η περίοδος αυτή δεν χαρακτηρίζεται από διλήμματα, αλλά από τη θέληση για δυναμική ανάπτυξη. Για μία πορεία ανάπτυξης που σχετίζεται με τη συμμόρφωση ως προς τις αρχές του κανονιστικού δικαίου, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των πελατών, δυνάμει του δικαίου προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και του ανταγωνισμού, του  ελέγχου των συγκεντρώσεων και της παρεμπόδισης και καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.                                                                Άποψη μας είναι ότι η ανοδική πορεία θα συνεχιστεί, καθώς οι πελάτες αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητα της αρτιότητας των υπηρεσιών που παρέχονται από τους Κύπριους επαγγελματίες, όπως, δικηγόρους και ελεγκτές, την εγνωσμένη εφαρμογή του κοινοδικαίου και την ακεραιότητα του δικαστικού σώματος, καθώς και τη συνεργασία της Κυπριακής Δημοκρατίας με πλειάδα άλλων κρατών, σε τομείς όπως, η εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων.
Στόχος των Κύπριων παρόχων επαγγελματιών πρέπει να είναι η προσέλκυση επενδυτών με ενεργή παρουσία στην οικονομική σκηνή της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτό ενισχύει τα έσοδα του κράτους, αλλά και τον κύκλο εργασιών ιδιωτών, όχι μόνο δικηγόρων ή ελεγκτών, αλλά και συμπολιτών μας που δραστηριοποιούνται, για παράδειγμα, ως οικονομολόγοι ή είναι επαγγελματίες στους κλάδους της ενέργειας ή του τουρισμού.
Είναι σε αυτό το σημείο που καθίσταται απαραίτητη η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ ιδιωτών και κράτους, μέσω, κυρίως, του υπουργικού συμβουλίου και του Invest Cyprus. Στόχος η παραχώρηση περαιτέρω κινήτρων για δραστηριοποίηση και εγκατάσταση, επαγγελματική και ιδιωτική, πρωτογενή και δευτερογενή, επενδυτών που προέρχονται από κράτη, όπως, η Κίνα και η Ρωσία, που έχουν ήδη σημαντική παρουσία στην Κύπρο. Έμφαση, επίσης, θα πρέπει να δοθεί σε κράτη, όπως, οι ΗΠΑ, με σημαίνουσα παρουσία στον τομέα της ενέργειας, ο Καναδάς, λαμβάνοντας υπόψη την εφαρμογή της συνολικής οικονομικής εμπορικής συμφωνίας (CETA), η Νότια Αφρική, καθώς και οι υπόλοιπες χώρες της Κοινοπολιτείας, με εχέγγυο την ασφάλεια του Κοινοδικαίου και τους ενυπάρχοντες οικονομικούς δεσμούς.
 
 
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
CEO
ABACUS
H πρώτη φράση κάθε διαφημιστικού και κάθε παρουσίασης, για τα πλεονεκτήματα της Κύπρου ως διεθνούς χρηματοπιστωτικού κέντρου, ήταν για δεκαετίες η στρατηγική της θέσης στο σταυροδρόμι μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Σαν ειρωνικό παιχνίδι της μοίρας, το σταυροδρόμι αυτό έχει φέρει τη χώρα μας στα διασταυρούμενα πυρά ενός αδυσώπητου οικονομικού πολέμου μεταξύ Ανατολής και Δύσης με τεράστια γεωπολιτικά συμφέροντα και με οδυνηρά διλήμματα ενώπιόν μας. 
Έχοντας από το 2013 δεχθεί τρομερά πλήγματα στο χρηματοοικονομικό της σύστημα, πληρώνοντας βασικά το τίμημα της ανάπτυξης μέσω ρωσικών κεφαλαίων και επενδύσεων, επιτηρούμενη, πλέον, από τους δυτικούς θεσμούς, με σωρεία νέων εποπτικών κανονισμών και με ολόκληρο τον τραπεζικό τομέα σε πλήρη υποχώρηση, η Κύπρος νιώθει ήδη τους κραδασμούς του νέου πολιτικοοικονομικού τοπίου και την αφόρητη πίεση από τη Δύση - ΗΠΑ και ΕΕ - για ξεκάθαρη επιλογή στρατοπέδου.
Βρισκόμαστε σήμερα στη μεγαλύτερη πρόκληση από όλες. Αντιμέτωπος με την προοπτική της αποστέρησης των παραδοσιακών κινήτρων προσέλκυσης ξένου κεφαλαίου και με σοβαρούς, πλέον, φραγμούς σε παραδοσιακές αγορές, όπως τη ρωσική, ο κλάδος επαγγελματικών υπηρεσιών στην Κύπρο καλείται να αναπροσαρμοστεί για ακόμα μια φορά στα νέα δεδομένα.
Το μέλλον δεν μπορεί να είναι, πλέον, μονόφθαλμο και σε συγκεκριμένες γεωγραφικές αγορές με βραχυπρόθεσμα κέρδη. Ο τομέας και η Κύπρος οφείλουν να κτίσουν μια μακροπρόθεσμη στρατηγική, που να εκμεταλλευτεί  έξυπνα τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματά μας. 
• Είμαστε ΕΕ, έχουμε εμπειρία και ψηλό επαγγελματικό επίπεδο, σε σχέση με οποιοδήποτε ανταγωνιστή στην Ευρώπη.
• Έχουμε νομικό σύστημα με βάση το βρετανικό, άρα μετά το Brexit κερδίζουμε πλεονέκτημα μέσα στην ΕΕ. 
• Η νομοθεσία μας για διεθνή εμπιστεύματα μας δίνει ένα από τα καλύτερα προϊόντα του τομέα.
• Τα τελευταία νομοσχέδια με κίνητρα για προσέλκυση επενδυτικών ταμείων δείχνουν τη θετική διάθεση του κράτους προς την κατεύθυνση που κινείται το μοντέρνο κεφάλαιο. Η συνεργασία μεταξύ της Κυβέρνησης και του τομέα πρέπει να συνεχιστεί, με ανάλογη στήριξη, για μεγιστοποίηση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος.
• Οτιδήποτε καλό κάνουν ανταγωνιστικές χώρες, όπως το Λουξεμβούργο και η Μάλτα, μπορούμε να το κάνουμε καλύτερα και φθηνότερα.
• Τέλος, όλοι στον κλάδο πρέπει να εφαρμόσουν βέλτιστες πρακτικές για διατήρηση του επιπέδου και του καλού ονόματος. Οι εποπτικές Αρχές πρέπει να είναι αμείλικτες.
Είμαι βέβαιος ότι ο κλάδος των επαγγελματικών υπηρεσιών στην Κύπρο μπορεί να απορροφήσει το σοκ και να αναπροσαρμοστεί με επιτυχία, όπως κάνει τα τελευταία 40 χρόνια.
 
AΛΚΗΣ ΚΑΪΛΟΣ
FCA, TEP
Τοπικός εκτελεστικός σύμβουλος, Alter Domus (Cyprus)
 
Στην κοινωνία των παρόχων διοικητικών υπηρεσιών (ΠΔΥ) είναι σε όλους γνωστό ότι οι πολλοί νέοι διεθνείς κανονισμοί και ρυθμίσεις, για την παρεμπόδιση και την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τον περιορισμό της αποφυγής φορολογίας από διεθνή συγκροτήματα εταιρειών -  με τη χρήση των σχετικών συμφωνιών μεταξύ κρατών -, έχουν αλλάξει δραματικά τα τελευταία χρόνια.
Στο πλαίσιο αυτό δημιουργήθηκαν νέες ευκαιρίες και το στοίχημα είναι ο τομέας να μεταλλαχθεί, ώστε να προσφέρει υπηρεσίες σε συγκροτήματα εταιρειών που έχουν φυσική παρουσία και επαγγελματικούς λόγους να βρίσκονται στην Κύπρο. Και αξίζει στο σημείο αυτό να αναφερθεί πως δεν υπάρχει μέλλον πια για υπηρεσίες σε 
εταιρείες ή συγκροτήματα εταιρειών που βρίσκονται στην Κύπρο μόνο για μειωμένη φορολογία, χωρίς γραφεία και προσωπικό.           
Η παροχή υπηρεσιών nominee σε τέτοιες εταιρείες δεν μπορεί, πλέον, να λειτουργήσει με τους νέους κανονισμούς. Η προσφορά συμβουλευτικών υπηρεσιών, λογιστικών, φορολογικής συμμόρφωσης και γενικά λύσεων middle and back office, σε αντίθεση με τις διοικητικές υπηρεσίες σε εταιρείες γραμματοκιβωτίου, μπορούν κάλλιστα να συνεχίσουν να παρέχονται και να αναπτυχθούν περαιτέρω. Υπάρχουν παραδείγματα άλλων χωρών, όπως του Λουξεμβούργου, που πέρασαν από αυτό το στάδιο πριν από, τουλάχιστον, μια δεκαετία. Θα πρέπει να συνεχίσουμε να προσφέρουμε υπηρεσίες σε παραδοσιακές αγορές, όπως η Ρωσία, η Ινδία και η Ανατολική Ευρώπη, αλλά και να στοχεύσουμε σε νέες, όπως η Γερμανία, η Ελβετία, η Αφρική και η Ασία.
Έχοντας την πείρα στον τομέα αυτό δεν υστερούμε σε γνώσεις, τουναντίον, μπορούμε να προσφέρουμε πολύ καλό προϊόν σε σχέση με τους ανταγωνιστές μας και με πολύ χαμηλότερο κόστος.
Στο πλαίσιο αυτό θέλουμε ένα τραπεζικό τομέα με άτομα που γνωρίζουν τα σύγχρονα χρηματοπιστωτικά προϊόντα και τις σχετικές δομές, όπως είναι, για παράδειγμα, τα εναλλακτικά επενδυτικά σχέδια. Εξειδικευμένους επαγγελματίες με αντίληψη του πραγματικού ρίσκου, ώστε να υπάρχει κάθε φορά η ανάλογη από μέρους τους αντίδραση προς όφελος του πελάτη. Σήμερα, σε πολλές περιπτώσεις αντιδρούν παράλογα, λόγω του ότι υστερούν σε θέματα κατανόησης των πελατών τους. Αυτό, όμως, δεν μας βοηθά ως χώρα να αλλάξουμε πορεία. Κάτι άλλο, που επιβάλλεται να αλλάξει, είναι η γραφειοκρατία με εισαγωγή της σύγχρονης τεχνολογίας του 21ου αιώνα στα κυβερνητικά τμήματα. Παρόλο που γίνεται προσπάθεια, αυτή δεν είναι αρκετή. Έχουμε μείνει πίσω και είμαστε τώρα υποχρεωμένοι να κάνουμε άλματα. Υπάρχουν πολλά καλά παραδείγματα για το πώς η τεχνολογία βοήθησε σε προηγμένες χώρες, τα οποία θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε, να προχωρήσουμε σε αγορά καλών συστημάτων και να επιτύχουμε ταυτόχρονα μείωση του κόστους. Κι όμως, αντί αυτού, προσπαθούμε να δημιουργήσουμε την τεχνολογία ή να την αντιγράψουμε, ώστε να μας στοιχίσει λιγότερο. Στο τέλος, όμως, το κόστος είναι μεγαλύτερο, αν υπολογίσει κάποιος τις διορθώσεις που χρειάζονται για να τελειοποιηθεί το προϊόν.            
 
 
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΕΪΒΑΤΖΗΣ
Deputy managing director, First
Names Group
 
Οι επαγγελματικές υπηρεσίες προς ξένους θα πρέπει απαραίτητα να ακολουθούν κατά γράμμα τις διεθνείς αλλαγές, ώστε να συνεχίσουμε να τις προσφέρουμε. Οι διεθνείς μεταρρυθμίσεις δίνουν την ευκαιρία στη χώρα μας να επαναπροσδιορίσει, να αναβαθμίσει και να εκσυγχρονίσει τις υπηρεσίες που προσφέρει, ώστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να προσελκύουμε ξένους πελάτες, που θέλουν να χρησιμοποιήσουν την Κύπρο ως βάση των εργασιών τους. Διαφορετικά, εάν η χώρα μας αποτύχει να προσαρμοστεί στις διεθνείς αλλαγές, ίσως αυτό να σημαίνει ότι, πλέον, δεν θα είναι ελκυστική για τους ξένους επενδυτές, με ρίσκο να χάσουμε ό,τι καλό έχουμε χτίσει τα τελευταία χρόνια, κάτι το οποίο θα επηρεάσει όλους ανεξαιρέτως τους οικονομικούς τομείς στο νησί.  
Η Κύπρος διαθέτει ένα πολύ ανταγωνιστικό φορολογικό καθεστώς, το οποίο μέχρι πρότινος μας επέτρεπε να το χρησιμοποιούμε ως βάση πάνω στην οποία προσφέραμε τις υπηρεσίες μας. Αυτό, πλέον, δεν είναι αρκετό. Άλλες χώρες έχουν εδώ και χρόνια αλλάξει το μοντέλο στο οποίο εργάζονται, προσφέροντας υπηρεσίες σε επενδυτικά ταμεία. Οι υπηρεσίες αυτές, λόγω της φύσης των εργασιών, των κανονισμών που τα διέπουν και την αδειοδότηση, η οποία απαιτείται για τη λειτουργία τους, είναι κατά την άποψή μου ο δρόμος στον οποίο θα πρέπει να βαδίσει η χώρα μας. Για να προσφέρουμε αυτές τις υπηρεσίες, πρέπει να υπάρξει συντονισμός μεταξύ της Κυβέρνησης, των εποπτικών Αρχών, των τραπεζών και των επαγγελματιών, για να γίνουν γοργά και συντονισμένα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Ένας σοβαρός και δυνατός τραπεζικός τομέας αποτελεί την αιχμή του δόρατος των υπηρεσιών αυτών, γι’ αυτό οι τράπεζες πρέπει να συμβάλουν δυναμικά σε αυτή την προσπάθεια. Η Κύπρος βρίσκεται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων και θα πρέπει να καταστούμε ο πρώτος ευρωπαϊκός σταθμός των επενδυτών προς και από την Ευρώπη. Χώρες όπως η Μέση Ανατολή, η Αφρική και η Ασία είναι, κατά την άποψή μου, αυτές στις οποίες θα πρέπει να στραφούμε, προστατεύοντας ταυτόχρονα τις διαχρονικά δυνατές μας αγορές, όπως είναι η Ρωσία.
Πρέπει να υπάρχει καλύτερος συντονισμός μεταξύ του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα, ώστε η Κύπρος να γίνει πιο ευέλικτη στην εφαρμογή των αλλαγών που πρέπει να γίνουν. Η γραφειοκρατία και η καθυστέρηση έχουν ως αποτέλεσμα οποιεσδήποτε πρωτοβουλίες του ιδιωτικού τομέα να παίρνουν χρόνια να εφαρμοστούν και να ψηφιστούν σε νόμους. Επίσης, η ύπαρξη τριών διαφορετικών Αρχών, για την εποπτεία των διοικητικών υπηρεσιών, είναι κάτι που δεν κολακεύει τη χώρα μας, φανερώνοντας έλλειψη συντονισμού γι’ αυτό το τόσο σημαντικό κομμάτι της κυπριακής οικονομίας και της κοινωνίας.
 
ΜΑΡΙΟΣ ΧΑΤΖΗΡΟΥΣΟΣ
CEO
Consulco
 
Oι αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο στη νομοθεσία και τους κανονισμούς, όπως για παράδειγμα, η αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ φορολογικών Αρχών, άλλες ρυθμίσεις που αποτρέπουν τη δημιουργία αποτελεσματικών φορολογικών δομών και εγχώριες τροποποιήσεις, όπως η αύξηση του εταιρικού φόρου σε 12,5%, έχουν καταστήσει τις επαγγελματικές υπηρεσίες, που προσφέρουμε στην Κύπρο, λιγότερο ελκυστικές.
Ενόψει αυτών των αλλαγών, οι επαγγελματικές υπηρεσίες στην Κύπρο πρέπει να επανατοποθετηθούν με την προσφορά μιας νέας εκσυγχρονισμένης πρότασης με όραμα και στρατηγική προς τους επενδυτές και τις επιχειρήσεις ανά το παγκόσμιο. Αυτές οι προτάσεις προϋποθέτουν τη συνεργασία της Κυβέρνησης, του ιδιωτικού τομέα, των ίδιων των επαγγελματιών και των νομοθετικών Αρχών.
Αυξημένη απήχηση παγκοσμίως έχουν επενδυτικές υπηρεσίες και σ’ αυτό το κάλεσμα η Consulco έχει ήδη ανταποκριθεί εδώ και επτά χρόνια, δια μέσου των γραφείων της σε Κύπρο, Λονδίνο και Ντουμπάι, όπου βοηθά διεθνείς επενδυτές με τη διαμόρφωση και τη διαχείριση των επενδυτικών χαρτοφυλακίων τους σε ακίνητα, πιστωτικά επενδυτικά προϊόντα και αξίες επιχειρήσεων σε κύριες επενδυτικές αγορές, με αξιοσημείωτη επιτυχία. Απαραίτητο συστατικό στη διαμόρφωση και τη διαχείριση επενδυτικών εργασιών είναι οι εταιρικές, νομικές, λογιστικές και συναφείς υπηρεσίες, οι οποίες θα πρέπει να διαμορφωθούν, ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των επενδυτικών δραστηριοτήτων.
Συναφείς με τις επενδυτικές εργασίες είναι, μεταξύ άλλων, εταιρικές χρηματοδοτήσεις (corporate finance), διαχείριση περιουσιακών στοιχείων (asset management), υπηρεσίες θεματοφύλακα (custodian), διαχείριση και διοίκηση οργανισμών επενδύσεων (fund administration and management), νομικές και λογιστικές υπηρεσίες σε εταιρείες, επενδυτές και οργανισμούς επενδύσεων.
Οι αγορές στις οποίες θα πρέπει να στραφούμε είναι η Ευρώπη, η Αμερική, η Μέση Ανατολή, η Ρωσία και η Άπω Ανατολή, οι οποίες αποτελούν τις σημαντικότερες επενδυτικές οικονομίες. Θα πρέπει, παράλληλα, να βεβαιωθούμε ότι δεν στηριζόμαστε αποκλειστικά σε μια και μόνο μεγάλη αγορά, η οποία δημιουργεί τον κίνδυνο υπερβολικής εξάρτησης.
Η Κύπρος έχει όλα τα συστατικά που χρειάζονται για ν’ αναπτυχθεί ως μια χρηματοοικονομική αρένα, που θα προωθήσει στρατηγικούς επενδυτές σε έργα και αναπτύξεις στη διεθνή αγορά.
Είναι απαραίτητο να παρέχουμε ένα εκλεκτό προϊόν που να υπερέχει των άλλων χωρών και να προτείνει ένα ευνοϊκό και αποτελεσματικό οικοδόμημα για τη διαμόρφωση επενδυτικών μέσων, ώστε οργανισμοί εναλλακτικών επενδύσεων και ισχυροί θεματοφύλακες από τον διεθνή χώρο να εγκαθίστανται στην Κύπρο.
Θα πρέπει να έχουμε ένα δυνατό δίκτυο φορολογικών συμβάσεων με χώρες ανερχόμενων αγορών, να υποστηρίξουμε την πλατφόρμα του Χρηματιστηρίου μας για να εισάγουν αξιοσημείωτοι οργανισμοί τα επενδυτικά τους προϊόντα, να παρέχουμε κίνητρα και επιδοτήσεις σε χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς που εγκαθιδρύουν υποκαταστήματα στη χώρα μας. Επίσης, επιβάλλεται ν’ απλουστεύσουμε περισσότερο τον δημόσιο κλάδο, ελέγχοντας συνεχώς την ποιότητα και την ταχύτητα των υπηρεσιών που προσφέρει, να εισαγάγουμε μεθόδους αυτοματοποίησης που θα ελαττώσουν τη γραφειοκρατία και να καταστήσουμε αποτελεσματικές τις διαδικασίες προσφυγής στα δικαστήρια, ώστε να διεκπεραιώνονται εντός τακτών χρονικών πλαισίων.
Τέλος, για να επιτύχουμε μακροπρόθεσμα, θα πρέπει να καταργήσουμε μη αποδοτικά φορολογικά μέτρα, να υιοθετήσουμε στοχευμένες φορολογικές ρυθμίσεις που να στοχεύουν στην ανάπτυξη της οικονομίας και να απαλλαγούμε από ό,τι αποτελεί τροχοπέδη στις επιχειρήσεις και τις επενδύσεις.